YAYIM SÖZLEŞMESİ ve GERÇEK OLMAYAN YAYIM SÖZLEŞMESİ

Yayım Sözleşmesi, üzerinde telif hakkı olan eserlerle ilgili olarak yapılır. Buna göre üzerinde telif hakkı olan eserlerin çoğaltma ve yayma haklarının veya bu hakların kullanma yetkilerinin yayımlayana tekel oluşturacak biçimde devrini konu alan sözleşmeler, yayım sözleşmesi olarak adlandırılırlar. Fikri hakların devredilmediği hallerde yayım sözleşmesi de yoktur. Tartışmalı durum mehaz kanundaki bozuk ifadeden kaynaklanmaktadır.264

Üzerlerinde telif hakkı bulunmayan fikir ürünlerinin veya koruma sürerlerinin dolması nedeniyle kamuya mal olan eserlerin yayımlanması amacıyla yapılan

263 _{Gerçek Olmayan Yayım Sözleşmesi için Göktürk (age, s.512) “Eksik Yayın Sözleşmesi”; Bilge ise}

hem “Eksik Yayın Sözleşmesi” hem de “Hakiki Olmayan Yayın Sözleşmesi” adlarını kullanmaktadırlar. (Bilge, age, s.269)

sözleşmelere “Gerçek Olmayan Yayım Sözleşmeleri” denilmektedir.265 _Bu

kapsama giren diğer bazı fikir ürünleriyse FSEK’de düzenlenmiştir. Örneğin, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 31. maddesine göre; “Resmen yayımlanan veya ilan olunan kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve kazai kararların çoğaltılması, yayılması, işlenmesi veya herhangi bir suretle bunlardan faydalanma serbesttir.”

Aynı kanunun 32. maddesine göreyse; “Büyük Millet Meclisinde ve diğer resmi meclis ve kongrelerde, mahkemelerde, umumi toplantılarda söylenen söz ve nutukların, haber veya malumat verme maksadiyle çoğaltılması, umumi

mahallerde okunması veya radyo vasıtasiyle ve başka suretle yayımı serbesttir. Hâdisenin mahiyeti ve vaziyetin icabı gerektirmediği hallerde söz ve nutuk sahiplerinin adı zikredilmeyebilir.

Bu söz ve nutukları birinci fıkrada zikredilenden başka bir maksatla çoğaltmak veya diğer bir suretle yaymak eser sahibine aittir.”

Yargıtay içtihatlarının bir araya getirilmesiyle meydana getirilen çalışmalarla ilgili olarak Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin birbiriyle çelişik iki kararı bulunmaktadır. Yüksek mahkeme ilk kararında bu tür çalışmaların, meydana getirenin düşünsel emeğini içermediğini belirterek kanun korumasından yararlanamayacaklarını belirtmiştir.266 _{Daha sonraki kararında ise önceki}

fikrinden caymış ve özetlenmiş kazai kararların işlenme eser olarak FSEK kapsamında korunacakları hükmüne varmıştır.267

Gerçek olmayan yayım sözleşmesi Alman hukukunda ayrıca düzenlenmiştir ancak İsviçre /Türk hukukunda yazarlar bu sözleşmenin varlığını BK 381/2 ve 373’ün karşıt anlamlarında çıkarmaktadırlar.268 _{Gerçek olmayan yayım}

sözleşmesi tabiri ilk olarak Kohler tarafından kullanılmıştır (gerçek olmayan – unecht-). Bu sözleşmeye hangi akit tipine ait hükümlerinin uygulanacağı tartışmalı olsa da, bu durumda eser sahipliği söz konusu olmadığı için devredilen bir hak da yoktur. Dolayısıyla böyle bir hukuki ilişkiye yayım sözleşmesi hükümleri doğrudan uygulanamaz. Somut olaya göre eser, vekalet, istisna veya diğer bir sözleşmeye dair kanun hükümlerinin uygulanması yerinde olur.269

265 _{FSEK öntasarsının 66. maddesinde yayım sözleşmesi, “Neşir mukavelesile eser sahibi veya}

halefi(“neşrettiren”) edebi ve ilmi, musiki veya artistik bir eser üzerindeki çoğaltma ve yayma haklarını mukavelenin icabettirdiği genişlikte, neşredene devretmeği; neşreden de eseri kararlaştırılan şekil, cins, usul ve miktarda çoğaltmayı ve çoğaltılmış nüshaları satışa çıkarmayı taahhüt eder” şeklinde

düzenlenmişti.

