H a v a b o m b a r d ı m a n l a r ı n a karşı m ü d a f a a usulleri
( Kasa Bella) dan. B o m b a r d ı m a n tayyarelerinin t a a r r u z u n a karşım ü d a f a a tedbirleri elyevm her y e r d e vâsi mikyasta tatbik e d i l m e k t e d i r ; denilebilir ki b u tedbirler bil-hassa b i n a l a r d a üst katların çökmesine v e m u a y y e n bir h u d u t dahilinde infilâk e d e n b o m b a l a r ı n p a r ç a l a n ile b u infilâk y ü z ü n d e n hasıl olan gazlara d a y a n a n sığmaklar inşasına m a h s u s m a d e n î m a l z e m e l e r istimali esasına müstenittirler. M ü d a f a a sistemlerinden b u ne-vinin tatbiki halkın selâmetini % 99 nisbetinde temin eder. K a t ' î selâmetin temini için ise her h a l d e kale gibi sağlam binalar y a p m a k lâzımdır ve b u b i n a l a r b e t o n a r m e d e n d e yapılsalar her h a l d e inşaat keyfi-y e t i n d e demirin esas teşkil etmesi icap eder.
Bu a h v a l dahilinde elyevm birçok milletler me-seleyi pratik n o k t a d a n tetkik e d e r e k en z i y a d e taarruza m a r u z bulunan m ı n t a k a l a r d a meskenlere, iş m a -hallerine v e sokaklara yakın y e r l e r d e hususî sığmak-lar inşasına ve b u suretle hiç değilse halkın h a y a t ı m m u h a f a z a e t m e ğ e k a r a r vermiş, b u b a b t a lâzım gelen teşebbüslerle tevessül eylemişlerdir.
Filvaki m a h d u d bir halkın hayatını y ü z d e yüz temin e t m e k t e n s e b ü t ü n halkın hayatını d a h a az bir emniyetle m u h a f a z a e t m e k kat k a t m u r a c c a h olsa gerektir.
H e r h a l d e pasif m ü d a f a a meselesi b u suretle da-h a kolay da-hallolunur v e bizzarur m a d e n i « S t a n d a r d » malzeme istimaline doğru gidilir.
Diğer t a r a f t a n b u usulün tatbikile az bir z a m a n içinde d ü ş m a n taarruzlarına kaarşı halkın pasif m ü -dafaası için icap e d e n tedbirler t a m a m i l e elde edil-miş olur.
Z a t e n halka ayrı ayrı k e n d i evinde sığmak inşasına tevessül e t m e k çok müşkül bir meesledir. H a t -ta eğer b u usulün -tatbiki kabil olsa bile vereceği semere pek zaif olacaktır. Ç ü n k ü her ne d e olsa hal-kın yapacağı sığmak hiç bir vakit tekniğin tatbikini müstelzim olduğu unsurlarla m ü c e h h e z o l a m a z ve binaenaleyh icap e d e n sağlamlığı haiz b u l u n a m a z . Şu h a l d e halkın y a p a c a ğ ı sığınaklar hiç bir veçhile maksadı temin e d e m e z .
Pasif m ü d a f a a i n ş a a t ı n d a başlıca h a t t a y e g â n e âmil m a d e n î m a l z e m e d i r . Filvaki d e m i r m a l z e m e sı-ğınakların sağlamlığını temin için lâzım gelen kalın-lığın ağırkalın-lığına m ü k e m m e l surette dayanabilir. Bun-dan başka üst katların çöküntüsü altında birdenbire yıkılmayıp y a v a ş y a v a ş eğilmiye başlamasile tehlike-nin yaklaştığını e v v e l d e n bildirir. D e m i r d e n yapılmış olmıyan sığmaklar ise bilâkis üst katların çöküntüsünden ânî surette hasıl olan fazla ağırlığa d a y a n a -mayıp derhal yıkılırlar.
Böylece d e m i r m a l z e m e pasif m ü d a f a a işlerin-d e azamî selâmeti temin v e işlerin-diğer t a r a f t a n işlerin-d a asgarî yer t u t m a s ı n d a n dolayı diğer her nevi inşaat malze-mesine tercih edilmiştir. Alelhusus m ü m k ü n mer-tebe az yer t u t m a k keyfiyeti bir çok a h v a l d e gayet m ü h i m bir meziyet teşkil eder.
