T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
YENİÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI
56 NUMARALI KONYA ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN
DEĞERLENDİRME
Sİ VE TRANSKRİPSİYONU(1742–1743)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
KORAY TELLİ
164202031006
DANIŞMAN
Prof. Dr. Bayram ÜREKLİ
ii T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Bilimsel Etik Sayfası
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı Koray TELLİ
Numarası 164202031006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Yeniçağ Tarihi
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tezin Adı 56 Numaralı Konya Şer‘iyye Sicili'nin Değerlendirilmesi ve Transkripsiyonu(1742-1743)
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
iii T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Yüksek Lisans Tezi Kabul Formu
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı Koray TELLİ
Numarası 164202031006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Yenicağ Tarih
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı Prof. Dr. Bayram ÜREKLİ
Tezin Adı 56 Numaralı Konya Şer‘iyye Sicili'nin Değerlendirilmesi ve Transkripsiyonu(1742-1743)
Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan 56 Numaralı Konya Şer‘iyye Sicili'nin Değerlendirilmesi ve Transkripsiyonu(1742-1743) başlıklı bu çalışma 03/07/2019 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
iv
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı Koray TELLİ
Numarası 164202031006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Yeniçağ Tarihi
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Bayram Ürekli
Tezin Adı 56 Numaralı Konya ŞerTranskripsiyonu(1742-1743) ‘iyye Sicili’nin Değerlendirilmesi ve
ÖZET
Şer’iyye Sicilleri, Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşrada uyguladığı idari, siyasi ve
içtimaî politikaları göstermek ve bölgelerdeki insan ilişkilerine şahit olmak için iyi belgelerdir. Bu nedenle siciller tarih, hukuk, askeri tarih, iktisadi ve kültür tarihi gibi kaynak olma özelliğini göstermektedir.
1155-1156(1742-1743) yıllarını kapsayan 56 Numaralı Konya Şer’iyye Sicilin’de bir hayli belge bulunmaktadır. Bu belgeler içerisinde fermânlar, beratlar, buyruldu, boşanma, darb ve hırsızlık davaları gibi belgeler bulunmakla birlikte, bu sicilde miras davaları, mülk satışları ve vasi tayini ile alakalı belgeler fazla yer işgal eder.
56 Numaralı Sicil çalışması giriş ve metin kısımlarından oluşmaktadır. Giriş bölümünde defterdeki belgeler konularına göre tasnif edilerek belge türleri ve muhtevaları hakkında bilgiler verilmiştir. Metin kısmında ise belgelerin transkripti yapılmış, belgedeki hicri tarihler miladi tarihe çevrilmiştir.
v
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı Koray TELLİ
Numarası 164202031006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih / Yeniçağ Tarihi
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Bayram Ürekli
Tezin İngilizce Adı The Evaluation and Transcription of Number 56 Konya Şer‘iyye Registration(1742-1743)
SUMMARY
Sharia registry, are the credible documents demonstrating the administrative, political and social policies of the Ottoman Empire center and to witness human relations in provincial policies. For this reason, the registers show the characteristics of being sources such as history, law, military, economic and cultural history.
There are ample documents in 56th Konya Sharia Registry, which include the period from 1155-1156 (1742-1743). Though the documents include edicts, patents, orders, alimony appraisals, divorce, mediation, beating and theft cases, documents related to inheritance lawsuits, property sales and guardianship occupy more space.
The study of 56th Sharia registry consists of the introduction and text sections. In the introduction, the documents are classified according to their subjects and information is given about the types of the documents. In the text section, the transcripts of the documents have been translated and Hegira dates have been converted into Gregorian dates.
vi ÖNSÖZ
İnsanlık tarihini incelediğimizde, zamanın şartları doğrultusunda hukuk kurallarının toplumdan topluma farklılık arz ettiğini görmekteyiz. Bu farklılığın en önemli sebeplerinin başında şüphesiz ki, eğitim, inanç, kültür ve coğrafya gelmektedir. Bu yüzden tarihçiler, toplumun içinde bulunduğu zaman dilimi içerisindeki eğitim seviyelerine, inançlarına, kültürlerine ve yaşadıkları fiziki coğrafyayı hesaba katarak araştırmalarını yapmalıdır.
Osmanlı yerel tarih araştırmalarında toplumun yaşayışını anlamak adına en önemli ana kaynaklardan biride şer‘iyye sicilleridir. Osmanlı şer‘iyye mahkemeleri tarafından tutulan bu kayıtlar aracılığı ile hukuk sisteminin, toplum üzerinde uygulanıp, uygulanmadığını veya ne kadar uygulandığını öğrenebildiğimiz gibi; toplumun nasıl yaşadığını, neyle geçindiğini, günlük hayatta neler yaptığını ve buna benzer birçok toplumu ilgilendiren meselelere bu kayıtlar aracılığı ile ulaşabiliriz.
Bu çalışma bir tez çalışmasıdır. Biz bu çalışmada 56 numaralı Konya Şer‘iyye Sicili’nin transkripsiyon ve değerlendirmesini yapmaya çalıştık. Bu çalışmada 1742-1743 yılları arasındaki Konya'da idari yapı, Sosyal hayat, ekonomik hayat ve hukuki meseleler olmak üzere dört bölümede ele aldık. Beşinci bölümü ise doğrudan transkripsiyona ayırdık Elbette bir defterden elde edilen veriler ile Konya'nın durumu hakkında geniş bilgi vermek mümkün değildir. Fakat bu çalışma bir sondaj usulü ile kısa da olsa bizlere bir fikir verdiği kanaatindeyiz.
Bu çalışmayı hazırlamamda bana yardımları esirgemeyen başta annem Nuray Telli'ye daima arkamda duran babam Musa Telli'ye ve kardeşim Fatma Gül Telli'ye; tez konusunda bana yardımlarını esirgemeyen değerli danışmanım Bayram Ürekli’ye ve daha nice ismini sayamadığım kişilere teşekkür ediyorum.
Koray TELLİ
vii İçindekiler ÖZET ... iv SUMMARY ... v ÖNSÖZ ... vi GİRİŞ ... 1
ÇALIŞMANIN KONUSU AMACI VE YÖNTEMİ ... 4
BİRİNCİ BÖLÜM ... 5
KONYA'NIN İDARİ YAPISI ... 5
A) Osmanlı Devleti'den Önce Konya ... 5
B) Osmanlı'da Karaman Eyaleti ... 7
C) Taşra İdaresinde Konya ... 10
İKİNCİ BÖLÜM ... 21
SOSYAL HAYAT ... 21
A) Konya'da Fiziki Yapı ve Sosyal Hayat ... 21
1- Şehir ve Köyler ... 21
2- Toplumsal Yapı ... 25
3- Nüfus ... 27
B) Aile oluşum süreci ve oluşumu: Namzet ve Evlilik ... 28
1- Mehir ... 30
2- Ailenin Niceliği ... 31
3- Boşanma ... 32
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 38
EKONOMİK HAYAT ... 38
A) Ekonomi ile ilgili Genel Meseleler ... 38
B) 56 Numaralı Sicil’de Gelir Kaynakları ve Vakıflar ... 40
1- Tekâlîf-i Örfiye ... 40
2- Masraf kayıtkarı ... 42
3- Konya'da Miri Gelirler ve Tasarrufu ... 44
4- Vakıflara Dair Konular ... 46
C) Şahıslar Arasında Meydana Gelen Ekonomik Davalar ... 48
1- Mülk Davaları ... 48
a) Ev Satışları ... 48
b) Tarla, Bağ ve Arazi Satışları ... 49
c) Dükkân Satışları ... 50
2- Alacak Davaları ... 51
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 53
viii
A) Hukuki Meselelerde Yasama, Yargı ... 53
1- Mahkemenin İşleyişi ve Mahkeme Personelleri ... 54
a) Kadı ve Mahkeme ... 54
b) Naib ... 55
c) Kassâm ... 56
B) Hukuki Meselelere Konu Olan Davalar ... 57
1- Miras ... 57 2- Kayyım Tayini ... 59 3- Vasi Tayini ... 60 4-Nafaka Takdiri ... 61 5- Sulh Davaları ... 62 6- Hırsızlık Davaları ... 64