67. maddede ise yayım sözleşmesi sayılamayacak akitler belirtilmişti. Bu maddenin üçüncü bendine göreyse üzerinde mali haklar mevcut olmayan veya bu hakların sona ermiş olduğu bir eseri çoğaltma ve satışa çıkarmayı yahut bunların her ikisini birden taahhüt eden sözleşmeler yayım sözleşmesi

sayılmazlardı. (Hirsch, “Hukuki Bakımdan Fikri Say” s.245)

266 _{Yrg. 4 HD 17.4.1970 T 11792 E. 3350 K. (Karahasan, age, s.719; Tunçomağ, age, s.584; Uygur,}

Turgul, “Açıklamalı – İçtihatlı Borçlar Kanunu Sorumluluk ve Tazminat Hukuku”, C.7, Seçkin Yay.,Ankara, 2003, s.8412)

267 _{Yrg. 4 HD 11.2.1972 T. 12331 E. 1080 K. (Tunçomağ, age, s.584; Uygur, age, s.8412)} 268 _{Olgaç, age, s.28 dn 9; Tunçomağ, age, s.587}

İsviçre Federal Mahkemesi270 _{ve İsviçre öğretisi korunmayan eserler için}

yapılacak gerçek olmayan yayım sözleşmelerine de yayım sözleşmesi hükümlerinin (İsv. BK. m.380/BK m.372 vd.) kıyasen uygulanabileceğini belirtmektedirler. Bu görüşü savunan yazarlar İsv.BK m.381/2’de yer alan “yayımlatan, yayımlayana karşı sözleşmenin kuruluşu sırasında yayım yetkisine sahip olduğunu ve eserde yazar hakkı varsa, yazar hakkına sahip bulunduğunu sağlamakla yükümlüdür.” hükmünün zıt anlamından yola çıkarak gerçek olmayan yayım sözleşmesinin varlığını belirtmektedirler. Dolayısıyla bu müelliflere göre yayım sözleşmesine dair hükümler gerçek olmayan yayım sözleşmesine de doğrudan uygulanabilir. Daha kısa bir ifadeyle, yayım sözleşmesinde yayımlatan yayımlayana eser üzerinde tasarruf yetkisine sahip olduğunu garanti etmiş kabul edilir. Fakat eser korunan bir eser değilse, bu sözleşme yine de yayım sözleşmesidir, yalnızca bu durumda yayımlatanın eserin korunduğuna dair bir garantisi yoktur.271

Yavuz, gerçek olmayan yayım sözleşmesini yayım sözleşmesinin bir alt türü olarak görmektedir.272 _{Zevkliler’e göreyse BK m.373/3 gerçek olmayan yayım}

sözleşmesine imkan tanımaktadır. Böylelikle gerçek olmayan yayım sözleşmesine de yayım sözleşmesi hükümleri uygulanabilir.273 _{Tunçomağ ise}

gerçek olmayan yayım sözleşmesine yayım sözleşmesi hükümlerinin uygulanmasını “ancak ilişkilerinin eşitliği haklı gösterdiği ölçüde” mümkün görmektedir.274

Yetkisiz kişiyle yapılan sözleşme de gerçek olmayan yayım sözleşmesidir. Böyle bir sözleşme ile hak iktisap ettiğini iddia eden kişi iyi niyetli olsa dahi korunmaz (FSEK m.54). Kişi yetkisiz olduğunu karşı tarafın bildiğini ispat edemezse karşı tarafın zararını tazmin eder. FSEK m.53/2’ye göre haksız fiil ve sebepsiz zenginleşmeden de ayrıca sorumlu tutulabilir. Aynı zamanda bu fiil kasıt varsa FSEK m.73/1/b’ye göre suçtur.

Son olarak belirtelim ki gerçek yayım sözleşmesi FSEK m.52 uyarınca yazılı şekle bağlıyken, gerçek olmayan yayım sözleşmesi için böyle bir zorunluluk yoktur.