Y a p ı i ş l e r i n d e h a v a k o r u n m a s ı
H a v a k o r u n m a s ı n ı n ö n e m i n i b u g ü n h e r k e s biliyor. A n c a k b u k o r u n m a n ı n şehircilikle v e ya- pı tekniğile olan ilgisini h e r k e s d ü ş ü n m ü ş t ü r d e - n e m e z .
H a v a k o r u n m a s ı n ı n y a p ı tekniği b u g ü n kcıti bir bilgi h a l i n d e değildir. N e b o m b a l a r ı n t a h r i p sahası, n e d u v a r , t a v a n kalınlık v e gereçi ( m a l - zemesi) i n c e d e n inceye v e ş a ş m a z bir d o ğ r u l u k l a h e s a p l a n a r a k tesbit edilmiş değildir.
Bizim b u r a d a y a z a c a ğ ı m ı z n o t l a r b u g ü n e k a - d a r y a p ı l a n d e n e m e l e r i n sonuçlarını t o p l a y a r a k m i m a r a « h a v a k o r u n m a s ı » a n l a m ı n ı n esaslarını ve gidilecek yolları bir fikir h a l i n d e a n l a t m a k t ı r . Bu esaslar içinde m i m a r y a p ı l a r ı n d a k e n d i g ö r ü - şüne g ö r e m a l z e m e v e teknik çeşidini seçebile- cektir,.
D a i m a değişen v e ilerliyen t a h r i p a r a ç l a r ı n a karşı g ü n ü g ü n ü n e reçeteler h a z ı r l a m a k i m k â n -
1 — Y a p ı l a r d a s ı ğ m a k :
S ı ğ m a ğ ı n ö d e v i (vazıi'esi) b i r h a v a baskını ç a ğ ı n d a insanları u ç a k b o m b a -
larının değişik tesirlerinden k o r u m a k t ı r . E v l e r e ait sığınaklar e v sahipleri t a r a f ı n d a n , so- k a k t a b u l u n a n insanlara g ö r e g e n e l s ı ğ ı n a k l a r d a ş a r b a y l ı k t a r a f ı n d a n y a p ı l m a k gerektir.
A — H e r çeşit yeni y a p ı l a r d a sığmakların, y a p ı n ı n p r o j e s i y a p ı l ı r k e n göz ö n ü n d e t u t u l m a - sı, y a p ı bittikten s o n r a b a z ı yerlerin sığınak h a - line getirilmiye çalışılmasına göre ç o k d a h a e k o - nomiktir.
Sığmak, e v l e r d e v e tecim e v l e r i n d e ç o ğ u n ( e k s e r i y a ) b o d r u m k a t ı n d a yapılır. Sığınağın d u r u m u d ü ş ü n ü l ü r k e n t a v a n ı ü s t ü n e b ü y ü k ağır- lıkların gelmiyeceği yerler seçilmelidir.
S ı ğ m a ğ ı n biri giriş, ö t e k i çıkış için birbirin- d e n k a b i l o l d u ğ u k a d a r uzak iki k a p ı s ı olmalı.
B u n l a r d a n biri b o m b a ile yıkıldığı vekit ö t e k i kullanılabilmelidir. Giriş kapısı ö n ü n d e 3 kişi- nin serbest d u r a b i l m e s i n e v e gazın zehirini al- m a y a m a h s u s tertibatın b u l u n a b i l m e s i n e yetişe- c e k b ü y ü k l ü k t e bir aralık b u l u n m a l ı d ı r . Ö n e m - siz y a p ı l a r d a çıkış yerine b u t e r t i b a t istemez. K e - penkli bir b o d r u m peçeresi tehlike a n ı n d a ç ı k m a - ya yeter.
S ı ğ m a ğ ı n b ü y ü k l ü ğ ü n ü , b u r a y a sığınacak in- sanların sayısı tayin e d e r . İçeride sun'î filtreli ha- v a l a n d ı r m a tertibatı varsa a d a m b a ş ı n a 1 m3 y o k s a 3 m3 y e r 3 - 4 saatlik bir sığınma için ye- ter. S ı ğ m a k l a r ı 2 0 şer kişilik y a p m a k n o r m a l d i r . Bu sayı en çok 50 ye çıkabilir. D a h a b ü y ü k y e r -
ler 25 santim k a l ı n l ı ğ ı n d a masif v e b e d e n d u v a r - larına iyi bitişmiş ara bölmelerile ayrılmalıdır.
