ZARF

5.1. Yer ve Yön Zarfları

keri “arka, art”: olarnıng kerisindin leşker kilüb inhizÀm úıldı “Onların arkasından ordu gelerek (onları) bozguna uğrattı.” 62a/10-11

kiyin “geri, arka”: ni üçün kiyin kalıb irding “Niçin arkada kalmıştın?” 45a/11-12, ŞÀh Melikni miniŋ kiyinimdin yibergil “Şâh Melik’i benim arkamdan gönder.” 79b/2, aàası kiyinindin kitdi “Ağabeyinin ardından gitti /öldü.” 82a/3-4, üç yolı bir biriniŋ kiyinidin ikiz boldı “Üç kez birbirinin ardından ikiz oldu.” 85a/2, tivege minib kiyiniŋden bara irdim

“Deveye binip (senin) ardından geliyordum.” 85b/8

narı “öte”: Òıùaynıng narı yüzinde “Hıtay’ın öte tarafında” 41b/4

orta “orta”: Úanlı Yavlı işikdin kirib kildi orta yirde olturub Köl İrkige baúıb aytdı “Kanlı Yavlı kapıdan girip geldi, ortaya oturup Köl İrki’ye bakarak (şöyle) dedi.”

71a/5-6-7

öng “ön huzur”: atasınıng öngine barıb kören vÀúıèasın iôhÀr eyledi “Babasının huzuruna çıkıp gördüğü rüyayı anlattı.” 92a/8

yuúarı “yukarı”: daàlardın úırú kez su yuúarı çıúıb i rdi “Su, dağlardan kırk kez yukarı çıkmıştı.” 26b/5

84 yüz “taraf”: Òıùaynıng narı yüzinde “Hıtay’ın öte tarafında” 41b/4, uruşúan yirining bir yüzinde aúıb bara turàan iki uluà su bar i rdi “Savaş meydanının bir tarafında akmakta olan iki büyük su vardı.” 41b/9-10

5.2. Zaman Zarfları

Àòir ~ Àòirü’l -emr: Àòirü’l-emr Ádem buyurdı ki úurbÀnlıú idingler “Sonunda Âdem buyurdu ki -Kurbanlık adayın!” 15a/10, Àòir ikisi leşker tartıb Sayram üstide uruşdılar

“Sonunda ikisi asker toplayıp Sayram üstünde vuruştu.” 22b/6-7, Àòir barçasını aldı

“Sonunda hepsini aldı.” 40b/8, Àòirü’l-emr KeyúubÀd Kozı Yavıàa àÀlib oldı “Sonunda Keykûbad, Kozı Yavı’ya galip geldi.” 63b/12, Àòirü’l-emr Kündüz Big ŞìrvÀn şehrine kitdi “Sonunda Kündüz Bey, Şirvan’ın şehrine gitti.” 101b/10

èÀúıbet: èÀúıbet berg-i incir birle seùr-i èavret úıldılar “Sonunda incir yaprağıyla avret yerlerini örttüler.” 12b/1-2,èÀúıbet Keşmirni aldı “Sonunda Keşmir’i aldı.”45a/2-3

çaú: ol çaúda Moàolnıng resmi andaú irdi “O asırda Moğol’un töresi öyleydi.”

36a/12-36b/1, ol çaúda Keşmirning pÀdişÀhınıng atı Yaàma irdi “O zaman Keşmir’in padişahının adı Yağma idi.” 44b/12, úarıàan çaúında Mekkeàa barıb óÀcı bolub kildi

“Yaşlandığında Mekke’ye gidip hacı olup geldi.” 84a/2-3

imdi: imdi Tuman uluà yigit boldı “Şimdi Tuman kocaman delikanlı oldu.” 69b/4, imdi Úanlı Yavlı timek kerek “Artık Kanlı Yavı demek lazım.” 71a/3, imdi ŞÀh Melikni aytalıng “Şimdi Şâh Melik’i anlatalım.” 79b/1-2

eånÀ “sıra, ara”: eånÀ-yı duèÀda bu sözler anıng tilidin cÀrì boldı “Dua sırasında bu sözler onun tilinden döküldü.” 28b/2-3, eånÀ-yı şikÀrda BulàÀr yirine kilüb “Av sırasında Bulgar memleketine gelip” 32a/2-3

hemìşe: hemìşe nÿr zulmete àÀlib turur “Daima, ışık karanlığa galiptir.” 7a/2-3, hemìşe vaút endìşe iderdi ki bir tedbìr ilen behişte kirsün “Sürekli bir yolunu bulup cennete girmeyi düşünüyordu.” 11a/4-5, Oàuznıng tili çıúıb yörigende AllÀh AllÀh dib hemìşe aytur irdi “Oğuz, konuşmaya başlayınca sürekli Allah, Allah diye söyleniyordu.”

