Yasama

ABD yasama organı iki meclisli bir yapıya sahiptir. Bunun sebebi federal bir yapının var olmasıdır. ABD anayasası yapılırken eyaletler arasındaki çekişmeler yüzünden her eyaletin senatoda eşit bir şekilde temsil edilmesi sağlanmış ama temsilciler meclisinde nüfus oranlarına göre temsil edilmiştir. Temsilciler meclisine seçilebilmek için en az yirmi beş yaşında olmak yedi yıllık ABD vatandaşı olmak ve aday olduğu yerde ikamet ediyor olmak gerekir. Senatoya seçilmek için ise en az otuz yaşında olmak, dokuz yıllık ABD vatandaşı olmak ve aday olduğu eyalette ikamet ediyor olma şartlarını sağlamaları gerekir (Örgün, 1999: 81-87). Ama seçilme şartlarına nazaran ABD’de daha çok seçim yöntemi tartışılmaktadır.

ABD’de seçimler basit çoğunluk ile dar bölge seçim usulüne göre yapılır. “Gerrymander yöntemi” olarak adlandırılan bu seçim yöntemi uygulamada bazı haksızlıklara sebep olmaktadır. Bu haksızlıklar özellikle federe devletlere verilen seçim bölgelerini belirleme hakkı iktidardaki partinin kendi yararına olacak seçim bölgeleri

seçmesine neden olmaktadır. Ayrıca bu sisteme göre oy kullanmak isteyen seçmenler bunu daha önce talep etmesi gerekir. Bazı eyaletlerde uygulanan kanunlar oy kullanmayı güçleştirmektedir. Bu kanunların bazıları oy kullanmak için okuma yazma bilmek, belli bir gelire sahip olmak gibi kurallar genel anlamda yoksul ve siyahi vatandaşların haklarını kısıtlıyor(Kuzu, 2011: 31-33). Aslında bu hakların farklı bölgelerde değişiklik göstermesinin sebebi, seçim kurallarını çoğu ülkenin aksine merkezi yönetim değil de federe yönetimler tarafından konulmasıdır. Bu farklılık, bazı eyaletlerde aynı gün seçmen kaydı yapılarak oy kullanma mülkün olabilirken bazı eyaletlerde ise dört hafta öncesinden seçmen kayıt işlemleri kapanır (www.egemengazetesi.com, 2017). Bu da bazı vatandaşları mağdur etmektedir.

ABD seçim sisteminde ve her eyaletin farklı kurallarından dolayı bazı vatandaşların demokratik haklarını kullanamaması başkanlık sistemin sıkıntılı tarafını oluştururken seçimden sonra kongrenin çalışma şekli ve yasa çıkarma mekanizmaları tam bir demokrasi örneği göstermektedir.

Kongrede yasaların ilk görüşüldüğü yer komitelerdir. Temsilciler meclisinde 20 senatoda ise 16 komite vardır (Gürbüz, 1987: 99-100). Bu komitelerin sayıları değişebilir. Bu komitelerin yanında spesifik olayları görüşmek üzere oluşturulan komiteler de vardır. Bu komiteler ilgili konuyu karara bağladıktan sonra görevleri sona ermektedir. Watergate skandalı için senatoda oluşturulan komite sadece o olay için oluşturulan bir komiteydi (Janda, Berry, & Goldman, 1990: 232-234).

Kongrede bir yasanın sunulması çeşitli aşamalardan geçmektedir. Bu aşamalar, kongreye üyelerinden birinin bir yasa önerisi kongreye sunmasıyla başlar, bu üye senato üyesi ise senatoya, temsilciler meclisi üyesi ise temsilciler meclisine sunar. Sunulan yasa tasarısı ilgili meclisin başkanı tarafından o yasa ile ilgili olan komiteye gönderilir. Komitede üzerinde çalışılan yasa tartışmaya karar verilirse ilgili meclise havale edilir mecliste tartışılan yasa kabul edilirse iki meclise gönderilir. İki mecliste aynı şekilde kabul edilen yasa tasarısı başkana gönderilir. Eğer bu iki meclisten biri diğer meclisin kabul ettiği şekilde yasa tasarısını kabul etmezse her iki meclisin üyelerinden oluşan uzlaşma komitesinde kararlaştırılıp başkana gönderilir. Başkan kongrede kabul edilen yasaları veto etme hakkına sahiptir. Başkanın veto ederek kongreye gönderdiği yasa tasarıları her iki meclisin çoğunluğunda ayrı ayrı kabul edilmesi gerekir (Kuzu, 2011:

33-34). Her iki mecliste ayrı ayrı kabul edilmesi şu anlama gelmektedir; senato federe devletleri temsil ettiği için federe devlet yönetiminin, temsilciler meclisi federe devletlerde yaşayan vatandaşları temsil ettiği için vatandaşların yasayı kabul ettiğini gösterir. Ama her iki meclisin yetkileri kıyaslandığında halkı temsil eden temsilciler meclisinin yetkileri daha geniştir.