7- Gasp, Eşkiyalık ve Darb Davaları ... 65
8- Keşf, Ölüm ve Tevcavüz Davaları ... 67
9- Küfür, İftira ve Fi‘l-i Şeni‘ Davaları... 69
SONUÇ ... 71
KAYNAKÇA ... 73
METİN ... 80
1-2 Menzilci Hücceti ... 80
1-3 Karapınar Konya ve Ereğli Menzilcilerin Ulakları için İmdadiye Tahsili ... 81
2-1 Kaymakam Tayin Mektubu ... 82
2-2 Rumeli Kadısı Ahmed Neyli'ye Arpalık Fermânı ... 82
2-3 Sabıkan Rumeli Ahmed Neyli'nin Konya Na'ibi Süleyman'a Arpalık Mektubu ... 83
2-4 Konya Naibine Arpalık Mektubu ... 83
2-5 Karaman Vâlisi'nin görev Yenilenmesi Fermânı ... 84
3-1 Mütesellim Tayini Fermânı ... 84
3-2 Erzurum Ser-askeri Maiyetine Zehayir Taşımak için Konya'dan Tedarik Edilen Mükârî Develerin Kayıtı ... 85
3-3 Sudirhemi Nahiyesi'nden İmdad-ı Seferiyye Tahsili Tevzi Kayıdı ... 86
4-1 Sahra Nahiyesi İmdad-ı Seferiye Tahsili Tevzi Kayıdı ... 86
4-2 Hatuniye Nahiyesi'nin İmdad-ı Seferiye Tahsili Tevzi Kayıdı ... 87
4-3 Said-ili Nahiyesi İmdad-ı Seferiye Tahsili Tevzi Kayıdı ... 88
5-1 Nefs-i Şehri Konya Erbâb-ı Hırfa İmdad-ı Seferiye Tahsili ... 89
5-2 Nakibü'l Eşrâf Kâ'im-makâm Tayini Mektubu ... 90
5-3 Nafaka Takdîri (Hırsızlık Töhmeti) ... 90
6-1 Haleb'e Giden Çamuş Arabaları ve Samanlı ve Ulufe Mühimmatı Fermânı ... 91
6-2 İran Seferi İçin Askerin Sürülme Fermânı ... 92
ix
7-2 Haleb'e Giden Çamuşların Koşum Takımı Tedariki Fermânı... 94
7-3 Esnaf Askerleri Sürmeye Tayin Olunan Mübaşir için Bargir Tedariki Fermânı ... 94
8-1 Konya'da Dört Gün Bekleyen Askerin Tevzi Defteri Kaydı ... 95
9-1 İran Seferi için Yol Tadhiri Fermânı ... 97
9-2 Haleb'e Giden Mühimmat için Bargir Kirası Fermânı ... 98
9-3 İran Seferi için Konya'dan Tedarik Edilecek Mühimmat Buyruldusu ... 99
10-1 Aydın Valisinin Sürücülük Namıyla Katıldığı Seferdeki Masraf Kayıtı ... 99
11-2 Kaymakam Tayin Mektubu ... 102
11-3 Diyarbekir Seraskeri için Bargir Fermânı ... 102
11-3 Diyarbekir Seraskeri için Bargir Tedariki Fermânı ... 103
12-1 Erzurum Seraskeri Ahmed Paşa'ya Zehayir ve Mühimmat Nakli için Konya Kazası'ndan Tedarik edilen Mükârî Develerinin Tevzi Kayıtı ... 104
13-1 Diyarbekir Seraskeri Maiyetine Askerin Sürülmesi Yönünde Fermân ... 106
14-1 Avârız Tevzi Kayıdı ... 108
14-2 Trablus-Şâmdan Gelen Hazinenin Korunması Yönünde Fermân ... 109
15-1 Masraf Kayıtı ... 110
16-1 Tevzi Kayıtı ... 111
17-2 Mülk Satışı (Ev) ... 114
17-3 Mülk Satışı (Ev) ... 115
17-4 Bağ Satışı ... 115
18-1 Gaferyad Kazası'ndan Tedarik Edilen Mükârî Develeri Hücceti ... 116
18-2 Borç Tahsili ... 117
18-3 Vasi Tayini ... 118
19-1 Alacak Davası ... 118
19-2 Boşanma Davası Sonrası Mehir Talebi ... 119
19-3 Miras Davası ... 120
20-1 Miras Davası ... 121
20-2 Bağ Satışı ... 122
20-3 Kayyım Tayini ... 123
21-1 Larende Kazası'ndan Tedarik Edilen Mükârî Develeri Hücceti ... 123
21-2 Hisse Satışı (Miras) ... 124
21-3 Bükçe Karyesi Sipahisinin Raiyyet İddiası ... 125
21-4 Alacak Davası (Miras) ... 125
22-1 Vakıf Dükkânı Kirası ... 126
22-2 Avârız Bedeli Talebi ... 127
23-1 Miras Davası (Alacak) ... 128
23-2 Tarla Satışı ... 129
x
23-4 Nafaka Takdîri ... 130
24-1 Bağ Satışı ... 131
24-2 Büçe Karyesi Sipahisinin Raiyyet İddiası ... 132
25-3 Mülk Satışı (Vakıf Arazisi ) ... 132
24-4 Sahte Berât İddiası ... 133
25-1 Mülk Satışı (Han) ... 133
25-2 Eşkiyalık Faliyeti Sonrası Ölüm ve Alaca Davası ... 134
25-3 Borç Davası ... 135
26-1 İftira Davası ... 136
26-2 Miras Alacak Davası ... 137
26-3 Alacak Davası(Miras Sonrası) ... 137
27-1 Alacak Davası(Miras Sonrası) ... 138
27-2 Vasi Tayini ... 140
27-3 Kayyım Tayini ... 140
27-4 Füzuli El Koyularak Nikâh Kıyma İddiası ... 140
28-1 Hisse Satışı (Miras) ... 141
28-2 Muhâla‘a ... 142 28-3 Hibe Satışı ... 142 28-4 Mülk Satışı (Ev) ... 143 28-5 Muhâla‘a Davası ... 143 29-1 Dükkân Satışı ... 144 29-2 Alacak Davası(Miras) ... 145 29-3 Miras Davası ... 146 30-1 Alacak Davası ... 147
30-2 Boşanma Sonrası Küçük Çocuk İçin Alınan Altıbuçuk Yıllık Nafaka Bedeli ... 147
30-3 Fi‘l-i Şeni‘ Davası ... 148
30-4 Vasi Tayini ... 149
30-5 Nafaka Takdîri ... 149
31-1 Mülk Satışı (Ev) ... 149
31-2 Mülk Satışı (Ev) ... 150
31-3 Arazi Satışı Sonrası Ek Para İsteği ... 151
31-4 Bağ Satışı ... 151
31-5 Kayyım Tayini ... 152
32-1 Miras (Mülk Satış) ... 152
32-2 Mülk Satışı (Ev) ... 153
32-3 Esb-i Keşân Mukâta‘ası Kazalarından Tedarik Edilen Mükârî Devesi Hücceti... 154
32-4 Vasi Taiyini ... 155
xi
33-2 Nafaka Takdîri ... 156
33-3 Mülk Satışı (Ev) ... 157
33-4 Vasi Tayini ... 157
34-1 Alcak Davası (Timar ) ... 158
34-2 Mehir Talebi ... 159
34-3 Hisse Satışı (Miras) ... 159
35-1 Mirasa Vekil Tayini... 160
35-2 Sulh (Nafaka) ... 161
35-3 Zina İddiası ... 161
35-4 Miras ve Sulah Davası ... 162
35-5 Vasi Tayini ... 162 36-1 Cami Tamiri ... 163 36-2 Dükkân Satışı ... 164 36-3 Mülk Dükkân Satışı ... 164 36-4 Miras Dava ... 165 37-1 Türbe Tamiri ... 165
37-2 Fuzuli Mülk Zabtı İddiası ... 166
37-3 Gasp Davası ... 167
37-4 Kayyım Tayini ... 168
38-1 Miras Alacak İddiası ... 168
38-2 Nafak Takdîri ... 170
38-3 Vasi Tayini ... 170
39-1 Miras Sulh Davası ... 171
39-2 Miras Alacak Tescili ... 172
39-3 Alacak Davası ... 172
40-1 Darb Davası ... 173
40-2 Alacak İddiası ... 174
40-3 Ölüm Sonucu Namzedin Bozulması ve Alacak Tescili ... 174
140-4 Alacak İddiası ... 175
41-1 Miras Bağ Anlaşmazlığı ... 176
41-2 Miras Hisse Satışı (Han) ... 177
42-1 Boşanma Sonrası Alacak Tescili ... 178
42-2 Nazmed ... 179
42-3 Muhâla‘a Sonrası Alacak Tescili ... 179
42-4 Sulh Davası ... 180
42-5 Vasi Tayini ... 180
43-1 Mülk Satışı (Ev) ... 181
xii
43-3 Eşkiyalık İftirası ... 182
43-4 Nafaka Takdîri ... 183
44-1 Miras Malı İşgal İddiası ... 183
44-2 Muhâla‘ a ... 184
44-3 Kaybolan Bargirlerin Davası ... 185
45-1 Mülk Satışı (Ev) ... 185
45-2 Mehir ve Nafaka Talebi ... 186
45-3 Tekâlif-i Örfiye Talebi ... 187
46-1 Hamilelik Açıklanması ... 188
46-2 Mülk Satışı (Miras) ... 188
46-3 Bağ Satışı ... 189
46-4 Vasi ve Kayyım Tayini... 190
47-1 Bozlulus Voyvodası Alacak Davası ... 190
47-2 Miras Sulh Davası ... 191
47-3 Kayyım Tayini ... 192
48-1 Hırsızlık İddiası ve Alacak Talebi ... 193
48-2 Borç Davası ... 193
48-3 Kayyım Tayini ... 195
49-1 Mülk Satışı( Avarız Vakfına) ... 195
49-2 Mülk Satışı (Bağ ve Ev) ... 196
49-3 Mülk Satışı (Ev) ... 196
49-4 Muhâla‘a ... 197
49-5 Vasi Tayini ... 198
50-1 Vasi ve Nafaka Takdîri... 198
50-2 Miras Alacak Davası ... 199
50-3 Yaralanmasında Kimsenin Suçu Olmadığını Bildirme ... 200
51-1 Bağ Satışı ... 201
51-2 Mülk Satışı (Yazlık) ... 201
51-3 Muhâla'a ... 202
51-4 Tarla Satışı (Miras) ... 202
51-5 Muhâla'a ... 203
52-1 Yaralanma Sonrası Kefil Talebi ... 204
52- 2 Alacak Davası ... 204
52-3 Muhâla'a Davası ... 205
52-4 Nafaka Takdîri ... 206
53-1 Nikâhlı Eşinin Başkasına Nikâh İsteği İddiası ... 206
53-2 Alacak Davası ... 207
xiii
53-4 Mülk Satışı (Ev) ... 208
54-1 Vasi Tayini ... 209
54-2 Mülk Satışı (Ev) ... 209
54-3 Muhâla'a Sonrası Alacak Davası ... 210
54-4 Tarla Satışı ... 210
54-5 Mülk Satışı (Ev) ... 211
55-1 Hassa Hücceti Ödendiğine Dair Kayıt ... 212
55-2 Tekâlîf Talebi ... 213
55-3 Muhâla‘a ... 213
56-1 Kefil(Alacak Tescili) ... 214
56-2 Tekâlif Talebi ... 215
56-3 Vasi Tayini ... 216
57-1 Miras Alacak Davası ... 216
57-2 Cerrahi Müdahale ... 218
58-1 Muhâla‘a ... 218
58-2 Şeyh Hasan Evladlarından Tekâlif Talebi ... 219
58-3 Alacak Davası ... 220
61-1 Vasi Tayini ... 221
61-2 Miras ve Sulh Davası ... 222