Elyevm başlıca muharib m e m l e k e t l e r d e n bilhas-sa İngilterede pasif m ü d a f a a işine çok ehemmiyet verilmiş ve hadsiz hesapsız hususî sığınaklardan mad a Devlet t a r a f ı n mad a n madahi kenmadi masrafıyla fakir a-hali için c e m ' a n on milyon kişilik muhtelif sığınak-lar yapılmış, b u suretle m e m l e k e t t e hususî sığınak yapabilecek vaziyette bulunmayanların yarısı için pa-sif m ü d a f a a vasıtaları temin olunmuştur.
Diğer m e m l e k e t l e r d e ise halk, hükümetin tali-matı ve direktifleri dahilinde hareket eylemek sureti-le, sığınak inşası hususunda serbest bırakılmıştır. Bu talimatta, y u k a r d a izah edlidiği veçhile demirin me-ziyetleri gösterilerek pasif m ü d a f a a işlerinde plastik m a l z e m e n i n diğer her nevi inşaat malzemelerine tercihi tavsiye edilmiştir. B u n d a n m a a d a bu memle-ketlerde b ü y ü k c a d d e l e r d e b o y d a n b o y a yapılmış o-lan u m u m î sığmakların bir kısmı zemin altı şimen-difer galerileri sisteminde veya bu sisteme yakın bir tertipte olduğu gibi diğer kısmı d a bir çok bölmelere taksim edilmiş alelâde u f a k m a d e n î galeriler şek-lindedir.
gazlan geçirtmez hale getirilebilir v e b u suretle b o m -baların neşrettikleri zehirli gazlara karşı m ü k e m e m l surette m u h a f a z a olunabilirler.
M a d e n î sığınakların şu meziyeti d e v a r d ı r ki sarsıntıların, çöküntülerin ve sairenin husule
getirdik-leri h a r e k e t l e r d e n dolayı kolay kolay çatlamazlar ve bu suretle zehirli gazların içeriye girmesine m e y d a n vermezler. H a l b u k i ç i m e n t o d a n veya k â ğ i r d e n yapı-lan sığmaklar çabuk çıkarlar ve zehirli gazlar d a
ko-layca içeri girerler. D e m i r sığınakların k a p l a m a l a r ı bilhassa oluklu oldukları t a k d i r d e eğilirler f a k a t ko-lay koko-lay çatlamazlar.
Diğer t a r a f t a n sığınaklar her ne tipde yapılırsa yapılsınlar her h a l d e kapıları hususî d e m i r d e n yapılacak v e gazların içeriye girmesine m e y d a n v e r m e -yecek surette tertip edilecektir.
Bütün m e m l e k e t l e r d e vazife dolayısıyla bulundukları yeri terk e d e m e y e n kimseler için hususî d e mir hücreler tertip edilmiştir. Bunların şekli m e m -leketten m e m l e k e t e değişir.
İngilterede hava bombardımanlarına karşı madenî pasif müdafaa tertibatı. Anderson ailesine mahsus sığınak : Bu sığmak
1,20 m e t r e zemin altında asgarî 50 santimetre t o p -rakla örtülü 2 0 / 1 0 kalınlıkta çinko p l â k a l a r ı n d a n yapılmıştır v e 2 , 4 5 X '»86 m e t r e yani takriben 4 , 5 5 m e t r e m u r a b b a e b a d ı n d a bir k a b i n d e n ibarettir. Sığınağın duvarlarını teşkil e d e n plakalar m ü n h a n i d i r -ler, tavanı ve döşemeleri ise düzdürler. M e d h a l d e kapı y o k t u r . A n c a k b u m e t h a l icabında m u v a k k a t bir p a n o ile m u h a f a z a edilebilir. İ m d a t m a h r e c i için bir plaka tertip edilmiştir ve b u plaka kolayca ye-rinden çıkarılabilir.
Sığınaklar 365 kilo sıkletindedirler, yani her m e t r e m u r a b b a s ı 8 0 kilo çeker ve 8 kişi istiab ede-bilir.
