Yazılım Geliştirme Toplulukları

Yazılım geliştirme toplulukları, yada orijinal deyimle “developer communities” kar amacı gütmeyen, gönüllülük esasına dayalı, yazılım uzmanlığı alanında, bilgi paylaşımının yanı sıra ortak yazılım geliştirme çaba ve çalışmasında bulunan, üretilen yazılım kodlarının değiştokuşunu sağlayabilen ve özellikle açık kaynak kodlu yazılımlarda en tipik yapısını gösteren, yazılım profesyonellerinin internet ve mesaj grubu tabanlı ağ oluşturduğu, sanal ve zaman zaman da gerçek hayatta bir araya gelen topluluklardır. Bu toplulukların üyeleri ile aralarında resmi bir anlaşma ve resmi lider yoktur; akıl hocası, rehber veya forum yöneticisi niteliğinde hakemler

vardır. Topluluk, yeteneğe göre mevki verme sistemini (meritokrasi) benimsemekte, teknik bilgiye göre hiyerarşi oluşturmaktadır (Krogh, 2003).

Yazılım geliştirme topluluklarında ortak olarak özellikle açık kaynak kodlu programlarda yazılımcıların zaman harcamalarının nedeni işlerinde bu yolla çabuk yarar sağlamalarının para kazanmalarından daha ağır basmasıdır. Kendileri için fayda sağladıklarında teşvik edilmiş olmaları nedeniyle programlarını daha büyük bir toplulukla paylaşmalarında mahsur görmemektedirler. Örneğin Apache adlı açık kaynak kodlu internet sunucusunu geliştiren yazılımcılar, kullandıkları sunucularda sorun yaşayan ve alternatif bulamayan sistem yöneticileri olmuştur.

Drucker’ın sözünü ettiği, ulusal sınır tanımayan bilginin yaratacağı, birbirlerinin yüzünü bile görmeden, BT ile iletişim kurarak paylaşımda bulunacak “uluslar aşırı” insan topluluklarının ilk oluşumlarından birinin yazılım geliştirme topluluklar olduğu söylenebilir. BT’nin küreselleşmeye etkileri bölümünde açıklanan, bilgi toplumuna ilişkin bazı abartılı post-kapitalist söylemleri de içeren değerlendirmeler ışığında, Internetin, bireysel girişimi motive etmesi, bireylerin entelektüel faaliyetlerini karşılıklı iletişimle aktarmaları ve yerel kültür ve birikimin küresel kültüre katılması için küreselleşme yaratmasına ve BT’nin etkin kullanımına dayanan enformatik katılımla anlam kazanan demokratik bir ortam sağlamasına, insanların fikir, emek ve enerjileriyle bilgi üretimine katılarak özgürleşmelerine, bilgi teknolojileri ile ortak ilgi ve kültür bağlamında oluşan bilgi cemaatlerine kısaca bilgi toplumunun itici gücü olan enformatik değerlerin ortak üretimine, internetteki yazılım geliştirme toplulukları iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bilgi toplumu prototipleri olan bu topluluklarda maddi sermaye yerine bilgi ağırlıklı insan kaynağı etken hale gelmiş, iktidar kavramı yeniden yorumlanmış, merkezden çıkarılmış, yaygın ve yatay ilişkide olan sosyal kümeler oluşmuş, bir anlamda bilişim teknolojisini kullanarak herkesin bilgi üretimine katkıda bulunduğu “Yüksek Kitlesel Bilgi Üretimi Toplumu”na doğru yol alınmıştır. Yazılım geliştirme topluluklarında teknolojik bilgi, BT’nin bilim ve teknoloji üretimine etkisi bölümünde açıklandığı üzere teorik bilginin kodlanması ile artmakta ve gelişmektedir. Yazılım, dağıtımının lojistik maliyeti olmayan, teknolojik bilgiyi de bazen içinde taşıyan, yani ürünü oluşturan kodların aynı zamanda ürünün tüm spesifikasyonu gösterdiği soyut bir entelektüel ürün olduğundan, ortak inovasyon üretimine/geliştirmeye çok uygun niteliktedir. Yani yazılıma yönelik örgütlenmeler, diğer teknoloji bazlı örgütlenmelerden daha yaygın, etkin, üretken olmaktadır.