61-3 Mahalleden İhrac ... 222 61-4 Muhâla‘a ... 223 62-1 Hırsızlık Davası ... 223 62-2 Muhâla‘a ... 224 62-3 Vasi Tayini ... 225 63-1 Muhâla‘a ... 225
63-2 Yanan Ekmekçi Dükkânın Satışı ... 226
63-3 Mülk Satışı (Ev) ... 227
63-4 Vasi Tayini ... 228
64-1 Tarla Satışı ... 228
64-2 Muhâla‘a ... 229
64-3 Miras Alacak Tescili ... 229
64-4 Kayyım Tayini ... 230
65-1 Miras ve Bağ Satışı ... 231
65-2 Hırsızlık İddiası ... 231
65-3 Talâk İddiası ... 232
65-4 Miras ve Sulh Davası ... 233
66-1 Şehir Emininin Salyane ve Tekalifden Men Edilmesi ... 233
xiv
66-3 Mahallelinin Cenin Düşüren Kadını Mahkemeye İhbarı ... 235
67-1 Miras Borç Alacak Davası ... 236
67-2 Miras Alacak Davası ... 237
67-3 Tarla Satışı ... 238
68-1 Mülk Satışı(Mülk Anlaşmazlığı) ... 238
68-2 Alacak Tescili (Miras) ... 239
68-3 Mülk Satışı (Ev) ... 240
68-4 Oda Satışı ... 241
69-1 Ziverekli Ali Çelebi'den Razı Olduklarına Dair Kayıt ... 241
69-1 Merkeb Gasbı ve Korkudan Çocuğunu Düşüren Kadın ... 242
69-3 Ziverekli es-Seyyîd Ali Çelebi'den Razı Olduklarına Dair Kayıt ... 243
70-1 Hırsızlık İddiası Sonrası Alacak Davası ... 244
70-2 Arsa Satışı ... 245
70-3 Miras (Alacak) ... 246
71-1 Merkep Gasbı İddiası ... 246
71-2 Tarla Satışı ... 247
71-3 Miras Davası (Mülk Anlaşmazlığı) ... 248
71-4 Mülk Satışı (Ev) ... 248
72-1 Mülk Satışı ( Ev) ... 249
72-2 Namzede Mal Hibesi ... 250
72-3 Alacak Davası (Miras) ... 250
72-4 Vasi Tayini ... 251
73-1 Mülk Satış (Miras) ... 252
73-2 Miras Davası ... 253
73-3 Darb Sonrası Anlaşma ... 253
73-4 Mülk Satışı (Menzil) ... 254
74-1 Alacak Davası ... 255
74-2 Menzil ve Bağ Satışı ... 255
74-3 Bağ Satışı ... 256
74-4 Dem u Diyette Sulh ... 256
75-1 Talâk Sonrası Alacak Tescili ... 257
75-2 Şikâyet Davası ... 258
75-3 Miras Davası ... 258
75-4 Alacak Davası ... 259
76-1 Vasi Muhtarlık ... 260
76-2 Alacak Tescili (Miras) ... 261
77-1 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 262
xv
77-3 Alacak iddası (Ölen At ve Hizmet) ... 264
78-1 Miras ve Mülk Satışı ... 264
78-2 Dükkân Satışı ... 265
78-3 Muhâla‘a Sonrası Alacak Tescili ... 266
78-4 Vasi Muhtar Tayini ... 266
78-5 Mülk Satışı(Ev) ... 267
79-1 Alacak Davası ... 267
79-2 Namzed Ayrılma Sonrası Alacak Tescili ... 268
79-3 Mülk Satışı ... 269
79-4 Şeyh Ahmed Efendi Vakfı Evladlarının Mülk Anlaşmazlığı ... 269
80-1 Alacak Davası ... 270
80-2 Hibe İddiası (Hibe) ... 271
80-3 Vasi Tayini ... 272
81-1 Sulh Davası ... 273
81-2 Mülk Satışı (Ev) ... 273
81-3 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 274
81-4 Mülk Satışı (Ev) ... 274
82-1 Mülk Satşı (Ev Satışı) ... 275
82-2 Miras Alacak (Mehir) ... 276
82-3 Muhâla‘a ... 276
82-4 Nafaka Takdîri ... 277
82-5 Talâk İddiası ... 277
83-1 Miras Mülk Anlaşmazlığı ... 278
83-2 Mülk Satışı (Ev) ... 279
83-3 Alacak Tescili (Mehir) ... 280
83-4 Namzedden Feragat ... 280
84-1 Darb Davası ... 281
84-2 Mülk Satışı ( Bağ ve ev) ... 281
84-3 Köle Azadı ... 282
84-4 Borç Tahsili Sonrası Mülk Anlaşmazlığı ... 282
85-1 Ölüm Sonrası Dem u Diyet Tescili ... 283
85-2 Alacak Davası (Miras) ... 284
85-3 Nafaka Takdîri ... 285
85-4 Vasi Tayini ... 286
86-1 Alacak Davası ... 286
86-2 Miras Sonrası Zaruri Mülk Satışı (Ev) ... 287
86-3 Mülk Satışı (Ev) ... 287
xvi
87-1 Mahalleye Nakl Talebi ... 289
87-2 Mülk Satışı (Ev) ... 290
87-3 Aralarında Sadece Namzed Olduğunun Tescili ... 290
87-4 Sahibi Belli Olmayan İnek ve Camusların Müzayede ile Satılması ... 291
87-5 Vasi Tayini ... 291
88-1 Darb İddiası ... 292
88-2 Vasi Tayini ... 293
88-3 Mülk Anlaşmazlığı ... 293
88-4 Tüccar İbrahim'in Mallarının Tahsili için Varisler Tarafından Mirasa Vekil Tayini .. 294
89-1 Bağ Satışı ... 294
89-2 Mülk Satışı (Ev) ... 295
89-3 Dükkân Satışı ... 295
89-4 Diledikleri Mahallede Oturacaklarına Dair Kayıt ... 296
90-1 Mütevellilik Anlaşmazlığı ... 297
90-2 Borç için Mülk Satışı (Miras) ... 298
90-3 Miras Sonrası Mülk Satışı ... 299
90-4 Köle Azadı Tescili ... 299
91-1 Köle Azadı ve Arazi Tahsisi ... 300
91-2 Muhâla‘a ... 301
91-3 Gasb Davası ... 301
91-4 Bağ Satışı ... 302
92-1 Azadlık İspatı ... 303
92-2 Miras Muhtar Tayini ... 303
92-3Miras Borç Alacak Tescili ... 304
92-4 Darb İddiası ... 305
94-1 Miras Ümmü'l-Veled İspatı... 306
94-2 Miras Davası ... 307
94-3 Nafaka Takdîri ... 308
97-1 Öşür Tahsili ve Alacak Davası ... 308
97-2 Mülk Satışı (Hisse) ... 309
97-3 Ammi İddiası ... 310
97-4 Miras Alacak Davası ... 310
98-1 Bağ Satışı ... 311
98-2 Miras (Mülk Satışı ve Borç Tahsili) ... 311
98-3 Mülk Satışı (Ev) ... 312
98-4 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 313
99-1 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 313
xvii
99-3 Miras Sonrası Alacak Davası(Hisse) ... 314
99-4 Miras ve Sulh Davası ... 316
100-1 Vasi Muhtar Tayini ... 316
100-2 Mülk Satışı ... 317
100-3 Köle Satışı(Miras) ... 318
101-1 Darb İddiası ... 318
101-2 Şeyh Ahmed Efendi Vakfı Mütevellisinin Kiraya Verdiği Bazirgân Hanı'nın Kira Ücretinin Alacak Tescili ... 319
101-3 Köle Azadı Sonrası Mirasdan Alacak Davası ... 319
101-4 Miras (Hisse Satışı) ... 320
102-1 Oda ve Kireçlik Satışı ... 321
102-2 Mülk Satışı (Ev) ... 321
102-3 Develik Menzili Satışı ... 322
103-1 Bağ Satışı ... 323
103-2 Miras Sonrası Zaruri Mülk Satışı(Borç ve Nafaka) ... 324
104-1 Mülk Satışı (Ev) ... 325
104-2 Tarla Satışı ... 326
104-3 Şehir Kethüdâsına Şehir için Mülk Satışı ... 326
104-4 Sahte Berât İddiası ... 327
105-1 Mülk Satışı (Ev) ... 327
105-2 Şeyh Ahmed Efendi Vakfı mütevellileri ve Varislerinin Borç Tescili ... 328
105-3 Miras Alacak Tescili ... 329
106-1 Mülk Satışı (Bağ) ... 330
106-2 Mülk Satışı (Borç) ... 330
106-3 Pis Su Davası ... 331
107-1 Miras Alacak Tescili ... 332
107-2 Tekâlif Talebi ... 333
107-3 Bağ Satışı ... 333
108-1 Köle Azadı ... 334
108-2 Miras Sonrası Köle Azadı Tescili ... 334
108-3 Bağ Satışı ... 335
108-4 Mülk Satışı (Ev) ... 335
109-1 Zevci Diyarı Ahara Giden Adamın Zevcesinin ve Çocuğunun Nafaka Nakdîri ... 336
109-2 Alacak Davası ... 337
109-3 Miras Sulh ve Alacak Tescili ... 337
109-4 Nafak Takdiri ... 338
110-1 Mülk Satışı ... 339
xviii
110-3 Köle Azadı ... 340
111-1 Hırsızlık ... 341
111-2 Köle Azadı ... 341
111-3 Miras Alacak Davası ... 341
111-4 Alacak Davası ... 342
111-5 Bağ Satışı ... 343
112-1 Darb ve Sulh Davası ... 343
112- 2 Alacak Davası ... 344
112-3 Nafaka Takdîri ... 344
112-4 Mülk (Ev-Bağ) Satışı ... 345
112-5 Miras Bağ Satşı ... 345
113-1 Mülk Satışı (Ev) ... 346 113-2 Vasi Tayini ... 347 113-3 Alacak Davası ... 347 114-1 Nafaka Takdîri ... 348 114-2 Mülk Satışı (Ev) ... 349 114-3 Alacak Tesicili ... 349 114-4 Sulh(Dem u Diyet) ... 350 115-1 Mektup ... 351 115-2 Arpalık Mektubu ... 351
115-3 Kısmet-i Askeriye Mektubu ... 351
115-4 Bağ Satışı ... 352
115-5 Vasi Tayini ... 352
115-6 Mülk Satışı (Ev) ... 353
116-1 Dükkân Satışı ... 353
116-2 Nafaka Takdîri (Boşanma Sonrası Çocuk için) ... 354
116-3 Alacak İddiası(Miras) ... 354
116-4 Arazi Satışı ... 355
117-1 Muhâla‘a ... 356
117- 2 Alacak Davası ... 356
117-3 Alacak Davası ... 357
117-4 Darb Yaralanma Diyeti ... 358
118-1 Vasi Muhtar Tayini ... 358
118-2 Miras Alacak Davası ... 359
118-3 Darb İddiası ... 360
119-1 Sulh Davası ... 361
119-2 Miras Tahsiline Vekil Tayini ... 361
xix
119-4 Vasi Tayini ... 363
120-1 Miras İddiası ... 363
120-2 Hisse Satışı ... 364
120-3 Bag Satışı ... 365
120-4 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 365