T a v a n t a m isabetli bir b o m b a y a d a y a n a c a k k u v v e t t e değil, üzerine y ı k ı l a c a k b i n a enkazını taşıyabilecek k a l ı n l ı k t a olmalıdır. Sığınağın, yı- kıntı a l t ı n d a çökmemesi, gaz k a ç ı r m a m a s ı ve b o m b a p a r ç a l a r ı n ı geçirmemesi kâfidir. Bunun için 4 k a t l ı y a k a d a r y a p ı l a r d a m e t r e m u r a b b a ı n a 2 , 0 0 0 kilo, 6 k a t l ı y a k a d a r 2 , 5 0 0 kilo hesapla- m a k o n a y d ı r . Bir t a v a n için tehlike h e r t a r a f a b i r d e n m ü t e s a v i y e n yıkılan e n k a z d a n z i y a d e tek ve dikine d ü ş e n putrel v e y a b a s a m a k gibi ağırlıklar o l d u ğ u n d a n t a v a n ı n gereçini ( m a l z e - mesini) seçerken mütecanis bir çeşit tercih et- melidir,. ( b e t o n a r m e t a v a n ) .
D u v a r l a r ı n , kabil o l d u ğ u k a d a r t o p r a k se- viyesini g e ç m e m s i u y g u n d u r . 1,5 tuğla v e y a 25 santim b e t o n a r m e d u v a r kalınlığı yeter. T u ğ l a d u v a r ı n 2 yüzü sıvalı olması k i m y e v i sızıntıların ö n ü n e g e ç m i y e kâfidir. A y r ı c a b o y a ile m e s a m a - tın t ı k a n m a s ı n a l ü z u m y o k t u r .
Bir sığınağın d ö ş e m e , d u v a r v e t a v a n l a r ı n ı n bir d ö k ü m d e y a p ı l m ı ş olması iyidir. P e n ç e r e v e k a p ı kabil o l d u ğ u k a d a r az olmalıdır. Giriş k a - pısı, ö n ü n d e k i aralığın kapısı, bir d e çıkış k a p ı v e y a penceresi kâfidir. Pencerelerin dışı bir çelik levha ile kapanabil'melidir. iyi imtizaçlı k a p a n a n bir camlı kısım kimyevi tesirleri tecrid içindir.
A y r ı c a kalın bir çelik p a r m a k l ı k p a r ç a tesirine karşı f a y d a l ı d ı r . P e n c e r e v e k a p ı l a r k o l a y l ı k l a açılabilmeli v e ç a b u k v e k u v v e t l i bir h a v a l a n - d ı r m a y a i m k â n verebilmelidir. K a p ı l a r çelik saç- tan yapılmalı, k â f i sayıda basküllerle iyice sıkış- tırlabilmelidir. A l m a n y a d a , t e c r ü b e edilmiş b a z ı tipler v a r d ı r v e y a p ı l a r d a b u n l a r k u l l a n ı l m a k t a - dır. B a c a deliği ayni suretle sıkıca k a p a t ı l a b i l - melidir. S ı ğ m a k içine b o r u tesisatı g e ç m e m e s i n e . çalışmalıdır. B u n a i m k â n b u l u n a m a z s a b o r u l a -
rın d u v a r ı deldiği n o k t a l a r iyice sarılarak plâs- tik m a d d e l e r l e sıvanmalıdır. D u v a r l a r d a çatlak olursa yine b u plâstik m a d d e ile k a p a t ı l m a l ı d ı r . S ı ğ m a k l a r d a , 2 0 kişiye bir hesabile helâ y a - pılmalıdır. G e n e l su tesisatı ile ilgisi o l m a y a n d o - lu bir su d e p o s u lâzımdır,. Işık içn c e p elektrik l â m b a l a r ı yeter.
Bir s ı ğ m a k t a b u n l a r d a n b a ş k a o t u r m a sıra- ları, bir e v ecza d o l a b ı , k a z m a , k ü r e k gibi alet- ler, y a n g ı n s ö n d ü r m e aleti, zehir tesirine karşı bir t e r t i b a t l â z ı m d ı r .
G e n e l sığınakların d u v a r l a r ı n a yolları g ö s - teren yazı v e işaretler k o n u l m a l ı d ı r . F a b r i k a v e
b ü y ü k atelyeler için y a p ı l a c a k s ı ğ m a k l a r için ay- rıca özel tertibat lâzımdır.
