B a r s e i o n d a H a v a h ü c u m l a r ı n a k a r ş ı a l ı n a n
i n ş a t t e d b i r l e r
( P. B . 2 . ) N o . 13 • 1939 Y a z a n l a r : V o n D r . L u c h m a n D r Q . C r o n e n b e r g D r . I n g . F r o m m h o l d Ç e v i r e n : A d n a n K o l a t a nHava hücumlarına karşı korunma mevzuunun inşaat Kıs-mı ile alâkadar olan herkes bu hususta zamanıKıs-mızdaki harp sahalarından gelecek haberleri bekliyor. Esasen mas'uliyet hissine malik olan inşaat mütehassıslarının hepsinin bu işe karşı alâka göstermekte olduklarını tabiî görmek de lâzım-dır. Hücum silâhlarının tesirleri, bunlara karşı inşaat ba-kımından alınacak tedbirler ve bu koruma tedbirlerinin S3-mereleri hakkında malûmat edinmek kat'î bir ihtiyaç halini almıştır. Bilhassa büyüklük, nüfus kesafeti, şehirlerin v a -ziyeti ve inşaat tarzı itibarile birçok diğer Avrupa memle-ketlerine pek benzeyen ispanya'dan gelecek haberler her ta-rafta merakla beklenmektedir.
Gazetelerde çıkan haberler içinde inşaatçıların kalemin-den çıkmış yazılar nadirdir, işte. alınabilen bu gibi haber-lerin inşaat bakımından tatbik kıymet ve kabiliyetinde olma-yışı da yine bu sebtepen ileri gelse gerektir. Bu haberler içinde bir tanesini istisna etmek lâzımgelir ki. o da ingilizce
(inşaat mühendisi) mecmuasının kânunusani 1939 nüshasın-da çıkan ve 1938 kânunuevvel ayınnüshasın-da Londra inşaat mühen-disleri birliğinde verilen konferanstır. Bu konferansı ve-ren zat inşaat mütehassısı Cyril Helsby olup fikirlerini aşa-ğıdaki surette izah etmiştir:
B a r s e i o n d a ş e h i r c i l i k :
Katalonya'nm baş şehri olan Barselon'un şimalinde ol-dukça dik surette yükselen ve 300 metreye kadar çıkan irti-fada tepeler vardır. Cenup hududu Akdenizdir. Şarkında ve garbında ise nehirler vardır. Bu şehir ispanya'nın en mühim fabrika şehri olup iyi bir limanı ve güzel demiryolu iltisak-ları vardır. Büyük harpten evvel bir milyon ikiyüz elli bin olan nüfusu son zamanlarda bir misli artmıştır.
Şehir şu üç kısma ayrılabilir:
1. — Barselonet: Burası liman kısmı olup şehrin en fıkara mahallesidir ve otuz bin kadar nüfusu vardır.
2. — E s k i ş e h i r : Bu kısım şehrin merkezi olup
mağa-zalar,. bankalar ve idare binaları buradadır. Sokakları ek-seriya dar ve fenadır.
3. — Ş e h r i n a n a k ı s m ı : Bu kısım hendesî bir intizamla tesis edilmiştir. Yuvarlak hesap (430) metre murabbaı ce-sametinde olan bina bloklarının irtifaı sokakların genişliği-ne tâbi tutulmuştur. Umumiyetle «Binanın irtifaı sokağın genişliğine müsavi olacaktır» düsturu konulmuştur.
Dahilî harp başladıktan sonra dahi Barselon'daki imar faaliyeti modern plânlara göre devam etmiştir, inşaat faa-liyetinin bu suretle devamı ve bir ikametgâh fazlalığı pey-da olması bir takım faypey-dalar tevlid etmiştir ki bunlarpey-dan birisi ve en mühimi de yurdsuzlar için kâfi mikdarda bir ikametgâh ihtiyatı mevcut bulunmuş olmasıdır. Meselâ Barselonet denilen liman mahallesi ehemmiyetli surette tahrib edildiğinden yurdsuz kalanların mikdarı oldukça fazla idi. iklim mülâyim olduğundan bunları henüz
tamamlana-mamış, kısmen pencereleri takılamamış binalara yerleştir-mek mümkün olmuştur.