121-1 Muhâla‘a ... 366
121-2 Gabs İddiası Sonrası Mahalleden İhraç ... 367
121-3 Bağa Sürülen Ganemlerin Tahsili ... 367
121-4 Sulh(Miras) Davası ... 368
122-1 Alacak İddiası ... 369
122-2 Kayyım Tayini ... 370
122-3 Mülk Satış ... 371
123-1 Mirasta Anlaşma ... 371
123-2 Nafaka Takdîri için Miras Malı'nın(Tarlanın) Müzayede ile Satılması ... 372
123-3 Namzedden Eşyadan Ferağat ... 373
124-1 Vasi Tayini ... 373
124-2 Hırsızlık İddiası ... 374
124-3 Miras ( Mülk Satışı) ... 374
124-4 Miras Alacak Tescili ... 375
125-1 Vasi Tayini ... 376 125-2 Alacak Talebi ... 376 125-3 Miras(Mülk Satışı) ... 377 125-4 Kayyım Tayini ... 378 126-1 Miras Davası ... 379 128-1 Vasi Tayini ... 383 128-2 Alacak Davası ... 384 128-3 Mülk Satışı ... 385 128-4 Hibe ... 385
129-1 Konya Vâlisi Vezir Mustafa Paşa'nın Konya Esnaflarından Aldığı Eşyaların Ücretlerinin Ödendiğine Dair Tasdik ... 386
129-3 Sulh (Boşanma Sonrası) ... 387
129-2 Nafaka Takdîri ... 388 129-4 İftira Davası ... 388 130-1 Bağ Satışı ... 389 130-2 Tarla Satışı ... 389 130-3 Sulh Davası ... 390 130-4 Vasi Tayini ... 390
xx
131-1 Şirket Kurma ve Alacak Davası ... 391
131-2 Mülk (Miras ) Hisse Satışı ... 393
132-1 Mülk ( Bağ) Satışı ... 393
132-2 Ölüm Sonrası Dem ü Diyet İstemediğine Dair Kayıt ... 394
132-3 Gasb ve Darb Davası ... 395
132-4 Bağ Satışı ... 395
133-1 Miras(Hibe) ... 396
133-2 Miras Talebi ... 397
134-1 Nikâhlı Olmadığının İsbatı ... 398
134-2 Mirascı İddiası ... 399
134-3 Hisse ... 400
135-1 Miras Sulh ... 401
135-2 Miras Talebi ... 402
135-3 Dükkân Hisse Satışı ... 402
135-4 Muhâla‘a Sonrası Nafakada Sulh ... 403
136-1 Bağ Satışı ... 403
136-2 Donarak Ölen Adamın Keşf ve Tahriri ... 404
136-3 Mülk Satışı (Ev) ... 405
136-4 Vasi Muhtar Tayini ... 405
137-1 Rüsûm ve Ra‘iyyetlerin Talebi ... 406
137-2 Mülk Satışı (Ev) ... 407
137-3 Rüsûm ve Ra‘iyyetlerin Talebi ... 408
137-4 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 409
138-1 Mahalleden İhraç ... 409
138-2 Şikâyet Davası ... 410
138-3 Mahalleden İhraç ... 411
138-4 Namzed ... 411
139-1 Vasi Muhtar Tayini ve Alacak Davası ... 412
139-2 Bağ Satışı ... 413
139-3 Vasi Tayini ... 414
140-1 Miras Hisse Satışı ... 414
140-2 Miras Sonrası Bağ Satışı ... 415
140-3 Miras ... 416
141-1 Miras Sonrası Dükkân Hisse Satışı ... 417
141-2 Miras Alacak Davası ... 417
141-3 Kayyım Tayini ... 418
142-1 Muhâla‘a ... 419
xxi 142-3 Bağ Satışı ... 420 142-4 Vasi Tayini ... 421 143-1 Darb İddiası ... 421 143-2 Alacak İddiası ... 422 143-3 Bağ Satışı ... 422 143-4 Kayyım Tayini ... 423
144-1 Sürülerek Zayi Olan Develerin Talebi ... 423
144-2 Vasi Tayini ... 425
144-3 Nafaka Takdîri ... 425
145-1 Karagöz Değirme'nin Oluğuna Düşen Adamın Keşf ve Tahriri ... 426
145-2 Miras Alacak İddiası ... 426
145-3 Miras Alacak Tasdiki ... 427
146-1 Tarla Satışı ... 428
146-2 Sultan Alaaddin Evkâfı Mütevellisinin Tekâlîf Talebi ... 429
146-3 Mülk Satışı (Ev) ... 429 146-4 Vasi Tayini ... 430 147-1 Mülk Satışı (Ev) ... 431 147-2 Nafaka Takdîri ... 431 147-3 Dükkân Satışı ... 432 147-4 Alacak Davası ... 432
148-1 Keşf ve Tahrir Davası ... 433
148-2 Sulh Davası ... 434
148-3 Miras Alacak ... 434
149-1 Miras Sonrası Borç için Mülk Satışı (Ev) ... 435
149-2 Kayyım Tayini ... 436
149-3 Kayyım Tayini ... 437
149-4 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 437
149-5 Kayyım Tayini ... 438
150-1 Miras Sonrası Bağ Satışı ... 438
150-2 Borç Davası ... 439
150-3 Fuzuli Gasb İddiası ... 440
151-1 Satılan Tarla ve Bağın İadesi ... 441
151-2 Nafaka Takdîri ... 442
151-3 Vasi Tayini ... 442
151-4 Mülk Satışı (Ev) ... 443
152-1 Yanan Evde Kendi Suçunun Olduğu Yönünde Beyan ... 443
152-2 Mülk Satışı (Ev) ... 444
xxii
153-1 Mülk Satışı (Ev) ... 446 153-2 Miras Alacak Tasdiki ... 446 153-3 Nafaka Takdîri ... 447 153-4 Vasi Tayini ... 447 153-5 Namzed Sonrası Alacak Davası ... 448 153-6 Darb Davası ... 448 154-1 Miras Sonrası Borç Davası ... 449 154-2 Dokuz Sene Önce Tebriz Seferi'nde Ölen Zımmi'nin Miras Davası ... 450 153-3 Bağ Satışı ... 451 155-1 Miri Arazinin Tegallüben Zabt Edilmesi ... 452 155-2 Miras Sonrası Tarla Satışı ... 452 155-3 Darb Sonrası Diyetten Vazgeçme ... 453 155-4 Bağ Satışı ... 453 155-5 Vasi Tayini ... 454 156-1 Nafaka Takdîri ... 454 156-2 Boşanma Sonrası Zevce ve Çocuğa Nafaka Takdîri ... 455 156-3 Bağ Satışı ... 456 156-4 Mirasa Muhtar Tayini ... 456 157-1 Fuzuli Bağ İşgali İddiası ... 457 157-2 Bağ Satışı ... 458 157-3 Miras Sulh Davası ... 459 158-1 Miras (Hibe) ... 460 158-2 Boşanma Sonrası Mehir ve Eşyalarını Aldığına Dair Tasdik ... 461 158-3 Tarlada Sulh ... 462 158-4 Muhâla‘a ... 462 159-1 Miras Sonrası Bağ Satışı ... 463 159-2 Mülk Satışı (Ev) ... 463 159-3 Vasi Tayini ... 464 159-4 Hibe ... 465 160-1 Bağ Anlaşmazlığı ... 465 160-2 Mülk Satışı (Ev) ... 466 160-3 Hırsızlık İddiası ... 467 161-1 Katlen Ölen Adam (Sulh Davası) ... 467 161-2 Darb Davası ... 468 161-3 Şetm ve Darb Davası ... 469 161-4 Dükkân Satışı ... 469 162-1 Darb ve Şetm Davası ... 470 162-2 Alacak Davası ... 471
xxiii
162-3 Fi‘l-i Şeni‘ İddiası ... 472 163-1 Miras (Mülk Satışı) ... 473 163-2 Alacak Davası (Timar Tapu) ... 474 163-3 Muhâla‘a ... 475 164-1 Miras Taksim Tasdiki ... 475 164-2 Tarla Satışı ... 476 164-3 Nafaka Takdîri ... 477 164-4 Namzed ... 477 165-1 Timar Toprağı Tasarrufu İddiası ... 478 165-2 Zayi Olan Atın Talebi ... 479 165-3 Bağ Satışı ... 479 165-4 Miras Taksimi Tasdiki ... 480 166-1 Katl İddiası ... 481 166-2 Vasi Tayini ... 482 166-3 Mülk Anlaşmazlığı ... 482 166-4 Vasi Tayini ... 483 167-1 Fıtık Hastalığına Yakalanan Timar Sahibi Rukûb ve Nüzûle İktidarı Olmadığına Dair Keyfiyet-i Halinin Sorulması ... 483 167-2 Aladağ Kazası'ndan Tedarik Edilencek Mükârî Develerinin Teslimi ... 484 167-3 Miras Tahsiline Vekil Tayini ... 485 167-4 Tarla Satışı ... 485 167-5 Nafaka Takdîri ... 486 168-1 Miras Davası ... 486 168-2 Miras Tahisili için Vekil Tayini ... 487 168-3 Muhâla‘a ... 487 168-4 Muhâla‘a ... 488 168-5 Darb Davası ... 488 168-6 Nafaka Takdîri ... 489 169-1 Miras (Mülk Satışı) ... 489 169-2 Mülk Satışı (Ev) ... 490 169-3 Boşanma Sonrası Mal Taksimi ... 491 169-4 Hâneye Tevacüz İddiası ... 492 170-1 Mülk Anlaşmazlığı ... 492 170-2 Miras Alacak Tescili ... 493 170-3 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 493 170-4 Irza Tecavüz ... 494 170-5 Vasi Tayini ... 494 171-1 Mülk Anlaşmazlığı ... 495
xxiv 171-2 Nafaka Takdîri ... 496 171-3 Tarla Satışı ... 497 172-1 Miras (Dükkân Satışı) ... 497 172-2 Bağ Satışı ... 498 172-3 Tarla Satışı ... 499 172-4 Miras (Dükkân Satışı) ... 499 172-5 Mahalleden İhraç Talebi ... 500 173-1 Nafaka için Zaruri Tarla Satışı ... 500 173-2 Vasi Tayini ve Nafaka Takdîri ... 501 173-3 Nafaka Takdîri ... 502 173-4 Şetm Davası ... 502 174-1 Konya Kazası'ndan Mükârî Deve Tedariki ... 503 174-2 Miras Tahsili için Vekil Tayini ... 504 174-3 Hisse Satışı(Ev ve Bağ) ... 505 177-1 Hisse Satışı (Bağ) ... 506 177-2 Gaferyad Kazası'ndan Tedarik Edilen Mükârî Develerin Ücretlerinin Teslim Kayıdı ... 506 177-3 Vasi Tayini ... 507 177-4 Bağ Satışı ... 507 177-5 Tazminat Talebi ... 508 178-1 Miras Alacak Tasdiki ... 508 178-2 Tecavüz İddiası ... 509 178-3 Nafaka Takdîri ... 510 178-4 Hibe (Miras) ... 510 178-5 Nafaka Takdîri ... 511 179-1 Bağ Satışı ... 511 179-2 Zayi Olan Merkeblerin Talebi ... 512 179-3 Muhâla‘a ... 513 179-4 Mülk Satışı ... 513 180-1 Mülk Satışı ve Borç Ödeme ... 514 180-2 Belviran Kazası'ndan Tedarik Edilen Mükâri Devesi Kayıdı ... 515 180-3 Alacak Davasında Feragat ... 516 180-4 Kayyım Tayini ... 516 181-1 Talâk İddiası ... 517 181-2 Namzed Ayrılma ... 517 181-3 Bağ Satışı ... 518 181-4 Miras (Alacak Talebi) ... 518 182-1 Miras ve Sulh Davası ... 519