Yazılım geliştirme toplulukları ve özellikle açık kaynak kodu toplulukları yeni bir inovator öncü taraf, yeni bir inovasyon süreci ve önemli bir ekonomik/ kültürel

fenomen olarak tanımlanmaktadır (Krogh, 2003). Bu toplulukların ürünleri kamu yararına yönelik, yani birinin bunları kullanıyor olması başka birinin bundan faydalanamayacağı anlamına gelmeyen nitelikte olduğundan inovasyon sürecinin nasıl işlemesi gerektiğine dair geleneksel görüşleri zora sokmaktadır. Teknolojik olarak pazardaki tüm diğer ürünlerden daha üstün olduğu kabul edilen açık kaynak kodlu sistemlerin örneğin Linux’un böyle bir topluluk tarafından yaratılmış olması, bu inovasyon güdüsünün temelinin ve inovasyon sürecinin nasıl çalıştığının incelenmesine neden olmuştur. Çünkü yenilik üretiminin güdüleri genellikle kar, getiri Pazar payı gibi maddi değerlerdir. Toplumlar da inovasyonu fikri mülkiyet haklarını koruyarak yüreklendirmeye çalışmaktadırlar. Oysa bu topluluklarda bu güdüler baskın değildir. Bu nedenle neden binlerce yüksek düzey programcının bir kamu yararının geliştirilmesine bedelsiz bir şekilde katkıda bulundukları sorusunda odaklanılmaktadır. Burada ilk akla gelen, yazılımcının geliştirdiği yazılımın/kodun/ çözümün/bilginin ihtiyaç duyulduğunda başkalarının da bundan yararlanabilmesi için havuza atılması, bunların diğerleri tarafından da incelenerek geliştirilmesi şeklinde bir karşılıklı çıkar ilişkisi kurulması, oyun teorisine göre kazan-kazan modeli sağlanmasıdır. Önemli konulardan biri de özellikle açık kaynak kodu topluluklarının üyelerinin, bu işten aldıkları ruhsal tatmin, ün/şöhret, kazanmak veya sırf zevk almak gibi kişisel yararlardan ötürü yazılım geliştirmeleridir.

Bu katılımın nedenleri arasında tercihen bireysel çalışan, ekran karşısında kozasına çekilen bir emekçi tipi olan yazılım geliştiricilerin yalnızlaşan dünyasında, büyük ve iyi işleyen bir topluluğa ait olma, bu toplulukta kendini ispat etme, diğerlerine yardım ederek iç huzur ve aynı zamanda zor zamanlarda yalnız olmayacağı güvencesini hissetme, saygınlık kazanma gibi nedenler de sayılabilir. Kesin olan nokta bir yazılımı, yazılım türünü, metodu, dili, platformu geliştirmek ve yaygınlaştırmak misyonunda birleşilmesidir (Krogh, 2003). Ayrıca bu topluluklarda yer alan kişiler ortaya koydukları yetenekleri ile iş pazarında değer kazanmakta, projelerine yatırımcı bulabilmektedirler (Lerner ve Tirole, 2002).

Bir yazılım geliştirme topluluğunun kuruluş ilkeleri şunlardır (Fazlamesai.net, 2003): - İnsan kesinlikle en önemli faktördür; bu nedenle insan ağı, en hızlı ve güvenilir

çalışan ağdır. Topluluğa insan toplamak için tanınan ve grupla ilgilenebileceği düşünülen insanlar ile temasa geçilmesi, bunların davet edilerek üyeliğe iknası gereklidir. Burada üye adaylarından eleme olmaz, topluluk içindeki tavra göre Grup Lideri yada en fazla zaman ayıran gönüllü olarak tanımlanabilen Moderatör Forum Yöneticisi tarafından, üyelerden gelecek talep üzerine bazı üyeler çıkarılabilir.

- İnsan toplamaktan daha önemli ve zor olan ise üyeleri grupta tutabilmektir. En önemli yöntem de üyeleri aktif kılmaktır. Bu nedenle bu üyeleri yormayacak şekilde çalışmaya yönlendirilmesi hedeflenir, yapılan işlerin de grup içinde ve dışında tanıtımı bolca yapılarak motivasyon sağlanır.

- Önemli bir amaç da üyelerin eğitimidir. Bu tür bir gruba giren insanlar genellikle öğrenmeyi severler, öğrendikçe de gruba saygı ve ilgileri artar. Burada bilgi paylaşımı ile, tüm üyelerin öğrenici ve öğretici olmaları sağlanır.