B a r s e i o n d a b i n a i n ş a a t ı :
Heryerde olduğu gibi Barseionda dahi bir inşaat nizam-namesi vardır. Fakat, başka yerlerde mutad olan nizamna-melere nazaran biraz farklıdır : Binaların yalnız mes'ul şa-hıslar tarafından inşa edilmesini şart koymuş olmakla iktifa etmiştir, inşaatçıdan selâhiyet vesikası sadece mimarî için aranır, kostrüksiyon için böyle bir selâhiyet vesikası, so-rulmaz. B u sebeple, belediye daireleri hesabatı sormazlar-ve kontrol etmezler. Bunun neticesi olarak, Barselon şehri-nin imarında mühendis eserleri yüzde doksan beş derecesin-de bertaraf edilmiştir.
Barselon'da binaların duvarları son derece incedir. Du-varların, aşağıya indikçe kalınlaşması ve direklerin takvi-yesi v e saire gibi tâlimat orada yoktur. Bu sebeple, alçak binalarla 24 metreye kadar yükselen binalar arasında du-var kalınlığı bakımından hiç bir fark yoktur. Altı tam kat ve bir de çatı katı olmak üzere yedi katlı bir binanın bütün beden duvarlarının mütesaviyen (30) santim kalınlığında ol-duğu görülür hallerdir.
Dahilî duvarlar dahi, tavan kirişlerinden başka hiç bir takviyeye lüzum görülmeksizin, bütün binanın irtifamca (15) santim kalınlıkla yapılıyor. Katların tavanları ekseri-yetle 65 - 70 santim açıklıkla gerilmiş ve putreller arasına mevzu parçalardan mürekkep olup beton doldurulmuş kı-sımları v e masif döşemelerile birlikte umum kalınlığı tak-riben (23) santimdir. Memlekette odun tedariki müşkül-dür. istisnaen ahşap kiriş tavanlar yapıldığı hallerde ise 22 X 8 ilâ 30 X 8 santim arzanî maktamda kirişler kullanılır. Bu ağaçların her tarafı harç ile çevrilir. Yanabilecek mad-deler pek az istimâl edildiği cihetle binalar yangına karşı nisbeten mukavemetlidirler. Yangına karşı koruma bakı-mından ehemmiyeti haiz bir nokta da, son zamanda müşte-rek yangın duvarlarına artık müsaade edilmediğidir. Bu su-retle her bina yanındaki binadan tamamen müstakil oluyor. Duvarlarla tavanların irtibatı umumiyetle hususî b i r suret-te eminleştirilmiş olmadığından b u irtibat sıkı değildir ve arzanî takviyeden mahrumdur.
B a r s e l o n ' a | h a v a d a n h ü c u m v a s ı t a l a r ı :
kullanılmıştır. Bunların sıkletleri hakkında malûmat yok tur. Kimyevî muharebe maddeleri kullanılmamıştır.
H a v a h ü c u m u v a s ı t a l a r ı n ı n b i n a l a r a t e s i r i :
Konferansı veren zat tarafından infilak bombalarının tesirleri şöyle tarif edilmiştir:
I — U m u m î o l a r a k :
1 — Sukut kuvveti dolayısile binanın inşi malzemesi içine giren bombanın gaz tazyiki gerçi her türlü malzemeyi tahrib etmekte ise de hasarın şümulü nisbeten azdır. Bil-hassa 100 ve 300 kiloluk bombalarda bu hasarın derecesi pek tehalüf etmiyor.
2 — ilk hasar infilâkten mütevellid hava tazyiki ile ha-sil oluyor. Taş ve betondan mamül ince duvarlar tamamen yıkılıyor. Harç malzemesi kesafetini kaybediyor ise de bü-yücek külçeler halinde kalıyor. Betonarmelerde demirler açığa çıkmakta ve kopma haddini aşacak kadar uzamaktadır.
3 — Küçük mikyastaki inşaat malzemesi parçaları infi-lâk neticesinde büyük bir sür'atle etrafa fırlamakta ve ince duvarları, ahşap zeminleri, pençereleri ve kapıları tahrip edecek derecede yüksek bir enerji göstermektedirler. Bu parçaların kaim duvarlara ve sağlam inşaat aksamına yap-tıkları zarar ise azdır. Sert parçalar 57 metre mesafeden takriben 10 mm. kalınlığındaki dökme demiri delip geçebili-yorlar. 180 metre mesafede hasar yaptıkları da görülmüş-tür. 750 metre mesafede artık tesirleri kalmaz.