F r a n s ı z e n d ü s t r i m ı n t a k a l a r ı n d a çoğun ( e k - seriya) d u v a r v e y a y a r k e n a r l a r ı n a açıkta sığı- n a k y a p ı l m a k t a d ı r . D ü z a r a z i d e y a p ı l m ı ş fabri- k a l a r d a , açık a m e l e k a r a r g â h l a r ı y a k ı n ı n d a ve k a m p l a r d a k o r u n m a h e n d e k l e r i tavsiye edilebi- lir. Bu h e n d e k l e r açık v e y a üstü örtülü olabjlir.
A ç ı k h e n d e k l e r d e gaz maskeleri t a k m a k lâzım- dır. A n o a k b u h e n d e k l e r d e n ö ğ r e n m i ş v e tecrü- beli a d a m l a r istifade debilirler.
Sığınakların en iyisi bir k a ç m e t r e t o p r a k al- tına, demir, a ğ a ç v e y a b e t o n k a r k a s l ı o l a r a k ya- pılanlardır. Bunlar bir h a d d e k a d a r t a h r i p b o m - b a l a r ı n d a n d a k o r u y a b i l e c e k kabiliyette olurlar.
A n c a k bunları inşa e d e r k e n yalnız y ü k e v e saı- sıntıya karşı değil, su sızıntılarına v e k i m y e v i tesirlere karşı d a tecrid e t m e y i bilmelidir.
Sığınakların y a p ı m a s r a f ı her d u r u m a g ö r e çok değişik s o n u n ç l a r gösterebilir.. Yalnız y a p ı ile birlikte k u r u l a n bir sığınağın, m e v c u t yapılara y e n i d e n e k l e n e n s ı ğ ı n a k l a r d a n ç o k d a h a ucuza çıktığı m u h a k k a k t ı r .
A l m a n y a d a bir e n d ü s t r i m e r k e z i n d e yapı- lan bir s ı ğ ı n a k t a ; - helâ, elektrik, alet v e t a k ı m - lar, sıralar, sığınak giriş aralığı v e her t a r a f t a yol gösteren yazı t a b e l â l a r ı m a s r a f ı birlikte o l m a k üzere - a d a m b a ş ı n a 3 8 m a r k h a r c a n m a k lâzım geldiği h a l d e , o r a y a yakin bir y e r d e m e v c u t bir b i n a y a sığınak tertibatı y a p ı l m a s ı m a s r a f ı a d a m başına 9 0 m a r k ı b u l m u ş t u r .
Endüstrisi ileride olan ü l k e l e r d e k a p ı , p e n - çere gibi sığınak p a r ç a l a r ı n ı n s t a n d a r i z e e d i l m e - sile genel m a s r a f ı n çok ineceği d ü ş ü n ü l m e k t e - dir,
B u g ü n k ü d e n e m e l e r d e en s a d e m e t o d l a r l a y a p ı l m ı ş e v sığınaklarına a d a m b a ş ı n a 22 m a r k h e s a p e d i l m e k t e d i r . Bu tutar, sığınağın çeşidi v e ö d e v i değiştikçe a r t m a k t a d ı r . Bütün t o p r a k a l t ı n d a v e t a m isabetli b o m b a l a r a - bir h a d d e k a d a r - d a y a n a b i l e c e k b t o n a r m e t a v a n v e d u v a r - lı, girişi çıkışı k o r u n m a l ı , d o k t o r v e sığınak b u y - rukçusu için ayrı odalı, filtreli v e t a m tertibatlı sığınaklaı için a d a m b a ş ı n a 170 m a r k d ü ş m e k - tedir.
B - M e v c u t y a p ı l a r a sığınak tertibatının e k - lenmesi için yeni y a p ı l a r d a göz ö n ü n d e tutulan esaslar gözetilmelidir.. B o d r u m , kalın d u v a r l ı v e az pencereli o l d u ğ u için her vakit tercih edilme- lidir. U y g u n yer b u l u n a m a z s a yer k a t ı n d a , bi- nanın iç k ı s ı m l a r ı n d a kalın duvarlı v e az p e n c e - reli p a r ç a l a r ı sığınak h a l i n e getirmelidir. T a - v a n l a r fazla yıkıntıyı çekemiyeceği için t a k v i y e edilmelidir. Bu t a k v i y e a ğ a ç v e y a d e m i r direk v e p a y a n d a l a r l a usulüne g ö r e yapılırsa d a b e t o n a r m e t a v a n l a r d a b u takviye dolayısile e v v e l d e n
h e s a p e d i l m e m i ş v e o n a göre d e m i r k o n m a m ı ş m e n f i anların v e m e s n e t y a k ı n l a r ı n d a k a t ı k u v - vetlerin ç ı k m a s ı tehlikesini u n u t m a m a l ı d ı r .