xxv
182-2 Mahalleden İhraç ... 520 182-3 Miras Alacak Tasdiki ... 521 182-4 Mülk Satışı (Ev) ... 521 183-1 Miras ve Sulh Davası ... 522 183-2 Nafaka Takdîri ... 523 183-3 Boşanma ve Alacak Tasdiki ... 523 183-4 Bağ Satışı ... 524 183-5 Vasi Tayini ... 524 184-1 Alacak Davası ... 525 184-2 Hâneye Tecavüz ve Gasb İddiası ... 526 184-3 Nafaka Takdîri ... 526 185-1 Şetm Davası ... 527 185-2 Miras Alacak Tasdiki ... 527 185-3 Öşür (Alacak) ... 528 185-4 Kayyım Tayini ... 529 186-1 Tekalif-i Örfiye Tahsili ... 530 186-2 Miras Alacak İddiası ... 531 186-3 Alacak Davası ... 531 187-1 Sulh Davası ... 532 187-2 Alacak Tasdiki ... 533 187-3 Miras Sulh Davası ... 533 187-4 Muhâla‘a ... 534 187-5 Mülk Satışı (Ev) ... 535 188-1 Aklan Mahallesinde Ayrılarak İki Ayrı Mahalle olan Cemaatin Tekrar Birleşme İsteği ... 535 188-2 Tarla Satışı ... 536 188-3 Miras Alacak Tasdiki ... 537 188-4 Namzed ve Nikâh İsteği ... 538 189-1 Miras Muhtar Tayini ... 538 189-2 Darb Davası ... 539 189-3 Miras Tahsiline Vekil Tayini ... 540 190-1 Arazi Anlaşmazlığı (Timar) ... 540 190-2 Bağ Hibe ... 541 190-3 Alacak Tasdiki ... 542 193-1 Asılı Halde Bulunan Adamın Keşf ve Tahriri ... 542 193-2 Miras Alacak Tasdiki ... 543 193-3 Miras Mülk Satışı ... 544 193-4 Miras Alacak Tasdiki ... 545
xxvi
194-1 Tarla Satışı ... 545 194-2 Tarla Satışı ... 546 194-3 Tüm Kazaların Mükârî Deve Hücceti ... 546 195-1 Miras Bağ Satışı ... 548 195-2 Miras Bağ Satışı ... 549 195-3 Vekil Tayini ... 550 195-4 Namzedden Feragat ... 550 195-5 Vasi Tayini ... 550 196-1 Arsa Satışı ... 551 196-2 Eşkiya Halil Bölükbaşı'nın Adamlarında Abdulkerim'in Karaman Vâlisi Tarafından Astırılması ... 552 196-3 Dükkân Satışı ... 553 197-1 Zemini Vakfa Ait Olan Dükkânın Sahiplerinin Satış İzni Talebi ... 553 197-2 Alacak Davası ... 555 198-1 Timar Reayası İddiası ... 557 198-2 Dem ü Diyet Talebi ... 557 198-3 Şikayet Davası ... 559 199-1 Katl İddiası ... 559 199-2 Tarla Anlaşmazlığı ... 560 199-3 Muhâla‘a ... 561 200-1 Muhâla‘a ... 562 200-2 Darb İddiası ... 562 200-3 Miras Sulh Davası ... 563 200-4 Nafaka Teslimi ... 564 200-5 Darb Sonra Anlaşma ... 564 201-1 Irmak Kenarında Ölen Adamın Keşf ve Tahriri ... 565 201-2 Mülk Anlaşması (Bağ) ... 566 201-3 Mülk Satışı (Ev) ... 566 201-4 Dükkân Satışı ... 567 202-1 Nikâh Anlaşmazlığı ... 568 202-2 Mülk Satışı (Ev) ... 569 203-1 Tarla Satışı ... 570 203-2 Timar Arazisi Anlaşmazlığı ... 570 203-3 Vekil Tayini ve Boşanma Davası ... 571 204-1 Suğla Suyu'nun Taşması Sonunda Suğla Mukâta‘ası Emini ve Timar Sahibinin Anlaşmazlığı ... 572 204-2 Akılda Hıffet İddiası ... 574 204-3 Vasi Tayini ... 574
xxvii
205-1 Alacak (Avarız Bedeli) ... 575 205-2 Bağ Satışı ... 576 205-3 Bor Kazası İmdâdiye Tahsili Tasdiki ... 576 206-1 Boşanma İddiası Sonrası Alacak Talebi ... 577 206-2 Sû-i zan İddiasından Dolayı Keyfiyet-i Ahvâl Talebi ... 578 206-3 Nafaka Takdîri ... 579 207-1 Ebu İshak Kazruzuni Vakfı'nın Suğla Voyvodasıyla Nizâ Hücceti ... 579 207-2 Miras Alacak Tasdiki ... 580 207-3 Nafaka Takdîri ... 581 208-1 Cirid Oynarken Kaybolan Mallar ... 582 208-2 Emanet Edilen Malların Teslimi ... 583 208-3 Borç Ödemek için Vekil Tayini ... 584 208-4 Cerrahi Müdahale Sonra Ölürse Dem ü Diyet Talebinde Bulunulmaması Yönünde İstek ... 585 209-1 Tarla Satışı ... 585 209-2 Hakikat-i Hâl Teftil ve Tefizi ... 586 209-3 Hakikat-i Hâlin Mahkemeye Bildirilmesi ... 586 209-4 Tekâlîf Talebi ... 587 210-1 Miras Alacak Davası ... 588 210-2 Darb İddiası ... 589 210-3 Boşanma Sonrası Alacak Tasdiki ... 589 210-4 Nafaka Takdîri ... 590 210-5 Mülk Satışı (Ev) ... 590 211-1 Mülk Satışı (Ev) ... 591 211-2 Miras Sonrası Alacak Tasdiki ... 591 211-3 Bağ Satışı ... 592 211-4 Hâneye Tecavüz ... 593 211-5 Vasi Tayini ... 593 212-1 Suğla Çayının Taşması Sonrası İshak Karuzuni Vakfı ve Suğla Mukâta‘ası Emini Arasında Anlaşmazlık ... 594 212-2 Arazi Satışı ... 595 212-3 Nafaka Takdîri ... 596 213-1 Ebu İshak Karuzuni Vakfı’nın Suğla Voyvodasıyla Niza Hücceti ... 596 213-2 Şetm Davası ... 598 214-1 İran Şahı Nadir Şah'ın Ca‘feri Mezhebi Hakkın'da Teklifi Üzerine İran Seferi'nin Gerekçesini Anlatan Fermân ... 598 215-2 İran Seferi için Menzil Bargir Tedâriki Fermânı ... 601 215-2 Müezzin ve Cüzhanlık Berâtı ... 602 216-1 İran Seferi Fetvâsı ... 603
xxviii
217-1 Eşkiyalık Yapan Kemaloğlu Cafer'in Kıbrısa Sürülmesi Yönünde Fermân ... 605 217-2 Surre Alayın Korunması Yönünde Fermân ... 606 218-1 İran Seferi için Karaman ve Sivas Eyâtleri'nden Araba Temini Fermânı ... 607 219-2 Diyarbekir'den İstanbul'a Yeniçeri Ocağı'na Gidecek Olan Hazine'nin Korunması Yönünde Fermân ... 610 220-1 Suğla Mukâta‘ası Voyvodasın'nın Atabey Medresesi ve Timâr Arazisi'nin Haksız İşğali'nin Men Edilmesi Yönünde Fermân ... 611 220-2 Alacak Davası Üzere Keşf ... 612 221-1 İran Seferi için Askerin Firûz Menzili'ndeki Zâhiresi'nin Bozok Sancağın'daki Hân-ı Cedîd Menzili'ne Taşınması Yönünde Fermânı ... 614 221-2 İran Seferi için Diyabekir'e Asker Sürmeye Gövli Olan Memur ve Adamları için Menzil Barğiri Fermânı ... 615 222-1 İran Seferi için Erzurum'a Gidecek Olan Sipahi Serdengeçtilerin Menziller'de Günlük Yemek Temini Fermânı ... 616 222-2 Surre Alayının Elmliyeti Fermânı ... 617 223-1 Kanunsuz Akçe Defteri Tutam Eski-il Voyvodası’nın Men Edilmesi Yönünde
Fermân ... 618 223-2 Mütevelli Berâtı ... 619 224-1 İran Seferi için Anadolu'nun Sağ Kolu'nda Geride Kalan Askerlerin Sefer Bölgesine Sürülme Fermânı ... 620 225-1 Üsküdar'dan Diyarbekir'e Gidecek olan Ustam ve Yeniçeri Ocağı Zağracıbaşına'nın Menzillerde Günlük Gıda İhtiyacının Karşılanması Yönünde Fermân ... 621 225-2 Zağracıbaşı Himayesinde Bulunan Ocak Çavuşları ve Yazıcılar İçin Baygir Tedariki Fermânı ... 622 226-1 Sefer için Diyarbekir'e Görevlendirilen ve Emre İtaad Etmeyip Geride Kalan
Memurları Haps Edilmesi Yönünde Fermân ... 623 226-2 Asker Sürmeye Görevli Olan Mübaşire Menzil Bargiri Tedariki Fermânı ... 624 227-1 İran Seferi için İnsuyu Kazası'dan Mübâya‘a Tedariki Fermânı ... 625 227-2 Zağracıbaşı Himayesinde Bulunan Ocak Çavuşları ve Yazıcılar için Baygir Tedariki Fermânı ... 626 227-3 Zağracıbaşı Himayesinde Bulunan Ocak Çavuşları ve Yazıcılar İçin Baygir Tedariki Fermânı ... 627 128-1 İran Seferi için Göçü-i Kebir Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir
Fermânı ... 628 228-2 İran Seferi için Pirlevganda Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 628 229-1 İran Seferi için Kır-ili Kazası'dan Tedarik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı .... 629 229-2 İran Seferi için Seyyidişehir Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 630 230-1 İran Seferi için Eğdir Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 631 230-2 İran Seferi için Eyüb-ili Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı . 632 231-1 İran Seferi için İradi Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 634
xxix