4 — En büyük hasar ise, bombanın direkleri tahrip et-mesi neticesinde binanın yıkılmasından tevellüd eder. Her ne kadar konstrüksiyonlar bir dereceye kadar elestiki iseler de, had aşılınca duvarlar, tavanlar ve çatı çöküp yıkılırlar.
5 — infilâk bombasının patlaması, duvarlar üzerine anî bir kuvvet neşreder. Duvarların arka tarafındaki havanın ataleti muvazenenin teminine yardım eder. infilâk dalgası ve haricî tazyik geri gittikten sonra işbu âtıl havanın men-fi kuvveti derhal müsbet bir kuvvet haline gelir ve inmen-filâk merkezine doğru canlı bir mukabil tazyik icra eder. Hava-nın ilk darbesinden kurtulan şeyleri de bu itiş tahrip eder. Tamamen dolgun tarzda inşa edilmiş duvarlarda bu suretle ekseriya tam bir yıkılma hasıl olmuştur. Bu esnada hasıl olan havasız mahalde bulunan insanlar ölürler. Kurtarma kıt'aları bu hâdiseyi kesretle görmüşlerdir. (Soldaki resim-lere bakınız.)
I I — i s k e l e t l i b i n a l a r d a k i t e s i r l e r :
iskeletli binalar, hava hücumlarmdaki vaziyetleri
itiba-rile, i s k e l e t s i z binalardan ehemmiyetli surette farklıdırlar.
Meselâ, Barselonetta denilen liman kısmındaki pazar
holü binası demir i s k e l e t t e n yapılmış bir bina idi. Birçok
hâdiselerde bu binaya bombalar isabet ettiği halde iskelet hâlâ durmaktadır ve bünyesinde büyük bir hasar olmamıştır. Çatının bu kısmında şabulî direkler yukarıdaki ufkî putrelden kopmuş ve orta sütun kırılmış olduğu halde bina yıkılmamış-tır. Diğer bir misâl olmak üzere de şunu sgyliyebiliriz: Bir istasyon binasına tam bir bomba isabeti neticesinde binanın köşesindeki sütun devrilmiş ve fakat çatı bağlamasının istinad ettiği konstrüksiyonlar gayet emniyetli kaldığından demır-yol hattınını hiç bir tehlikeye maruz bulunmadığı görülmüş-tür.
İskelet sisteminde inşa edilmiş büyük bir ma-ğaza binasının da hava hücumuna karşı mukavemet ettiği görülmüştür. Bina bomba isabetine rağmen yıkılmamış ve kullanılmakta devam edilebilecek bir halde kalmıştır.
Yal-iri İ n f i l â k b o m b a l a r ı n ı n t e s i r i 1 — B o m b a b i n a n ı n y a n ı n d a p a t l ı y o r . H a s ı l o l a n h a v a t a z y i k i b e d e n d u v a r l a r ı n a t e s i r e d i y o r 2 — B i n a d a h i l i n d e k i â t ı l h a v a v e b i n a m u k a v e m e t e d i -y o r l a r . 3 — H a v a n ı n e m i l m e s i n d e n m u k a b i l t a z -y i k h a s ı l o l u y o r . D u v a r ı n a ç ı l m a s ı n d a n d ö ş e m e y e r i n d e n k a y a r ü ç ü n -c ü , s a k a t l a n ı r . 4 - 5 - 6 — D ö ş e m e b e d e n d ı v a r l a r ı n ı d ı ş a r ı y a d o ğ r u i t e r l e r v e ç ö k m e h â d i s e s i h a s ı l o l u r .
nız, bombanın doğrudan doğruya isabet ettiği ufak bir kıs-mını bittabi istisna etmek lâzımdır. İskeletsiz binalarda dehşetli hasarlar yapan tâlî hasarlar bu binada ancak duvar-larda ve tavanda birkaç çatlaktan ibaret kalmıştır.