- Yazılım geliştirme topluluklarının karşılaştığı önemli bir güçlük de kalıcı olmaktır. Bu nedenle grubu ayakta tutacak üyelere özel ilgi gösterilir, bunların yerlerine yenilerini yetiştirmeleri sağlanır. Böylelikle kişiye bağlı yapıdan, geleneksel, hedefleri olan bir gruba yani camiaya dönüşüm, takiben de kurumsallaşma sağlanmaya çalışılır. Ama bu hiç bir şekilde sermaye tabanlı firmadaki “bireyden bağımsız kurumsal yapı” düzeyinde olmamalı, bireylerin önemi korunmalıdır. - Lobi çalışmaları da önem taşır. Grubun çevresinde onay verecek, izin alınacak,

grubu gözetleyecek, destek olan, engel olmaya çalışan, yardımcı olan bir çok insan ve grup olabilir. Grup bunlarla iyi geçinmeye çalışır.

- Web sayfaları ve bloglar (ticari amaçlı ve kurumsal olmayan bilgi ve fikir paylaşım sayfaları) yazılım geliştirme toplulukları için önemlidir. Bunlar grubun iletişim platformu, ortak değer ve kaygılarının ifade yeri, misyonunun ve yapısının belgesi, ilan tahtası ve tanıtım aracıdır.

- Grup içi demokrasi ve eşitlik yazılım geliştirme topluluklarının en kritik özelliğidir. Gönüllülüğün yara almaması için grup içinde iktidar kavgalarının, klikleşmenin, iletişimde düzeysizliğin olmaması gereklidir.

3.5.4.1 Yazılım Süreç İyileştirme Ağları

İngilizce kısaltması SPIN (Software Process Improvement Network) olan, “Yazılım Süreç İyileştirme Ağı” türü gönüllü yazılım örgütlenmeleri de son 10 yıl yaygınlaşmıştır. Tipik bir SPIN misyonu şöyledir: ‘Yazılım süreçlerinin iyileştirilmesi konusunda fikirlerin ve deneyimlerin paylaşılması için özgür ve açık bir ortam yaratmaktır.’ Burada açıklık, karşılıklı güven ve bilgi paylaşımı esastır. Amaç, tüm yazılımcıların, uygulamalarını (pratiklerini) iyileştirmek için, bilgi alışverişlerine yardımcı olacak özgür bir ortamın oluşturulmasıdır (Taral, 2003).

SPIN üyeliği genelde yazılım kalitesi ile ilgilenen herkese açıktır. SPIN’ler kar amacı gütmeyen gönüllü örgütler olarak, toplantılarını herkese açık ve çoğu kez ücretsiz düzenlerler. Bazı özel toplantılarda, masrafları karşılamak amacıyla, küçük bir ücret

alınabilir. SPIN örgütlenmesi basittir; kararları alan, faaliyetleri planlayan bir “yürütme komitesi” seçilir. SPIN (UK)’de komite başkanı dış ilişkileri de kurmaktadır. SPIN’ler belli aralıklarla faaliyetler/sunumlar düzenler. Bu tür sunuların, reklamdan uzak, yaşanmış deneyimlerden örnekler verilir ve katılımcılar düşünmeye teşvik edilir. Faaliyet türü ne olursa olsun, önemli olan katılımcıların bilgi paylaşımına açık olmaları ve bunun dışında bir şey beklememeleridir. SPIN’in misyonu, kuruluş amaçları, faaliyetleri, üyeleri, katılım koşulları, görev dağılımları, “SPIN Charter” adı verilen, ana sözleşme niteliğindeki bir belgede açıklanır. Bazı SPIN’lerin destekleyicisi sponsor kuruluşlar vardır. Bazılarında ise profesyonel bir örgüt, SPIN’i destekler; (örneğin, BCS SPIN-UK) (Taral, 2003). SPIN’ler arasında İngiltere’deki, BCS (British Computer Society) tarafından sponsor olunmadan desteklenen SPIN (UK), ESPI (European Software Process Improvement) önemli örneklerdir. Eski ve önde gelenler arasında, Chicago SPIN, 1994 yılında, Ottowa SPIN ise 1996 yılında kurulmuştur. SPIN’ler daha sonra dünyada yaygınlaşmış, bazı Avrupa ülkelerinin SPIN’lerine, “EuroSPIN” adı altında birleşmiştir.