Y a p ı l a n tecrübelerden anlaşıldığına göre b u tipdeki sığınaklar 7,5 m e t r e m e s a f e d e infilâk e d e n 2 2 5 kiloluk b o m b a l a r a dayanabilirler. Bu gibi sığmaklar 8 İngiliz lirasına mal olur v e İngiltere H ü -kümeti senelik 2 5 0 ve her çocuk için d e ayrıca 5 0 İngiliz lirasından aşağı geliri olan ailelere m e c c a n e n tevzi edilmek üzere b u sığınaklardan 1 . 4 0 0 . 0 0 0 a d e t sipariş eylemiştir.
Bodrumların takviyesi suretile tertip olunan aile sığmakları.
B o d r u m l a r ı sığmak haline getirmek için t a v a n -larını evvelâ kalın kirişlerle v e y a Z o r e s demirleri v e y a m a d e n î oluklu plaklarla 6 0 santimetre b o d -rumları sığmak haline k o y m a k için tavanları 1 şekil-d e v e ( Z o r e s ) sistemi şekil-demirler v e y a h u t şekil-d a hususî oluklu levhalar ile k a p l a m a k ve bunların altından takriben her 60 sm. d e bir ufkî kuvvetli d e m i r kuşak-lar ile takviye e t m e k icap eder. Bu kirişler d e m i r m e s n e d l e r e istinad ettirilir. Bu nevi sığınaklar, üstteki m ü t e a d d i t katların çöküntüsüne t a h a m m ü l e d e b i l m e k için, her m e t r e m u r a b b a ı 2 2 0 0 kiloluk sıklete d a y a -n a b i l m e k suretile s t a -n d a r d i z e edilmişlerdir. H e r h a l d e d ö r t k a t bina ç ö k ü n t ü s ü n ü n teşkil ettiği sık-letin her m e t r e m u r a b b a d a 1 700 kilo olduğu tec-r ü b e ile anlaşılmıştıtec-r.
B o d r u m l a r d a daimî surette kalabalık o l m a m a k için kirişlerin altındaki mesnedler sabit y a p ı l m a y ı p ancak tehlike z a m a n l a r ı n d a takılırlar.
-leri b u l u n m a d ı ğ ı t a k d i r d e y a n m e s n e c ' l e r a r a s ı n d a k i f a s ı l a l a r 3 , 7 0 m e t r e o l a c a k , a n c a k b u m e s n e d l e r i n sıkleti d e ğ i ş m e y e c e k t i r . S ı ğ ı n a k l a r iki m i l i m e t r e k a l ı n l ı k t a o l u k l u p l a k a l a r l a k a p l a n d ı k l a r ı t a k d i r d e kirişlerin ağırlığı a r t ı -r ı l a -r a k v e k a p l a m a l a -r ı n ağı-rlığı e k s i l t i l e -r e k b ö y l e c e k a p l a m a l a r ı n h e r m e t r e m u r a b b a ı d a 1 0 0 kilo ola-c a k t ı r . E ğ e r b o d r u m u n d u v a r l a r ı y a n m e s n e d l e r e t a h -sis e d i l i r s e kirişlerin ağırlığı b i r i n c i ş ı k d a h e r m e t r e m u r a b b a için o l u k l u p l a k a l a r d a n b i r g a l e r i y a p ı l a c a k v e b u n u n n i h a y e t i n d e b i r h ö c r e t e r t i p e d i l e c e k t i r . İ n g i l t e r e H ü k ü m e t i a h a l i için b u t i p t e n 1 0 0 , 0 0 0 s ı ğ m a k y a p t ı r m ı ş t ı r . S i p e r g a l e r i l e r i t a r z ı n d a u m u m î s ı ğ ı n a k l a r : B u t i p t e k i s ı ğ ı n a k l a r z e m i n a l t ı n d a t a m a m ı y l a d e m i r d e n y a p ı l ı r v e üstleri 6 0 s a n t i m e t r e y ü k s e k l i k -te t o p r a k l a ö r t ü l ü r . B u n l a r ı n m u k a v e m e t k u v v e t i h e r m e t r e m u r a b a b d a 2 0 0 0 kilo o l m a k ü z e r e h e s a p e d i l m i ş t i r . B u s ı ğ ı n a k l a r ı n genişliği 2 , 1 0 m e