Dördüncü bir vak'ayı da, tek katlı betonarmeden, orta sütunu ve dışarı doğru sarkan çatıyı havi bir istasyon pe-ron sundurması teşkil etmektedir. Buraya tam surette isa-bet eden yüz kiloluk bir bomba ancak tavanı delmiş, yaki-nindeki iki betonarme sütundan hiç biri hasara uğramamış-tır.
Bir beşinci vak'ayı kısmen dolu duvar ve kısmen de is-kelet halinde inşa edilmiş bulunan bir otel binasında görü-yoruz. Dökme demirden sütunlar ihtiva eden kısımlar pek az hasara uğramış ve olduğu gibi kalmıştır. Dolu duvar ha-lindeki iskeletsiz kısım ise hemen hemen tamamen harap olmuştur.
işte bu ve buna benzer mülâhazalara istinad eden ingi-liz inşaat mühendisi hattâ bin kiloluk bombaların dahi
iske-^^ «mı* ,.oc, 1 tcarrtaıo .»oor ISO'
4 — D a r b i r s o k a k h a v a t a z y i k i n i n v e H a v a e m m e s i n i n i s t i k a m e t i n e t e s i r e d i y o r . B i r i n f i l â k b o m b a s ı p a t l a m ı ş v e z e m i n k a t ı n ı n b e d e n d u v a r l a r ı n ı t a h r i p e t m i ş t i r . S o k a k d u v a r -l a r ı h a v a t a z y i k i n i n v e h a v a e m m e s i n i n i s t i k a m e t i n e t e s i r e t m i ş v e b u s o k a k t a i n f i l â k n o k t a s ı n ı n sağ v e s o l c i h e t l e r i n de 45 m e t r e m e s a f e d a h i l i n d e p e n c e r e v e k a p ı l a r t a h r i p e d i l -m e k l e k a l -m ı y a r a k a y n i z a -m a n d a -m ü c a v i r s o k a ğ ı n b a ş ı n d a k i e v l e r i n d e p e n c e r e v e k a p ı l a r ı h a r a p o l m u ş v e s o k a ğ a f ı r l a m ı ş t ı r .
let tarzında inşa edilmiş binaları tamamen tahrip edemedik-leri ve yaptıkları hasarın mahdut kaldığı neticesine varıyor ve ve yer sarsıntısına karşı mukavim binaların hava hücüm-larına karşı dahi mukavemetli olduğu fikrini ileri sürüyor. Demir iskelet tarzında yapılan binalarda perçin yerine kay-nak usulünün kullanılmasını ve bilhassa taşıyan konstrük-siyonun tel örgü ile takviye edilip iyi kapanmasını, ateşe
karşı dayanıklı malzeme kullanılmasını tavsiye ediyor. ı s k e
-| e t s i z binalarda ise duvar ve tavanların ankreajine itina
e-dilmesini söyliyerek bu itinanın gösterilmiş olduğu binalar-da sadece mevziî hasarlar ve hattâ sadece çatlaklarbinalar-dan başka bir zarar görülemediğini anlatıyor.
Yangın bombalarının tesirleri hakkında mütalâa beyan etmemiştir. Anlaşılan, yukarıda bahsedilen sebeplere bina-en yangına karşı mukavemetli bulunan binalarda bu nevi bombaların pek hasar yapamadıklarından dolayı meskût bı-rakılmıştır.
B a r s e i o n d a s ı ğ ı n a k l a r :
Hava hücumlarına karşı halka sığmaklar yapmak husu-suna büyük bir ehemmiyet atfedilmiştir. Konferans veren zatın Barseionda tam isabete karşı mahfuz ve yarım milyon insan alan sığınaklar bulunduğunu ve ayrıca; infilâktan mü-tevellid parçaların isabetlerine karşı mahfuz ve bir milyon insan alan sığınaklar mevcut olduğunu iddia
ediyoı-Açık ve kapalı hendeklerle bodrum sığmaklarından pek az bahsetmiştir. Resimde görülen hendek sığmak
sade-ce tâlî deresade-cede bir tedbir olarak telâkki edilmektedir. Bar-selon'daki bina bodrumlarının bu maksada hiç te elverişli olmayışı binaların yukarıda tarif edilen konstrüktif kusur-larından ve pek hafif bir tarzda yapılmış olmakusur-larındandır. Eski binaların bodrumlarının sığmak haline ifrağına misâl olmak üzere (87 ve 88) sahifalardaki şekiller gösterilmiştir. Tam isabete karşı muhafaza temin etmek fikri gayet ağır konstı-üksiyonlar yapılmasına saik olmuştur.