37a/2-3

85 kiçe ~ kiçe kündüz: úırú kiçe kündüz ùaèÀm yemedi “Kırk gece gündüz yemek yemedi.” 13a/5, Ádem eyyÀm-ı óayÀtında ange semÀóat kiçe kündüz tÀèlìm itdi “Âdem, hayatı boyunca gece gündüz ona iyilikseverlik öğretti.” 19a/2, üç kiçe kündüz anasını im[m]edi “Üç gece gündüz anasını emmedi.” 36a/3, kiçeler başúa yatıb kündüz sözleşmes irdi “Geceler(i) ayrı yatıp gündüz(leri) konuşmuyordu.” 37a/12, ol kiçe òÀn ivde yoú irdi

“O gece han evde yoktu.” 74b/2, kiçe mining bolàay sin “Gece benim olacaksın.” 74b/10 pes “artık, şimdi”: pes özüngiz óesÀb úılıng “Artık kendiniz hesap edin.” 65b/5, pes Ögürcıú tört ming yılda ötken atalarınıng atı aytalı “Şimdi Ögürcık’ın dört bin yılda geçen atalarının adını söyleyelim.” 83b/1-2

song “sonra”: Oàuz ÒÀn bizniŋ peyàÀmberdin üç yüz yıl song irdi “Oğuz Han, bizim peygamberimizden üç yüz yıl sonra geldi.” 84a/1-2, song Türkmen bolub Türkmenàa úoşuldılar “Sonra Türkmen olup Türkmen’e karıştılar.” 88b/5-6

tìz “çabuk”: Úara ÒÀn i lge kişi yiberdi tìz kilsünler “Kara Han, halka adam gönderdi: -Çabuk gelsinler!” 38a/12, òÀnnıŋ bir óaremi bar óÀmile turur ümìdimiz bar tìz bolàay tib tidi “‘Hanın bir karısı var, hamiledir. Tahminimiz(e göre) erken olacak.’ diye söyledi.” 68a/4-5, tuman uzaú turmas tìz kite turàan nimerse bolur “Duman çok kalmaz, çabuk dağılan (bir) şeydir.”68b/5-6, èAlì ÒÀn bu òaberni işitkendin song tìz öldi “Ali han, bu haberi duyunca kısa zamanda öldü.” 80a/2

tün yarımındıng song: tün yarımındın song azàına úar yaàıb irdi “Gece yarısından sonra azıcık kar yağmıştı.” 74b/3

tüne kün: tüne kündin beri barça yirim aàrıy turur “Dünden beri her yerim ağrıyor.”

76b/9

vaút: ol vaútda Úara ÒÀnàa taèalluú irdi “O zaman Kara Han’a bağlıydı.” 40b/3, Bu vaútda Òalaç diy-tururlar “Şimdi Halaç diyorlar.” 45b/6-7, bu kiçe seóer vaútıda uòlab yatıb irdim “Bu gece seher vaktinde hafif bir uykuya dalmıştım.” 74b/7

5.3. Miktar Zarfları

bir niçe: bir niçe naãìóat úıldı “Biraz nasihat etti.”49b/6

86 biraz: eger ol dıraòt meyvesidin biraz tenÀvül úılıŋızlar “Eğer o ağacın meyvesinden biraz yerseniz” 11b/9

çoú: anıng ãayd u şikÀrlarıàa meyli çoú irdi “Onun ava ve avlanmaya meyli çoktu.”

32a/2, Úıbçaúdın özge i l çoú i rdi “Kıpçak’tan başka halk çoktu.” 42b/4-5, Ay ÒÀn eyyÀmında oàrı çoú oldı “Ay Han zamanında hırsız çok oldu.”56a/9-10, çoú zaòmet çekdiler

“çok zahmet çektiler.” 95a/9

kem: bir niçe kişi kem kildi “Birkaç kişi eksik geldi.” 44b/5

úöp: Oàuz anıng köp siver i rdi “Oğuz, onu çok severdi.” 38a/2, áurınıng taàlarınàa úar köp tüşüb irdi “Gurı’nın dağlarına kar çok düşmüştü.” 44b/3, filÀn çölning avı köp irmiş “Filan arazinin avı çokmuş.” 48a/4, köp kiçik irdi “Çok küçüktü.” 81b/1

5.4. Soru Zarfları

úaçanàaça: úaçanàaça èazÀ tutub àamgìn olturur siz “Ne zamana kadar yas tutup kederli oturacaksınız?” 73a/12-74a/1

ni üçün: ni üçün kiyin kalıb irding “Ne için arkada kalmıştın?” 45a/11-12, imdi ni üçün birmey turur sin “Şimdi niçin vermiyorsun?” 71a/8-9, yoúsa úarı kişige mining tek ãÀóib-cemÀl úıznı ni üçün alıb berür irdi “Yoksa yaşlı (bir) adama benim gibi güzel bir kızı niçin alı verirdi?” 73b/11-12

5.5. Tarz Zarfları

Temelde soru zarfları kurmalarına rağmen niçük, nigü, netek sözcükleri aşağıdaki tanıklarda soru değil, tarz bildirmektedir:

niçük: Oàuz ÒÀndın Úozı Yavı ÒÀnàaca niçük ki aytuú şundaú tururdı “Oğuz Han’dan Kozı Yavı Han’a kadar (olanları) nasıl anlattıysak öyle idi.” 65a/8-9, Suvarnıng àıybetini òÀnàa niçük ayturların bilmedi “Suvar’ın aleyhinde hana nasıl konuşacaklarını bilmedi.” 76a/9-10, anlarnıng niçük kilgenlerini tengrim buyursa aytúum turur “Onların nasıl geldiklerini Tanrım izin verirse anlatacağım.” 80b/11

negü: úurèÀsı negü çıúıtdı o müneccimler èilm-i tencìm ilen óükm úıldılar kim

“Kurası nasıl çıkmış o müneccimler yıldız ilmiyle hükmettiler ki” 39a/8-9

87 netük: netük bolàanları beyÀn ve meõkÿr olandın song “Nasıl oldukları anlatıldıktan sonra” 64a/6-7