231-2 Miras Davasına Mübaşir Tayin Fermânı ... 635 232-1 İran Seferi için Beyşehir Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı 636 232-2 İran Seferi için Belviran Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı 638 233-1 İran Seferi için Beyşehir Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı 639 233-2 İran Seferi için Bozkır Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 640 234-1 İran Seferi için Aksaray Kazası'dan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı . 642 234-2 Alacak Davasına Mübaşir Tayin Fermânı ... 643 235-1 İran Seferi için Alâ‘iye' Nahiyeleri'nden Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı ... 644 235-2 Halep'ten İbrail Kalesi'ne Gidecek Olan Yeniçeri Mevacibleri'nin Korunması
Yönün'de Fermân ... 646 236-1 İran Seferi için Konya Kazası'ndan Tedârik Edilen Mübâya‘a-ı Zehâyir Fermânı . 646 236-2 Üç Günlük İktiza Eden Zehâyirin Hazırlanması Yönünde Buyruldu ... 648 237-1 İran Seferi için Serdengeçdi Ağalarının İsticâl Fermânı ... 649 237-2 Esb-ı Keşân Ağası Yediyle Sene-i Sâbık Emridir ... 650 238-1 Erzurum'daki Askerin Diyarbekir'e Sürülmesi Yönünde Fermân ... 651 239-2 İran Seferi için Asker Sürücü Fermânı ... 654 240-1 Cebelü Bedellerini Toplama Fermânı ... 655 240-2 İran Seferi için Yol Tamiri Fermânı ... 656 240-3 Mühimmat Taşınması için Mükârî Develerin İskenderun İskelesine Yönlendirilmesi Fermânı ... 657 241-1 Erzurum Seraskerine Mükârî Deve İhracı Fermânı ... 658 241-2 İran Seferi için Asker Sürmeye Memur Mübaşire Zabıt Tayini Fermânı ... 658 242-2 Erzurum Seraskeri Maiyetine Sipahi Terakkilüsü Fermânı ... 660 242-3 Babasultan Mescîd-i Şerîfi'ne İmam Berâtı ... 661 243-1 Erzurum Seraskeri Maiyetine Terakkilü Siladar Temini Fermânı ... 662 243-2 Serdengeçdi Ağalarını Neferleri İle Diyarbekir ser-askerine Sürmeye Tayin Olunan Mübaşir İçin Menzil Bargiri Fermânı ... 664 244-1 Yeniçerilerin Sefere İhracı Fermânı ... 664 245-1 Menzili İmdadiye Fermânı ... 666 245-2 Asker Sürmeye Tayin Olunan Mübaşir ve Vekili için Menzil Bargiri Tedariki
Fermânı ... 668 246-1 İran Sefer için Geçiken Askerin Sürülmesi Yönünde Fermânı ... 669 246-2 İran Seferine Asker Sürmeye Görevlendirlen Sürücü için Menzil Bargiri Tedariki Fermânı ... 671 247-1 İmam ve Hatiblik Berâtı ... 671 247-2 Hapisten Firar Eden Adamların Tutuklanmaları Yönünde Fermân ... 672 247-3 Turnacıbaşı Ahmed Ağa ve Adamları için Bargir Tedariki Fermânı ... 673 248-1 Diyarbekir'e Gidecek Olan Kırk Adet Serdengeçdiler için Ekmek, Et ve Eşyaları için Bargir Tedariki Fermânı ... 674
xxx
248-2 Turnacıbaşı Halil Ağa ile Gidecek Olan Çavuşan ve Yazıcıyan için Menzi Bargiri Tedariki Fermânı ... 675 249-1 İran Seferi İçin Serden-geçdi Ağaları ve Nefer Tedariki Fermânı ... 675 249-2 Bağdad Tarfından Gelen Yüz Kese Açenin Korunması Fermânı ... 677 250-1 Mukâta‘a Alacak Anlaşmazlığının Giderilmesi için Fermânı ... 678 250-1 Emre İtaat Etmeyen Alaybeylerinin İhracı Fermânı ... 679 251-1Timâr Teveccühü Berâtı ... 680 251-2 Timâr Teveccühü Berâtı ... 681 252-1 Seferden Katılmak İstemeyen Timâr Sahipleri'nin Sefere Katılma Fermânı ... 682 253-1 Kars Muhafazasında Bulunan Yeniçeri Mevâcilerinin Karaman Cizyesi'nden
Karşılanması Yönünde Fermân ... 684 253-2 Değirmen Bina Edenlerin Men Edilmesi Yönünde Fermân ... 685 254-1 Divle ve Kureyş Kazaları'nın Perişan Olmasından Dolayı İmdadiyelerinin
Karşılanması Yönünde Fermân ... 686 255-1 İvaz Zaviyesi Berâtı ... 688 255-2 Sahte Berât İddiası Üzerine Yeni Berât ... 689 255-3 Tevliyetli İddiası Üzere Berât ... 690 256-1 Erzurum Vâlisi Ahmed Paşa Maiyetine Konya Sancağın'dan Tedarik Edilecek Mükârî Deve Fermânı ... 691 257-1 Humbaracı Ahmed Denilen Eşkiyanın Yakalanması Hakkında Fermân ... 693 257-2 Seferden Dolayı Cebelü Tahsili Fermânı ... 694 257-3 İran Seferi için Mükari Deve Fermânı ... 695 258-1 Yeniçerilerin Sefer Fermânı ... 696 258-2 Babasultan Mescidi İmamlık Berâtı ... 697 259-1 Sahte Deri Tüccarlarının Önlenmesi Yönünde Fermân ... 698 259-2 İmdâd-ı Seferiye Fermânı ... 699 260-1 Atabey Medresesi ve Suğla Mukâta‘ası Mütevellileri Arasındaki Niza Üzerine Fermân ... 700 261-1 Avârız Vergisi Fermânı ... 703 261-2 Sırçalı Mescidi Mütevelli Berâtı ... 704 262-1 Seyfiye Medresesi’nin Mütevellilerinin Nizaları Üzerine Öşür Tahsili için Bâğâd Defteri Kayıdı ... 704 264-1 Sefer İçin Altmış Bölüge Serdar Tayin Olunan Fettâh Ağa'ya Asker İstihdâm
Edilmesi Hakkında Yeniçeri Ağası Mektubu ... 708 264-2 Sefer İçin Menzilleri Hazır bulunması Yönünde Buyruldu ... 708 264-3 Alacamescid’i İmamlık Berâtı ... 709 264-3 Konya'dan Yüz Adet Menzil Baygiri Tedariki Buyruldusu ... 709 265-1 Hâcıhüseyin Mescid'inde Ders- âmmlık Berâtı ... 710 265-2 Hüseyinefendi Câmi‘-i Şerîfi ve Osmanefendi Mescid-i Şerifi'ne İmamlık Berâtı 710 265-3 Altıbölük Yoladaşlarına Zabt ve Kethüdâyeri Tayini Mektubu ... 711
xxxi
266-1 Altıbölük Yoladaşlarına Zabt ve Kethüdâyeri Tayini Mektubu ... 712 266-2 Mescid İmamlık Berâtı ... 713 266-3 Cüzhanlık Berâtı ... 713 267-1 Şeyhahmed Efendi Vakfı'nın Muhasebesi Defteri ... 714 268-1 Hâcı Mustafa'nın Yaptırdığı Câmi'de Cüz-hanlık ve Vakfın Yaptırdığı Mektebde Görev Berâtı ... 716 268-2 Hâcı Mustafa'nun Yaptırğı Camide Cüz-han, Mü‘ezzin Bevvab ve Feraş Berâtı ... 717 268-3 Nusrioğlu Hâcı Mehmed'in Yaptırdığı Camide Hatiblik Berâtı ... 718 268-4 Nusrioğlu Hâcı Mehmed'in Yaptırğı Caminde Mu‘allimlik Berâtı ... 718 268-5 Kâtibe Görev Mektubu ... 719 269-1 Hâcı Mustafa'nın Yaptırdığı Camide Mütevellilik Berâtı ... 719 269-2 Eşkiya'nın Üzerine Gidilmesi Yönünde Fermân ... 720 270-1 Mütevellik Anlaşmazlığı Üzere Berât ... 721 270-2 Şeyh Kasım Halife Zâviyesi'ne Zâviyedârlık Berâtı ... 722 271-1 Surre Alayı Fermânı ... 723 271-2 Surre Alayının Korunması Yönünde Fermân ... 724 272-1 Ahaliden Usulsüz Vergi Alınmaması Yönünde Fermân ... 725 273-2 Suğlaya Müte‘allik Emirdir ... 728 274-1 İç-ilden İstanbul'a Kadar Hazinenin Korunması Yönünde Fermân ... 729 274-2 Şamdan Gelen Hazinenin Korunması Yönünde Fermân ... 730 274-3 Mükârî Develerin İskenderun İskelesine Yönlendirilmesi Yönünde Fermân ... 730 274-4 Trablus-ı Şamdan Gelen Hazinenin Korunması Yönünde Fermân ... 730 TABLOLAR ... 731 56 Numaralı Sicildeki Ev Satışları ... 731 56 Numaralı Sicildeki Bağ, Tarla ve Arazi Satışları ... 741 56 Numaralı Sicil’deki Dükkân Satışları ... 749 56 Numaralı Sicil’deki Hisse ve Hibe Kayıtları ... 751 56 Numaralı Sicilde Tespit Edilen Mahalleler ... 754 56 numaralı Sicil’de Tepit edilen Araç ve Gereçler ... 755 56 Numaralı Sicil’deki Vakıflar ... 757 56 Numaralı Sicil’deki Camii ve Mescidler ... 758 56 Numaralı Sicil’deki Çarşılar ve Diğer Yapılar ... 758
1 GİRİŞ
Sözlükte “okumak, kaydetmek, karar vermek” gibi mânâlara gelen sicil kelimesi terim olarak; bütün hukuki olaylarla ilgili kadıların verdiği; i‘lâm, hüccet, yargıyı ve bölgenin askeri konularını ilgilendiren çeşitli yazıların, aynen veya belirli bir formül ile kaydedildiği defterler olarak bilinmektedir.1
Osmanlı Devleti'nde, mahkemelere kadılar bakardı. Kadılar, insanlar arasında meydana gelen dava ve tartışmalı konuları çözmek amacıyla kaza dediğimiz merkezi birimlere padişah tarafından atanan2 askeri bir kimliktir. Onun belli bir süreliğine vekil tayin
ettiği kişilere ise na‘ib denilmektedir. Kadılar, görev sahaları içerisinde aynı zamanda bölgenin noteri, savcısı, hâkimi olarak merkezin muhatap aldığı, reaya ve askeri sınıfın haklarını, hukuk çerçevenin kendisine çizdiği şekilde korumaya çalışan idari bir görevlidir.