Tarif edilen sığmakların ekserisi hava hücumuna karşı koruma tünelleri ve zemin altında yapılmış dehlizlerle
mah-z e n l e r d i r . Zemin altında yapılan bu gibi sığmaklarda
Bar-selon şehrinin toprak ve arazi şeraitinin elverişliliği de in-zimam etmektedir, çünkü Barselon'da zemin altı sıkı kildir ve takviye etmeğe lüzum olmaksızın 15 metreye kadar du-rur.
87 nci sahifada görülen caddeler altındaki sığınak tünel-leri pek tipiktir. Resimde gösterilmiş olan sun'î havalan-dırma tesisatını istisnai bir hal olarak telâkki etmek lâzım-dır, çünkü tabiî şekilde olan havalandırma tercih edilme-lidir. Toprağın üstündeki örtülü kısım (14) metreye kadar çıkar.
Bu gibi sığınaklar birbirlerine kâfi derecede yakın ola-rak tesis edilmiş olup bazan birisinin medhalinden diğerinin rnedhaline kadar olan mesafe (180) metreden ibarettir. Bü-tün sığınakların müteaddit çıkış kapıları vardır ve kapı-lardan birisi yıkılıp kapanırsa, diğerlerinden çıkmak kabil olabilir. ı
Ada halinde binalar blokunun ve buna mücavir so-kakların sakinlerine mahsus olmak üzere tesis edilen bir sığınak 87 inci sahifada gösterilmiştir. Bu gibi sığmak tünellerine her dört sokakta da medhal vardır ve cn az dört inhina ile esas kısımlara doğru giderler. Esas kısımlar cad-deye müvazi olmak üzere binaların altına yapılmıştır ki maksat korunmak hususunda binaların mukavemetini de in-zimam ettirmektir. Bu ana tüneller kapalı bir murabba teş-kil ederler ve haçvari surette yardımcı yollarla irtibatlıdır-lar. Bu yardımcı yollar istiab haddini çoğaltırlar, sür'atli bir -irtibat ve kaçış yolları temin ederler.
Umumî meydanların altında ve mektepler, tiyatrolar gi-bi halkın toplu bulunduğu yerler civarında muhtelif tarz-larda sığmaklar yapılmıştır. Bunlar umumiyetle (sahifa 88) de gösterilen tam isabete karşı mahfuz tek katlı ve zeminden
aşağı m a h z e n l e r olup betonarmedendir. Bazıları da
binala-rın bodrum duvarlabinala-rına yaslanır. Telâş ve panik gibi hal-lerde şaşkınlıklara meydan vermemek maksadile bunların plânları mümkün olduğu kadar basit yapılmıştır. (700) ilâ
(7000) kişi istiab ederler.
(Sahifa 89) Zemin altında yapılmış bir beton m a h z e n i
ki üstünde bina bulunmıyan bir arsaya yapılmış olup üstüne toprak örtülmüştür ve o mevkie uygun bir va-ziyet göstermektedir. Oraya bir bina yapılacak olursa du-varlarının bu mahzenin duvarlarına istinad ettirilmesinde hiç bir mahzur yoktur, işbu sığınak birçok konfür dahi ih-tiva ediyor ki elektrik tenviratı, munzam ihtiyat tenvirat, tabiî ve sıın'i havalandırma tertibatı, ailelere mahsus yatak-haneler ve kendisine mahsus bir sıhhiye tesisatı bu meyan-dadır.
(Sahifa 89) daki sokak altında bulunan betonarme mah-zende ise sığınak mahallerinden başka bir de can kurtaran mahalli vardır. Bunun tavan ve döşemelerinde geniş saçak kısımları mevcut olup temeller altına tam isabet vaki olma-sının önüne geçmek içindir. Havalandırma tesisatının hava verici boruları mücavir binaların haricî kısımlarına tesbit edilmiştir.