K ö t ü bir takviye aksi b i r s o n u n ç d a verebi- lir. O n u n için takviyesi esaslı h e s a p l a r a g ö r e y a - pılmalı v e direklerin b a ş l a r ı n a geniş y a t a k l a r gelmelidir.
Dikine d ü ş e c e k ağır p a r ç a l a r için bir sıra ka- lın direk düşenmelidir,. Bu direkler r u t u e b t l e ç ü - r ü m e m e k üzere tecrid edilmelidir, y e n i d e n m a - masif bir t a v a n y a p m a k , eskisini t a k v i y e d e n d a h a
1,5 t u ğ l a d a n eksik d u v a r l a r kalınlaştırılma- lıdır. Ç a t l a k l a r v a r s a k a p a n m a l ı d ı r .
İKapı v e p e n ç e r e l e r yeni e v l e r d e kullanılma- sı resmî m a k a m l a r c a k a b u l edilmiş t i p l e r d e ol- malıdır. Ö n e m s i z y a p ı l a r d a p e n ç e r e l e r d ı ş a r ı d a n t a h t a ile k a p a t ı l a r a k ö n ü n e t o p r a k y ı ğ m a k sure- tile p a r ç a tesirlerinden korunabilir. G a z tesiri için içeriden b u l o n l a r l a sıkıştırılmış k e ç e k e - narlı çerçiveler kâfidir. M e v c u t b i n a l a r a sığı- n a k tertibatı için h a r c a n a c a k p a r a m e v c u t şart- lar a l t ı n d a o k a d a r değişir ki kati bir şey tesbit edilemez. Bazı m e v c u t m a l z e m e d e n t a m a m i l e is- t i f a d e edilerek masraf p e k aza getirilebilir.
H e r h a l d e y a p ı l a c a k sığınakların her çeşit b o m b a tesirlerine karşı ayni s a ğ l a m l ı k t a olması göz ö n ü n d e tutulmalıdır. (Yıkıntı, sarsıntı, gaz, yangın, su gibi)
2 — Yapılarda hava korunması:
Y a p ı l a r d a , lüzumlu tedbirler a l ı n m a k , gere- ken gereçler v e yapı tarzları seçilmek suretile h a v a taarruzlarının tesirleri azaltılabilir.
A — Yeni y a p ı l a r d a h a v a taarruzları tesir- leri göz ö n ü n d e t u t u l u r k e n ilk a k l a gelen d ö ş e - melerin çok kalın v e s a ğ l a m yapılmasıdır. A n - cak bu tedbirin m a h z u r l a r ı çoktur. Bir k e r e m a s - raf çok gider v e yalnız önemli y a p ı l a r d a y a p ı l - m a y a değr. S o n r a b ö y l e önemli y a p ı l a r a yapılan b a s k ı n l a r d a ağır özel b o m b a l a r kullanılacak o- lursa b u d ö ş e m e tabiî yine delinir v e d ö ş e m e n i n sağlamlığı n i s b e t i n d e infilâk d a m ü d h i ş v e teh- likeli olur. D ö ş e m e l e r i bir k a ç k a t y a p m a k , y a y - lı k o r u n m a çatıları v e m a d e n î ağlar gibi teklifler d e ciddi s a y ı l m a m a k t a d ı r .
D ö ş e m e l e r için en iyi yapı tarzı, s a ğ l a m v e az satıhlı bir iskeletin arasını hafif bir gereçle ör- mektir. Bu suretle infilâklara d o l ğ u mahiyetin- d e k i hafif gereç m u k a v e m e t etmiyecek, tehlike- sizce d a ğ ı l a c a k , f a k a t esas iskelet sağlam k a l a - caktır. D u v a r kısımları b ö y l e o l d u ğ u h a l d e d ö ş e - meler s a ğ l a m yapılabilir. Bu d u r u m d a ( v a z i y e t - t e ) d u v a r l a r a d e t a bir tehlike s u p a p ı ö d e v i ( v a - zifesi) görürler.