t r e olursa d a h a f a y d a l ı o l u r l a r , ç ü n k ü o z a m a n ü ç sıra ü z e rine e f r a d istiad e d e b i l i r l e r . B i n a l a r ı n ı n k a f e s i b i r b i r i n d e n 9 0 s a n t i m e t r e m e s a f e d e t e s b i t e d i l m i ş m ü n -h a n i k i i r ş l e r d e n m ü t e ş e k k i l d i r v e b u n l a r ı n ü z e r i n e o l u k l u p l a k a l a r k a p l a n ı r . D ö ş e m e l e r i d e a d i ç i m e n -t o d a n y a p ı l m ı ş k a r o l a r l a ö r -t ü l ü r . A l m a n y a d a t a y y a r e b o m b a r d ı m a n l a r ı n a k a r ş ı pasif m ü d a f a a y a m a h s u s m a d e n î t e r t i b a t . A l m a n n i z a m n a m e s i m u c i b i n c e z e m i n a l t ı n d a y a p ı l a n s ı ğ m a k l a r ı n t a v a n l a r ı ü s t l e r i n d e iki k a t b i n a b u l u n d u ğ u t a k d i r d e h e r m e t r e m u r a b b a d a 1 5 0 0 kiloluk, d ö r t k a t b i n a b u l u n d u ğ u t a k d i r d e h e r m e t r e m u r a b b a d a 2 0 0 0 k i l o l u k , altı k a t b i n a b u l u n d u ğ u t a k -d i r -d e h e r m e t r e m u r a b b a -d a 2 5 0 0 k i l o l u k v e sekiz k a t b i n a o l d u ğ u t a k d i r d e k e z a h e r m e t r e m u r a b b a d a 3 0 0 kiloluk s ı k l e t e d a y a n a b i l e c e k t a r z d a y a p ı l m a s ı i c a b -e d -e r . H a t t a b u sıkl-etl-eri, z -e m i n k a t l a r ı için o l m a k üzere, ü s t l e r i n d e k i b i n a m e s k e n o l d u ğ u t a k d i r d e a y -rıca h e r m e t r e m u r a b b a için 5 0 0 k i l o v e a n b a r ol-d u ğ u t a k ol-d i r ol-d e 1 2 0 0 kilo m u n z a m sıklet i l â v e o l u n u r . İki k a t l ı a t e l y e l e r v e f a b r i k a l a r için s ı ğ m a k l a r h e r m e t r e m u r a b b a d a 6 0 0 0 kilo s ı k l e t e d a y a n m a l ı dırlar. B u t i p t e k i s ı ğ ı n a k l a r ı n 1 9 3 3 s e n e s i n d e M ü h e n -dis K l ö p p e l t a r a f ı n d a n t a n z i m e d i l m i ş o l a n p l â n m u c i b i n c e y a p ı l m a s ı m u v a f ı k g ö r ü l m ü ş t ü r . S ı ğ m a k için i n t i h a p e d i l e n b o d u r u m t a v a n ı ayrı b i r t a v a n l a t a k v i y e edilir. B u a y r ı t a v a n b i r b i rine b a ğ l ı kirişlerle t e r t i p o l u n u r v e b u kirişler h a f i f ç e b o m b e p l a k a l a r l a ö r t ü l ü r , b u p l a k a l a r l a asıl t a -v a n ı n a r a s ı d a h i h a r ç ile d o l d u r u l u r . Bu t i p t e k i s ı ğ ı n a k l a r d a k u l l a n ı l a n d e m i r sıkleti her m e t r e m u r a b b a d a I 3 0 k i l o d u r . M a m a f i h A l m a n -y a d a s ı ğ ı n a k l a r ı n t a v a n l a r ı n ı t a k v i -y e e t m e k için sair muhtelif ş e k i l l e r d e t a t b i k o l u n m u ş t u r . A l m a n y a d a u z u n s e n e l e r d e n b e r i b ü t ü n e v l e r -d e ç ö k ü n t ü l e r e -d a y a n a c a k h u s u s î y e r l e r t e r t i p e-dil- edil-mesi için p r o p a g a n d a l a r y a p ı l d ı ğ ı gibi h a t t a e v l e r i n , d ü ş m a n t a r a f ı n d a n a t ı l a b i l e c e k o l a n b i l h a s s a y a n g ı n b o m b a l a r ı n a k a r ş ı m u h a f a z a e d i l m e s i için y a t a m a -m ı y l a d e -m i r d e n i n ş a e d i l -m e s i v e y a ç a t ı l a r ı n ı n , o r t a