Tam isabete karşı masun mahzenler nısfen zemin üstün-de olmak üzere dahi yapılmıştır ki (sahifa 88) bunu göste-riyor. Bunların tavanında (Çok tabakalı sistem) denilen u-sul tatbik edilmiş olup pek şayanı dikkattir. Meselâ beton-arme. kum ve kil halitası, betonarme, çakıl, çakıl betonarme gibi muhtelif sertliklerde müteaddid tabakaların teakübü do-layısile sığmak tahribata ve sarsıntılara karşı daha büyük bir mukavemet iktisab eder.
bir itina ile yapılmak suretile tam isabete karşı masun bir hale getirilmiştir. Bilhassa medhalin emniyetli bir halde olmasına dikkat edilmiş olup biraz geriye alınmakla mukave-meti arttırılmıştır. (Şekil 17)
Böyle zemin üstündeki sığmaklar içinde, üstüne toprak örtülmüş olmıyanları ve (çok tabakalı sütundan) yapılmış olmıyaııları dahi vardır ki bunlar liman inşaatı maksadile ihzar edilmiş bulunan beton bloklarla inşa edilmiştir. (Şekil 18) Böyle bir sığmağa tam isabet vaki olduğu halde içindeki 18 kişiye hiç birşey olmamış, sadece blok çatlamıştır. Bu mukavemetin sığınağın yekpare bir blok halinde yapılmamış olmasından ileri geldiği tahmin edilmektedir, ihtisas sa-hipleri muhtelif parçalardan mürekkep olan binalarda sade-me intişarının daha büyük mukavesade-mete maruz kaldığını i-leri sürüyorlar ve yekpare blok halindeki binalarda sarsın-tılım daha büyük olduğunu söylüyorlar. Tam isabete karşı masun diğer bir sığmak tarzı (Şekil 20) de gösterilmiştir, ki bu tarz ancak zemininde çöküntü ihtimali olmıyan yerlerde kabili tatbiktir.
Başlangıçta beyan olunan Barselon şehri etrafındaki te-peler, sığınakların maden ocakları tarzında yapılmasına da imkân vermiştir. (Şekil 21) Uzun tünellerde hem emniyetli bir korunma temin edilmiş ve hem de binlerce insan burala-ra sığmabilmiştir. Buburala-ralarda da can kurtaburala-ran istasyonları yapılmıştır.
Kimyevî muharebe maddeleri kullanılmadığından yer-altı trenleri istasyonları da birçok insanlara sığınak vazifesi görebilmiştir.
Sığmakların dahilî tertibatı hakkında şunlar bildirilmek-tedir :
Sığınağa girecek her insan için 1,25 metre mikâbı hava mahalli hesap edilmiştir. Bir saat içindeki hava tebdili bir kişi içn en az 0,25 metre mikâbıdır. Bunu temin için birçok sığınaklarda sun'î havalandırma tertibatı vardır. Umumiyet-le ise, - yukarıda denildiği gibi - tabiî havalandırma vardır. Sığınaklarda sigara içmek bittabi yasaktır.
Sığmaklarda teshin tertibatı yoktur. Barselon iklimin-de buna lüzum yoktur. Elektrik tenviratı ve tâlî ihtiyat ter-tibatı ekserisinde vardır. Bu tâlî ihtiyat tenvir terter-tibatına lüzum da vardır, çünkü hücum işareti verilince şehrin elek-trik ceryanı kesilir. Havagazı ve su borularının da bu tarzda
A ç ı k s ı ğ ı n a k H e n d e ğ i : Ü z e r i t a h t a v e t o p r a k i l e ö r t ü l m ü ş t ü r .
olması şayanı tavsiyedir, çünkü boruların hasara uğramasile sızıntı tehlikelerini derpiş etmek icabeder. Her sığmakta mıntakanın hava hücumundan koruma amirliğine bağlıyan bir telefon tertibatı vardır, ki lüzum halinde zarar ve ha-sarları bildirmeğe yarar. Sair telefon tesisatı hücumun baş-ladığı ve bittiği haberlerini bildirmeğe yarar.