U f a k y a p ı l a r d o ğ r u d a n d o ğ r u y a bir t a a r r u z a hedef o l m ı y a c a k l a r ı için onları p a r ç a tesirinden
k o r u m a k ü z e r e masif v e s a ğ l a m y a p m a k m a k s a - d a kâfidir,.
T e m e l l e r i n s a ğ l a m olması, infilâk b o m b a l a - rının zelzele tesirine benziyen sarsıntısına karşı l â z ı m d ı r . Y a p ı gereçinin ( m a l z e m e s i n i n ) d a i m a hafif cinsten olması p a r ç a tehlikesini a z a l t m a y a
Y a n g ı n b o m b a l a r ı , h e d e f i t u t u ş t u r m a k m a k - sadile atıldıkları için k ü ç ü k v e hafiftirler. Bunlar ç o ğ u n çatıyı d e l i p içeri girince y a n m a y a v e y a k - m a y a b a ş l a d ı k l a r ı v e kat d ö ş e m e l e r i n i d e l m e - dikleri için b u n l a r ı k o r u m a çatılarile k a r ş ı l a m a k f a y d a l ı d ı r . B u n u n için çatı örtüsü 8 s a n t i m b e t o n a r m e d e n v e y a d e m i r d e n y a p ı l m a k l â z ı m d ı r .
E v l e r d e çatı örtüsünü b e t o n d a n y a p m a k fazla o l a c a ğ ı n d a n en üst t a v a n ı b e t o n a r m e y a p - m a k l a iktifa olunur. Bu t a v a n ı n üst sathı s ö n d ü r - m e sularının dışarıya a k m a s ı için meyilli v e be- d e n d u v a r l a r ı n d a n taşkın y a p ı l m a l ı d ı r . Ü s t sat- hın sert bir gereçten olması v e altta bir t a b a k a k u m b u l u n m a s ı faydalıdır.
Çatı arasında, kolay erişilebilecek v e b o m b a t e . şirinden m u h a f a z a l ı bir y e r d e y a n g ı n s ö n d ü r m e tertibatı b u l u n d u r m a l ı d ı r .
Y a p ı l a r ı k i m y e v i tesirlere karşı k o r u m a k için özel t e r t i b a t a l ü z u m y o k t u r . Yalnız önemli h a v a b a s k ı n l a r ı n d a n s o n r a y a p ı l a r v e s o k a k l a r su v e k l o r kirecile y ı k a n a r a k zehir tesirleri giderilir.
K a t r a n l ı m u ş a m b a l a r gibi çatı ö r t ü l e r i n d e b a z ı çeşit gazlar u z u n z a m a n kalırlar v e t e m i z l e n m e - ye m u k a v e m e t ederler. Bunların satıhlarının e v e l d e n yağlı b o y a ile b o y a n m a s ı f a y d a l ı d ı r .
M e v c u t b i n a l a r ı n t a m isabetli infilâklı b o m b a - larına karşı bir t e d b i r d ü ş ü n m e k f a z l a y a mal ola- c a ğ ı n d a n b u n d a n - p e k ö n e m l i d u r u m l a r müs- tesna - v a z geçilmelidir.
Y a n g ı n v e . gaz tehlikelerine karşı k o r u n m a b u b i n a l a r d a d a yapılabilir. Ö n e m l i m e v c u t bi- n a l a r d a infilâk b o m b a l a r ı n a karşı alınacak tet- bir olsa olsa binayı s a ğ l a m bir iskelet içine ala- rak çatı v e d ö ş e m e l e r i b u iskelete y ü k l e m e k şek- linde olur. B u g ü n e k a d a r y a p ı l a n a r a ş t ı r m a l a r d a h a u y g u n bir yol tavsiye e d e c e k d u r u m d a d e - ğildir. Bu suretle d u v a r l a r kısmen z a r a r görse bile b i n a y ı k ı l m a k t a n k u r t a r ı l m ı ş olur.
Bir d e p e n ç e r e satıhlarını b ü y ü t m e k v e çatı ö r t ü s ü n ü h a f i f l e t m e k b ü y ü k endüstri b i n a l a r ı n - d a uygun görülebilir.
Y a p ı y a ait s a n ' a t eserleri ağaç b ö l m e l e r , d o l - gulu d u v a r l a r v e y a k u m torbalarile korunabilir.