(Fransa; (O.T.U.A.) tarafından bombardıman esnasında sığınak i yerlerde madeni armatör ve plâklar ile
bodrum katlarında 2 metre genişliğindeki ilerde kolayca kabili tatbiktir. t a v a n l a r ı n ı n v e sairesinin d e m i r d e n y a p ı l m a s ı ileri s ü r ü l m e k t e d i r . A l m a n y a d a b o m b a r d ı m a n t a y y a r e l e r i n i n t a a r -r u z l a -r ı n a k a -r ş ı m u h a f a z a m a k s a d ı y l a h u s u s î s u -r e t t e t e r t i p e d i l m i ş o l a n tipik b i r m a d e n î b i n a n ı n r e s m i n i g ö s t e r i y o r u z . B u n d a n b a ş k a d u v a r l a r ı t a ş t a n v e y a t u ğ l a d a n , çatısıyla t a v a n l a r ı d a d e m i r d e n y a p ı l m ı ş d i ğ e r b i r e v i n r e s m i ' d a h i g ö s t e r i l m i ş t i r . Bu b i n a -l a r ı n d a h i -l i n d e k i a m u d î b ö -l m e -l e r t a m a m ı y -l a s a b i t o-l- olm a d ı k l a r ı n d a n d a h i l î ç ö k ü n t ü v u k u u n d a b u b ö l olm e -leri k a l d ı r m a k için b i n a y ı z o r l a m a ğ a m a h a l k a l m a z . E n ü s t t e k i t a v a n a t e ş e d a y a n m a k için h u s u s î b i r t a r z -d a t e r t i p e -d i l m i ş t i r . A l m a n y a d a z e m i n a l t ı n d a galeri ş e k l i n d e y a p ı -l a n s ı ğ m a k -l a r m u h t e -l i f t i p -l e r d e d i r v e h e p s i d e d e m i r p l a k a l a r l a k a p l a n m ı ş t ı r l a r . 1 9 3 6 s e n e s i n d e ( L e i p z i g ) F u a r ı n d a teşhir o l u -n a -n tip uçları m ü -n a s i p çıkı-ntıları h a i z d a l g a l ı , 3 0 / 1 0 luk d e m i r p l a k a l a r l a t e r t i p e d i l m i ş o l d u ğ u n d a n b a ğ l a m a u n s u r l a r ı n a i h t i y a ç o l m a k s ı z ı n b u n l a r m u n t a -z a m s u r e t t e b i r b i r i n e b a ğ l a n a b i l i r l e r . B u t i p t e k i sı-ğ ı n a k b ö l m e l e r i g e r e k y u v a r l a k k e m e r g e r e k sivri k e m e r ş e k l i n d e t e r t i p edilebilirler. İki s i m e t r i k p l a k a I ş e k l i n d e b i r kiriş ü z e r i n d e k a r ş ı k a r ş ı y a k e m e r t a r -z ı n d a b i r l e ş e r e k g a l e r i y i teşkil e d e r l e r .
(Almanya) Hususi profilli plâklar
Diğer bir tip d e 2 . 3 0 m e t r e k u t r u n d a olup çinko p l a k a l a r d a n b o r u şeklinde tertip olunmuştur. Bu tipteki sığınakların uc tarafındaki cidarlar silin-dir şeklindesilin-dirler. D ö ş e m e y a kafes tertibinde ağaç-tan veya hafifçe a r m e edilmiş ç i m e n t o d a n yapılmış olmakla silindiirn altındaki kısım kolayca sızan su-ların isalesine mahsus, m e c r a haline getirilebilir. Bu tipteki sığmaklarda sarsıntıların tesiri tamamıyla d a -ğıldığı gibi, bunların inşası için nisbeten az mal-zeme d e sarfedilir. Yüksek m u k a v e m e t i haiz sığınak tipleri n o r m a l kirişler v e y a iç ( c h a m b r e â air) lastikli kirişler ve bilhassa «Ferro Pokal» tipindeki a r m a -türlerle m ü c e h h e z olan sığınaklardır.