Konferansta masraf bakımından verilen malûmat yalnız tam isabete karşı koruyan sığınaklar hakkında olup sığıncak beher kişi için inşaat masrafına 125 - 160 Türk lirası a-rasmda tehalüf ettiği bildirilmiştir. Tam isabetli bombala-ra karşı yapılan sığınakların (300) kiloluk bombalabombala-ra karşı yapılanlarını normal saymak icabeder. Teknik itibarile şüp-hesiz en ağır bombalara karşı dahi böyle sığmaklar yapmak mümkün ise de iktisadî bakımdan faydalı değildir.
H a v a h ü c u m u n a k a r ş ı k o r u m a t e d b i r l e r i n d e n i n ş a a t a t a a l l u k e d e n l e r i n m ü e s s i r i y e t i :
Baıselon'da eskiden de malûm bulunmuş olan çelik ve betonarmeden iskelet tarzındaki binalardan başka hususi ha-va hücumuna karşı koruma tekniği ile yapılmış olan bina konfürüksiyonlaı-ı yoktur. Binaenaleyh, hava hücumu-na karşı koruma tekniğinin inşaat bakımından müessirlik derecesini ancak sığmaklarda tetkik etmek mümkündür ve bu sahada Barselon'da dikkate şayan muvaffakiyetler elde edildiği beyan olunmaktadır. Halkın telâşı, sığınakların dar-lığı. intizamın muhafaza edilemeyişi, ölen ve yaralananların çokluğu dolayısile ilk hava hücumları dehşetli tesirler yap-mıştır. Bu hücumların her seferindeki insan zayiatı 60 - 100 olarak bildirilmektedir. Sonraları bu miktar çok azalmıştır ve meselâ 455 infilâk bombası atıldığı halde ancak iki kişi ölmüş ve 10 kişi yaralanmıştır. Bu muvaffakiyet şüphesiz yalnız sığınaklardan ileri gelmiş olmayıp halkın hakikaten koruyucu sığmakların mevcut olduğunu öğrenmesi ve ihbar işlerindeki telefon vesair tertibatın islâh edilmesi neticesin-de elneticesin-de edilmiştir, ihbarda ve sığınaklara yerleşmeneticesin-de ka-zanılan her saniyenin büyük bir ehemmiyeti olduğu görül-müştür.
N e t i c e :
lâta devam etmek içi nsığınaklara mutlak surette ihtiyaç vardır. Dördüncü silâh hava koruma silâhıdır ve ancak bu temin edildiği zamandır ki deniz, kara ve hava silâhları ken-di vazifelerini doğru ve muvaffakiyetli surette başarabilir-ler.
İ m
O
M e v c u t b i n a l a r b o d r u m u n d a s ı ğ ı n a k t e ş k i l i n e m i s â l u u ir -p.iiaıımV T
[1 T|~ j;
Lir?halkının maneviyatını kırmak, sanayi ve şehir ihtiyacatınm teminini tamamen aksatmak kabil olamamıştır.
Gerçi hava korumuna tahsis edilecek paralar yüksek görünüyor ise de insanların canile mukayese edilince ehem-miyetsiz kalır. Diğer cihetten, bu masraflar yalnız bir ke-reliktir ve zamanla modası geçen, işe yaramaz hale gelen teçhizat ve silâhlara verilen paralara nazaran çok daha farklıdır. Bilhassa halkın maneviyatını muhafaza ve
" » W T a m i s a b e t e k a r ş ı e m n i y e t l i z e m i n ü s t ü s ı ğ ı n a ğ ı m e v c u t b i r b i n a y a i s t i n a d e t t i r i l m e k s u r e t i l e y a p ı l m ı ş t ı r .
8
•Oii.r ot co«c»rır 1H.IT ort 26 V l-lLtr* HOrtC otur i o' CONCncrc * * OOUO C O " ı «UC ' S o k a k a l t ı n d a b e t o n a r m e s ı ğ ı n a k . • l-O 4-6' | B e t o n a r m e b l o k l a r d a n y a p ı l m ı ş b i r z e m i n ü s t ü y a r d ı m c ı s ı ğ ı n a ğ ıı m
İT
£
V-"-" y r B e t o n a r m e y e r a l t ı s ı ğ ı n a ğ ıJf
i»Cı.U« MlUİ'Ot 'O» IİOO »CO«\C
1
2 1 L u f t s c h u t z - B u n k e r i m B e r g h a n g für 15C0 Personen