M e v c u t b i n a l a r d a y a n g ı n b o m b a l a r ı n a karşı y a p ı l a c a k iş - çatı sathını d e ğ i ş t i r m e k ç o k p a h a - lı o l a c a ğ ı n d a n - en üst t a v a n ı t a k v i y e e t m e k t i r . T a v a n a h ş a p ise b u n u n üzerine kalın bir b e t o n a r m e d ö ş e m e y a p ı l m a l ı . B e t o n ise b u n u evvelâ yanğır) ş ö n d ü r j r ı e sularına karşı tecrit ettikten
sonra ü s t ü n e kalın bir t a b a k a kil. k u m v e y a curuf sermelidir. Böylelikle b o m b a n ı n t u t u ş t u r m a te- siri azaltılmış olur.
Ç a t ı a r a s ı n d a k a l a b a l ı k eşya b u l u n d u r m a - malı, a h ş a p kısımlara kireç k a y m a ğ ı v e y a a l e v d e n k o r u y a n bir mahlûl sürülmelidir. Bu çeşit m a h - lûller resmî m a k a m l a r ı n d e n e m e l e r i n d e n geç- miş olmalıdır.
3 — Şehircilik v e h a v a k o r u n m a s ı Silâh tekniği asırlarca şehircilik ü z e r i n d e baş- lıce amil olmuştur. S a v a ş t e k n i ğ i n d e b a r u t u n keşfile b ü y ü k topların icadı şehirlerin tecsi- m i n d e ne b ü y ü k tesirde b u l u n d u v e eski burç- ları, kaleleri lüzumsuz b ı r a k t ı ise b u g ü n ü n b o m - balı uçakları d a şehirlerin şeklini o ö n e m d e d e - ğiştirmeye s e b e p olacaktır..
H a v a k o r u n m a s ı n ı n en ö n e m l i n o k t a s ı genel m e m l e k e t plânının h a v a tesirleri ile olan m ü n a s e - b e t i n d e n ibarettir.
Y u k a r ı d a yazdığımız bazı t e d b i r l e r u f a k d e - t a y l a r d a n b a ş k a bir şey değildir. Şehirlerin b u - g ü n k ü şekli h a v a k o r u n m a s ı n ı p e k ç o k zorlaştı- ran bir d u r u m d a d ı r .
Şehirlerin kesifliğini elemek, d a ğ ı t m a k , ç ö z - m e k l â z ı m d ı r .
Yeni k u r u l a n şehir k ı s ı m l a r ı n d a h a v a k o r u n - ması m u h a k k a k göz ö n ü n d e tutulmalıdır. Bağ- çe içinde m ü n f e r i t evler h e r h a l d e sıra e v l e r e ter- cih edilmelidir. Fazla katlı b i n a y a p m a k d o ğ r u değildir.
Y u v a r l a k , beyzi gibi hususiyetli şekillerde yol ve m e y d a n y a p m a m a l ı d ı r . Ç ü n k ü b u n l a r t a - a r r u z e d e n l e r e yer t a n ı m a k b a k ı m ı n d a n f a y d a l ı olabilir. D a m l a r a yeşillik d i k m e k tedbiri b u g ü n tavsiye edilmiyor.
Bir şehir kısmının, bir Siedlun&'un plânını y a p a n m i m a r tecrübeli bir u ç a k ç ı n ı n fikrini d e almalıdır.
Yolları evvelce y a p ı l d ı ğ ı gibi r ü z g â r istika- m e t i n e k o y m a k d o ğ r u değildir. Zehirli gazla- rın bir a n evvel dağılması f a y d a s ı n a karşılık y a n - g ı n ı n ç a b u k hız alması tehlikesi ç o k d a h a fazla- dır.
Yeni şehir p a r ç a l a r ı n d a en iyi h a v a k o r u n m a tedbiri geniş yollar, su v e yeşillik satıhlarıdır.
Bugün h e r y e r d e yol alan yeni c e r e y a n l a r e n - düstri m ı n t ı k a l a r ı n ı n şehir d ı ş ı n a götürülmesi<
a p a r t m a n l a r halkının şehir c i v a r ı n d a d ü z a y a k e v l e r e taşınması, sıkışık mahallelerin sıhhîleşti- rilmesi v e şehirle etraf arazinin sıkı m ü n a s e b e t p e y d a etmesi gibi - h a v a k o r u n m a s ı için ç o k u y - gun şekillerdir.
H a v a k o r u n m a s ı için ideal şehir, b ü t ü n d a - ğınıklığına r a ğ m e n ileri k ü l t ü r ü n d e n , d ü z g ü n iş- leyişinden hiç k a y b e t m i y e n b ü y ü k bir k ö y d ü r .