Fransada bombardıman tayyarelerine karşı madenî malzemelerle muhafaza tertibatı
O. T. U. A. nın talimatına göre sığmak m a k a -m ı n d a kullanılan b o d r u -m l a r ı n takviyesi için alelade profile putrel istimal edilir. Bu putreller kuvvetli m e s n e d l e r e müstenid olup civatalarla d a birbirine bağlanmıştırlar. Kireşlemeyi teşkil e d e n b ü t ü n par-çalar kolayca nakedilip kurulabilmek için nihayet, 2 , 4 0 m e t r e uzunluktadırlar. T a v a n I şeklinde d e -m i r d e n kirişlerle tertip edil-miş ve bunların alt sathı demir plâkalarla k a p l a n m ı ş olduğu gibi b u plâkalar ile b o d r u m tavanı arasındaki boşluk d a çimento ile harç doldurulmuştur. A n c a k b u boşluğun t a m a m ı y l a doldurulması icabetmez. Bilhassa kirişler I şeklinde d e m i r d e n oldukları z a m a n alelâde bir t a b a k a ha-linde çimento, harç doldurulması kifayet eder. Ki-rişlerin mesnedleri [ şeklinde birbirine bağlanmış demir b a ğ l a m a l a r d a n müteşekkildirler. C i m a r l a r d a tesbit edilen mesnedler ise küçük maktalı I şeklind e şeklind e m i r l e r şeklind e ntertip eşeklindilmiştir. Mesneşeklindlerin k a i şeklind e -leri hafif ç i m e n t o d a n yapılmış bir t a b a n a tesbit
e-dilmiş olan [ şeklinde demirlerle tulanî vaziyette birbirine bağlanmıştırlar. E ğ e r kirişler her m e t r e mu-r a b b a d a 5 0 0 0 kiloluk bimu-r sıklete d a y a n m a k mecburiyetinde iseler demirleri b e h e r milimetre m u r a b b a -d a 2 0 kilo ağırlığa -d a y a n a b i l m e k suretile hazırla-m a k icabeder.
Mu sattah kemerli b o d r u m l a r a m a h s u s şemalar gösteriyoruz. Tesbit edilmiş olan ölçülere göre plâ-kalar 1 5 / 1 0 luk, D işaretli ikinci d e r e c e d e k i kirişler I şeklinde v e 160 İlk, b ö l m e kirişleri [ şeklinde 120 lik iki d e m i r d e n ve m e s n e d l e r dahi [ şeklinde 1 00 lük iki d e m i r d e n müteşekkildirler. Bu suretle m e c m u u sığmak tertibatının b e h e r m e t r e m u r a b b a ı vasatî olarak 61 kilo sıkletinde olup b u n u n b e h e r m u r a b b a d a k i 4 8 kilosunu kirişler v e b e h e r m e t r e m u r a b -b a d a k i ! 3 kilosunu d a p l â k a l a r teşkil ederler.
Bu tipdeki sığınaklara gazların n ü f u z etmemesi için k a p l a m a plâkaları cidarların armatürlerile k a y -n a k l a -n m ı ş v e boşluklar d a çime-nto ile odldurul-muştur. Bu veçhile k a p l a m a l a r iç t a r a f t a n takviye edilmiş ve sığmağın u m u m î heyeti de sağlamlaşmış olur. Bu gibi ilâveler için b e h e r m e t r e m u r a b b a d a
1 5 kilo m a d e n h e s a p e t m e k icabeder.
O. T . U. A. d a h a idareli bir sığınak tipi d e teklif ediyor. Bu sığınaklarda ikinci d e r e c e d e k i ki-rişlerin yerine, resimde gösterilmiş olduğu veçhile, kenarları gönyeli kaynaklanmış, plâkalar kullanıl-mış, b u suretle siman a r m e d e n ters d ö n m ü ş k e m e ı cihler m e y d a n a getirilmiştir. Bu kemerlerin kalınlığı 2 0 s a n t i m e t r e d e n aşağı olamaz. Bu tipteki sığınak-lar d a kirişler için b e h e r m e t r e m u r a b b a d a 3 3 kilo v e plakalar için d e b e h e r m e t r e m u r a b b a d a 1 6 kilo m a d e n kullanılmıştır. Sığınaklara gazların n ü f u z u n a m e y d a n v e r m e m e k için cidarlarında yapılan terti-b a t t a k i d e m i r kısımlar terti-b u h e s a terti-b a dahil değildirler.