Bu ölçüde geniş anlamıyla şer‘iyye sicilleri ise Osmanlı Mahkemeleri’nde belli yıllar aralığında, kadılar tarafından verilmiş hükümlerin, kararların ve hüccetlerin, herhangi bir hadisenin, bir hibenin, bir şehadetin, resmiyete bağlanmak istenen bir konunun, ayrıca devlet merkezinde fermân, buyurldu, berat, mektup, tezkire ve tebliğlerin kadı tarafından tetkik edilerek suretlerinin kayıt altına alındığı belgelerdir. Belgelerde sicil-i mahfûz olarak adlandırılan bu belgeler, kadıların muhafazası altında kâtipler tarafından düzenlenerek kayıt altına alınırdı.
Kâtiplerin tuttukları siciller, genel itibariyle belirli kalıplar çerçevesinde tutulmaktaydı. Bir nevi kâtipler, kaleme aldığı kayıtları kadıların ağızından çıkan her şey kapsamıyordu. Daha çok davaların özetini belirleyen ve davayı en sade ve anlaşılır biçimde ortaya koyan kayıtlardı. Kadılar merkezden atandıkları zaman belgelerin ne şekilde düzenleneceği hususunda sakk adını verdiğimiz yol gösterici kaynakları bulunurdu. Sakk, kadıların yapacağı yazışmalar ve diğer hukuki malumatları içinde barındıran kitapdı. Bu kitapta; hüccet, i‘lam ve fetva örnekleri mevcuttur.3
Sakkların başlarda Arapça olarak tutulduğu bilinmektedir. 17. yüzyıldan sonra sakklar da belirli bir düzen içinde yazılmaya başlamıştır. Bunda sakk mecmualarının rolü büyüktür. Bir nevi bu mecmualar, bir rehber görevi görmekteydi.4 Şüphesiz ki kadılar,
sakklarda geçen bu formülleri kâtiplere de öğrettiğini söyleyebiliriz.
Genel itibariyle şer‘iyye sicileri, değişik konular üzerinde tutulan belgelerin
1 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III İstanbul 1993, s.210. 2 Hasan Tahsin Fendoğlu, “Osmanlı'da Kadılık Kurumu ve Yarğının Bağımsızlığı”, Osmanlı, C.6 Ankara 1999, s.453.
3 İlber Ortaylı, Kadı, 2. baskı İstanbul, 2016 s. 84.
2
muhafaza edildiği defterlerdir. Bu defterlerde; Hüccet ve i‘lamlar, ma‘ruzlar, müsareler, vakfiylerler, vasi, miras, vesayet, alacak- verecek, tereke, nikah kayıtları, boşanma davaları, fi'l şeni kayıtları, kefalet, ıtk name, vekalet nameler, imar kayıtları, masraf listeleri, vergi gibi kazaların toplumsal ve ekonomik konuların kayıt altına alınan konular yer aldığı gibi; devlet merkezinden gönderilen fermânlar, beratlar, buyurdular, tezkereler, müftilerin hatta nadir de olsa şeyhülislam tarafından verilmiş fetvaların da yer aldığını görmekteyiz.5
Kadılar bu kayıtları tutarken şer‘i hükümlere ve padişahların ulü'l emr doğrultusunda fermanlarıyla ya da şeyhülislamlarının fetvalarına dayanılarak kanunun hükümlerini aynen veya özetleri halinde bir kanun kitabı haline getirilen Kanınname adını verdiğimiz6 kanunları
da uygulayacak şekilde davaları görüp kayıt altına almak zorundaydı. Sicillerde şer‘i ve örfi kanunlara dayanılarak görülen davalar belirtilirken şer‘an ve kanunen ifadesi kullanılmaktadır.
Daha önceki dönemlerde, şer‘iyye sicillerinin ne zamandan beri var olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Bu defterlerdeki davalara benzer kayıtlara rastlansa da bu defterlerin sistematik olarak Osmanlı döneminde tutulduğu görülmektedir.7 Kaynaklarda
dava sonuçlarının ve mahkeme kayıtlarını deftere kaydeden ilk kadı olarak, Emeviler döneminde Mısır kadılığına tayin edilen Sülym bin Itr bin Seleme bin Malik gösterilmektedir.8
Sicillerin ortaya çıkma amacı, kadıların önlerine gelen davaların tekrar önlerine gelmesi durumunda, şahid olarak kaydettikleri davaları delil olarak tekrar bakma isteğinden kaynaklanmaktadır.9 Belgelerde sık sık kadıların işlerini kolaylaştırmak adına geriye dönük
davalara bakıldığında sicil-i mahfûza bakıldığında tabirine rastlamaktayız.
Kadıların kayıt altına aldıkları belgeleri tatbik yetkisini, kadıdan hüküm almak şartıyla mahalli, mülki amirler olan sancakbeyi ve subaşı tevzi ederdi.10 Kadıların defterleri
genelde uzun dar defterler olup(15x45cm) kadılar bu defterleri yanlarında taşırlardı. 10-20'den 200-300 sayfaya kadar çıkan sayfa sayısı mevcuttur. Yunus Uğur, ortalama olarak sayfa sayılarını 100 olarak belirlemiştir. 15. ve 16. yüzyılda şer‘iyye sicilleri bir kısmı Arapça kaleme alınmıştır. 16. yüzyıldan sonra büyük çoğunluğu Türkçe yazılsa da her iki dildeki hukuku terminolojiler aynı kullanılmıştır. İstanbul’dan gelen belgeler ise devletin merkezi dili ile kaydedilmekteydi. Ta‘lik, divani ve rik‘a yazı çeşitleri ile kaleme alındığını
5 Yunus Uğur, “Şer‘iyye Sicilleri”, DİA, C3 9 İstanbul 2010, s. 9.
6 Ahmed Akgündüz, “Osmanlı Kanunnâmeleri(Doğuşu, Çeşitleri ve Tarihi Seyiri) Tükler, Ankara 2002. s. 34. 7 Akgündüz “Osmanlı Kanunâmeler”, s. 8.
8 Oğuz, Akgündüz, “Hüccet”, s. 446. 9 Oğuz, Akgündüz, “Hüccet”, s.446. 10 Akgündüz, “Kanunnâler” s. 50.
3
bildiğimiz sicillerde, kronolojik sıralamaya dikkat edilmeye çalışmış11 olsa da bir defterin
içindeki davalar kronolojik olarak kaydedilmemiştir.
Siciller, eyâlet ve sancaklara göre farklılık arz etmektedir. Konya ve çevresine ait, varak sayıları farklılık arz etmektedir. Toplam 35 adet şer‘iyye sicili bulunmaktadır. Bu defterlerin; 52'si Karaman'a, 35'i Isparta'ya, 32'si Burdur'a 11'i Uluborlu'ya, 7 Akşehir'e, 18'i Beyşehir'e, 11'i Bozkır'a, 12'si Ilgına'a, 1'i Hadim'e, 12'si Seydişehir'e ait olup kalan 151 defter ise Konya'ya aittir.12
İslâm Tarihi ve Türk-İslâm devletleri açısından önemli bir malzeme olan bu kayıtlar, bugün idari, ekonomik, toplumsal ve hukuki alanda yapılan çalışmalara ışık tutmaktadır. İnsanoğlu var olduğu süre içerisinde kendi kendine yetmemiş daima bir arada yaşama gereksinimi duymuştur. Bir arada yaşamak, insanların hukuki bir yapılanmaya gitmesine neden olmuştur. Hukuklar ise toplumları gündelik hayatlarının bir parçası konumunu oluşturur.
Osmanlı Devleti, bir Türk İslam devleti olduğu için İslam hukuku, devletin yönetim ve hukuk sisteminde önemli bir yere sahiptir. Bunun yanında padişah kanunları olan şer‘in izin verdiği ölçüde örfi kanunlarda ile birlikte, Osmanlı hukuki kanunları meydana gelmekteydi. Biz bugün elimizde var olan sicillerde, hukuki hükümlerin tatbik edilip edilmediğine baktığımız gibi tatbik ediliyorsa da ne şekilde tatbik ediliyordu, Bunun yansımalarını öğreniyoruz.
Elimizdeki defter Aşağı yukarı 15X42 cm ebadında olub, toplam 274 sayfadan oluşmaktadır. Biz çalışmada mikro film kayıtlardan yaralandık. Sayfalar sonradan Latin harfleri ile numaralandırılmıştır. Bazı sayfalarda nedenini bilmediğimiz atlamlar mevcuttur. Transkripsiyonu yaparken Mahalle, İsim, vb. özel adlar yazılırken “ ‘, ’, ^ ” gibi ifadelere yer vermemeye çalıştık, okunmaya kısımları, parantez içinde belirterek “okunmuyor” şeklide yazdık; okuyamadığımız kısımlarıda yine parantez için “…” şeklide yazdık. Bunların dışında bazı kayıtların üstü çizilmesine rağmen cümle ile uyum içinde olması dikkatimizi çekti. Bu kayıtların olası bir kalem hatasından kaynaklanacağını göz önünde bulundurarak, böyle kayıtları köşeli parantezle gösterdik. Sicilde bazı belgelerin yanında veya üstünde tek harf ve ifadeler bulunmaktadır. Bunlar cüzi orandadır. Bunların neyi ifade ettiğini bilmemekle birlikte bu ifadeler çeviride yer vermedik.
11 Uğur, “Sicil” s. 9
12 Fatih Küçük, 14 Numaralı Şer‘iyye Sicili(1080-1081/1669-1670) Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi(Selçuk Üniversitesi), Konya, 2013, s.3.
4
ÇALIŞMANIN KONUSU AMACI VE YÖNTEMİ
Çalışmamızın dayanağı olan 56 Numaralı Konya Şer‘iyye Sicili defteri, H. 1155-1156(M. 1742- 1743) yılları arasındaki kayıt altına alınmış vesikaları içermektedir. Çalışmamız dört bölümden ve ana metinin transkripsiyonundan oluşmaktadır. Bölümlerde ana metinin değerlendirilmesi ve yorumlanması yapılmıştır Birinci bölümde idari yapı, ikici bölümde sosyal hayat, üçüncü bölümde ekonomik hayat, dördüncü bölümde de hukuki konular üzerine durulmuştur.
Bu çalışma bir yüksek lisans tezi çalışmasıdır. Çalışmamızın amacı, 56 Numaralı Konya Sicili’ndeki merkez Konya ilişkileriyle Konya toplumu arasındaki ilişkiyi, suçluların yakalanmasında ve cezalandırılmasında mahalle halıkının rolü, verilen cezalarda İslâmi hükümlerin uygulanabilirliği, inceleyerek dönemin Konya’sının idari, sosyal, ekonomik hayatı ile ilgili bilgiler vermektir. Bunun dışında bu çalışma, dönemin Konyası hakkında araştırma yapacak olan araştırmacılara yararlı olacağı inancındayız.
Metodumuz, 56 Numaralı Konya Şer’iyye Sicilin’de bulunan belgeleri günümüz alfabesine çevirerek ortaya çıkan bilgileri objektif bakış açısıyla belge konusuna göre tasnif edip yorumlamaktır. Çalışmamızda daha önceden yayınlanan çalışmalardan faydalanılarak bir değerlendirme yapılmaya çalışılmış, yararlanılan çalışmalar belirtmek amacıyla çalışmaların künyesi dipnotlarda ve kaynaklar bölümünde verilmiştir.
5 BİRİNCİ BÖLÜM
KONYA'NIN İDARİ YAPISI A) Osmanlı Devleti'den Önce Konya
İç Anadolu Bölgesi'nin önemli şehirlerinden olan Konya, bir göl tabanı olan ve kendi adıyla anılan bir ovanın batı kenarındadır. Bu bölge aynı zamanda geniş düzlüğün bittiği yerdir. Batısında hayli yüksek dağlar vardır. Doğusunda ise Aksaray’a kadar küçük tepecikler mevcuttur.13
Konya'da karasal iklim dediğimiz iklim tipi mevcuttur. Yazların sıcak ve kurak, kışların soğuk ve yağışlı geçtiği bu iklim tipinde, yıllık yağış miktarı diğer bölgelere göre azdır. Sıcaklık farkının fazla olmasından dolayı mekanik çözünme yüksektir. Mekanik çözünme, Bozkır toprak tipini ve step dediğimiz bitki örtüsünü beraberinde getirmektedir. Bu yapıyla Konya, Türkler'in anavatanı olarak bildiğimiz Orta Asya iklim tipine benzemektedir.14
Şehir, çok eskiden beri önemli yerleşim yerlerinden biridir. Bilinen ilk toplu yerleşim bölgesi Çatalhöyük’tür. Çatalhöyük’te bulunan mühürler, ticaretin ve özel mülkiyetin varlığını göstermektedir.15 Bölgeye Hititler, Luviler, Persler, Yunanlılar, Romalılar,
Emeviler, Selçuklular ve Osmanlılar hâkim olmuştur. Bölge adları Pers, Yunan ve Roma döneminde çok küçük değişikliklere uğramakla bilirlikte, daha önceki dönemlerde kullanılan isimler mevcudiyetini devam ettirmiştir. Konya ve çevresinde Hititler döneminde Luviler oturduğu için Lukowonia adını verdiği gibi Romalılar Lykoania adını vermiştir.16
Bizans topraklarına karşı taarruz eden Emeviler, Anadolu topraklarında yayılmalarını Konya sınır hattına kadar taşımıştır. Bu dönemde iki devlet arasında sınır olduğu için Konya, sık-sık tahribata uğramıştır. Emevi hükümdarı Abdülmelik'in son dönemlerinde (704), Konya Emeviler hâkimiyetine geçse de uzun soluklu elde tutulamamış,17 diğer bir Emevi
Hükümdarı olan Mervan bin Muhammed, Konya'yı tamamen hâkimiyet sahasına taşımıştır.18
Selçuklular, Alparslan döneminde, 1071 Malazgirt Savaşı ile Anadolu topraklarına giriş yapmasıyla birlikte, Alparslan bölgenin hızlı bir şekilde Türkleşmesini istemiştir. Bu
13Tuncer Baykara, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, 1.Baskı, Ankara 1985, s. 16. 14Baykara, Selçuklu Konya, s. 17.
15Hasan Bahar, “İlkcağ Konya”, Konya Ansiklopedisi, C.5, Konya 2013, s.241. 16Bahar, “İlkçağ Tarihi”, s. 240.
17İbrahim Hakkı Konyalı, Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Konya 1964, s. 33. 18Tuncer Baykara, “Konya”, DİA, C.26 İstanbul 2002, s. 183.
6
doğrultuda önde gelen beylere Anadolu'da devlet kurma çağrısı sonrası Anadolu'ya Türk akınları artış göstermiştir. Konya'nın fethinin tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte 1073 yılı olarak düşünülmektedir.19
Haçlı Seferleri'nin başlaması ile Kudüs'ü ele geçirmek isteyen Hıristiyan ordularının başında Alman Barbarossa Frigyes bulunuyordu. Selçuklu Sultanı ile anlaşan Haçlılar 26 Mayıs 1190'da Barbarossa komutasında Konya'ya girdi.20 Barbarossa sefer sırasında şehirde
çok durmamış, hedefi doğrultusunda hareket etmiştir, ancak nehirde boğulması sonucu gayesi muaffakiyetle sonuçlanmamıştır.21
Selçuklular döneminde Konya'nın idari mıntıkası dört veya beş alt birim vilâyetten oluşuyordu.22 Şehir içi yerleşimi daha önceki devletlerde sur içinde yer alsa da Selçuklar
sur dışına da yerleşim alanları kurmuşlardır. Fetihten sonra kale içindeki bir kısım halk dışarı çıkarılarak Sille'ye yerleştirilmiştir.23
II. Kılıç Arsalan döneminde Konya etrafına yeni yollar yapılmış, bu yollar üzerine de ribat ve hanlar kurulmuştur. Sultan Alâeddin Konya surunu tekrar yaptırmıştır ve şehri surlar ile birlikte genişletmiştir. Anlaşılan odur ki Konya'nın ilk ciddi Türk-İslam şehir yapısının temelleri bu dönemde atılmıştır.24 Konya’daki surların 1838 yılına kadar
varlığından haberdarız. Surların taşları, daha sonra yol yapımı ve bina yapımında kullanılmak amacıyla yıkılmıştır.25
Mağlum olduğu üzere Selçuklar, içerde Hasan Sabbah ve önderlerinin faaliyetleri, dışarda Moğol saldırılarının sonucunda zor zamanların eşiğine gelmiştir. Kösedağ Savaşı sonunda Moğol hâkimiyeti, Anadolu'da varlığını gösterince, Selçuklular'a bağlı beyler bağımsızlığını ilan ederek Anadolu'da ikinci beylikler dönemini başlatmışlardır. Konya açsından bu dönemde, Memlüklüler ile Moğollar arasında meydana gelen 1260 Any Calut savaşı önemli bir yere sahiptir. Memlüklüler, Moğolları mağlup edince bölgede bulunan Türkmen beyleri bağımsızlıklarını elde etmişlerdir. Böylece Anadolu Selçuklu hükümdarı IV. Kılıç Arslan 1261'de Karamanoğlluları'na beylik vermiştir.26
Karamanoğulları, diğer beylikleri arkasına alma konusunda en büyük darbeyi, bölgede bulunan Kıbrıs Frank krallığının ele geçirdiği Gorigos harekatının başarısız olması
19Baykara “Konya” s. 183.
20Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti 2. Baskı, İstanbul 1969, s. 225. 21Bela Horvath, Anadolu 1913, (Çev. Tarık Demirkıran, )3. Baskı, İstanbul 2010. s. 12.
22Baykara, Selçuklu Konya, s. 20. 23Baykara, “Konya”, s. 183. 24Konyalı, Abideler, s. 19. 25Horvath,Anadolu s. 12.
7
ile almıştır. Bu harekat Karamanoğllarına ciddi bir itibar kaybı yaşatmıştır27 Batıda gaza
faalilyetlerini devam ettiren Osmanlılar, Karamanoğulları ile hakimiyet mücadelesine girsede, tam anlamı ile Konya'nın Osmanlıları hakimiyetine girme girişimi hayli uzun sürmüştür.
Yıldırım Beyazid döneminde Konya her ne kadar Osmanlı hâkimiyet sahasına girse de, Timur ile girilen 1402 Ankara Savaşı sonrası Karamanoğulları tekrar bağımsızlığını kazanmıştır. İlerleyen süreçte Karamanoğulları dış güçlerle ittifaklar ederek Osmanlı Devleti'ne karşı siyaset üretmeye çalışacaktır. Bu ittifaklardan en önemlileri Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, Venedik, Papalık ve Napoli Krallıkları ile yapılan ittifaklardır. Osmanlılar Karaman ilindeki kaleleri bir-bir fetih ederken, Uzun Hasan ise bölgede Pir Ahmed ve Kasım Bey'in teşviki ve yol göstermesiyle faaliyet yürütmeye çalışmıştır.28
1467 yılında Osmanlılar, Karamanoğullarını tam anlamıyla ilhak etmiştir. Fatih Sultan Mehmed'in Konya'yı kesin olarak ele almasıyla burası beylerbeyliğinin merkezi haline getirilmiştir. İlk olarak burada Şehzade Mustafa görevlendirilmiştir, daha sonra Fatih'in diğer oğlu Cem Sultan Konya'da vâlilik görevini üstlenemiştir. Cem Sultan bu dönemde kendisini Konya halkına iyice sevdirmiştir. 200 yıl aşkın bir sürede ele geçirilen Karaman egemenliğinin ardından Cem Sultan'ın Kendini sevdirmesini ilginç bulan Cemal Kafadar, bu durumda iki önemli noktanın altını çizmektedir. Kafadar göre; birincisi Cem'in oğlunun adının Oğuz olması. Diğeri de Saltukname'yi yazdırması. Yani Cem'in siyasi çağrışımları ve siyasi sonuçları olan bir takım kültürel tercihleri” nin var olması şeklinde açıklamaktadır29
Fatih döneminde, Konya’nın tamirine özen gösterilmiş, Konya Hisarı’na, Ahmedek'e ateşli silahlar, takviyeler etmiş ve Gavele Kalesi yıktırmıştır.30 Şehrin nüfusu, Müslüman ve
Gayrimüslimlerden oluşmaktaydı. Anadolu Selçukluları ile birlikte, Konya’nın nüfusu sürekli artış göstermiştir. 18. Yüzyıl'ın ortalarına doğru Konya Nüfusu 23.000 dolaylarına ulaşmıştır.31
B) Osmanlı'da Karaman Eyaleti
Eyâlet, Arapça'da “idare etmek, icrâ etmek” anlamına gelen iyale kelimesinden
27Feridun, Emecen, İlk Osmanlılar ve Batı Abadolu Beylikleri Dünyası , 2. Baskı, İstanbul 2012, s. 81. 28Şehabettin Tekindağ, Son Osmanlı-Karaman Münasebetleri Hakkında Araştırmalar, , İstanbul 1963, s. 64. 29Cemal Kafadar, “ Cem- Bayezid Mücadelesinin Öteki Yüzü” (Röportaj: Kansu Şarman), Atlas Tarih Sayı 48,
İstanbul 2017, s. 52.
30Tekindağ, Son Osmanlı-Karaman, s. 7. 31Baykara, “Konya” s. 185.