3.3.2.1. Temsilciler Meclisi

Temsilciler meclisi 438 üyeden oluşan ve her iki yılda bir Kasım ayının ilk Pazartesi gününü izleyen Salı günü ve dar bölge seçim sistemine göre basit çoğunlukla seçilirler (Tosun, 1999: 67-68). Temsilciler meclisi aslında 435 üyeden oluşur. Porto Riko, Guam ve Virgin adaları gibi ABD’ye bağlı özerk bölgeler de temsilciler meclisine birer temsilci gönderirler ama bu temsilciler meclisteki diğer temsilcilerin sahip olduğu hakları taşımalarına rağmen oy kullanma hakları yoktur (Turhan, 1989: 32-43).

Temsilciler meclisi üyeleri 2 yıl için seçilirler her eyaletin nüfuz oranlarına göre temsilci seçilir ama anayasaya göre her eyaletin en az bir temsilcisi olmak zorundadır. Bu da nüfus oranları az olsa bile bir eyaletin en az bir temsilcisi mecliste bulunmayı garantilemektedir. Seçilen temsilciler, mecliste söylediklerinden sorumlu tutulamazlar, ağır suçlar dışında tutuklanamazlar bunun dışında temsilcilerin bir dokunulmazlığı yoktur ve böyle bir konuda kongre gündemine gelmezler (Örgün, 1999: 81-87). Ayrıca temsilciler meclisi yürütme gücü ile ilgili önemli görevlere sahiptir. Daha önce Başkanın yargılanması bazı özel hallerin gerçekleşmesi durumunda mümkün olabileceğini belirtmiştik. Teziç’e göre, Temsilciler meclisinin yürütme üzerinde en önemli etkisi başkanı üçte iki oy çokluğu ile senatoda yargılama mekanizmasına sahip olmasıdır (Teziç, 2013: 366-371).

Temsilciler meclisi ülkenin bütünlüğünü temsil etmektedir. Bunun yanı sıra önemli yetkilere sahiptir. Bütçe ve mali konular temsilciler meclisinin en önemli görevleridir (Miş vd., 2015: 23-31). Ayrıca bütçe ve mali konular ile yürütme üzerinde bir etki alanı oluşturma potansiyeline sahiptir. Ağırlık olarak temsilciler meclisi yasamada güçlü olsa da senatonun da yetkileri yabana atılacak gibi değildir. Ayrıca bazı durumlarda senatonun yetkileri temsilciler meclisinin yetkilerini aşmaktadır.

3.3.2.2. Senato

Senato Amerika Birleşik Devletleri’ni kuran elli eyaletin eşit bir şekilde yani iki senatörle temsil edildiği yüz üyesiyle iki kanatlı olan yasama erklerinden biridir. Senato üyeliğine seçilmek için otuz yaşını doldurmak, dokuz senelik ABD vatandaşı olmak ve seçime gireceği eyalette oturuyor olma şartlarını sağlamaktır. Senato üyeleri temsilciler meclisinin aksine iki yılda bir toptan değil de üçte bir oranında yenilenir. Senato üyeliği için yeniden seçilmesinin önünde hiçbir kısıtlama yoktur. Bu yüzden otuz yıllık senato üyeleri bulmak olağan bir durumdur (Eroğul, 1996: 74-80). Ama bu şu anlama gelmemeli senatör seçimleri toptan olarak iki yılda bir değil altı yılda bir tekrarlanır. Senatörler altı yıl için seçilirler ama her iki yılda bir üçte bir oranında yenilenirler (Duverger, 1986: 98-102).

Senatörler daha önceleri federe devletlerin yasamaları tarafından seçilerek federal yasamaya gönderilirlerdi. 1913’te anayasada yapılan bir değişiklikle federe devletteki senatörler halk tarafından doğrudan seçilmesinin yolu açılmıştır (Acheson, 1961: 159-167). Meşrutiyetinin direk halka dayanması senatoyu yasama içinde göstermelik olmaktan kurtarmış bazı meselelerde önemli bir konuma yükseltmiştir.

Senato, ABD siyasal sisteminde sahip olduğu yetkiler göstermelik değildir. Aksine bazı konularda senatonun yetkileri temsilciler meclisinden daha fazladır. Bunun yanında senato federe devletlerle federal devlet arasında bir köprü vazifesi görmesi açısından önemli bir görev üstlenmektedir (Miş vd., 2015: 23-31). Başkanın “impeachment” yani siyasi suçlama mekanizmasında senato ana rol oynamaktadır.

Temsilciler meclisinde üçte iki oy çokluğu ile senatoda yargılanmasına karar verirse, senato bu yargılama sürecinde yüce mahkeme başkanı senatoda geçici başkan olarak bu yargılamayı yapar. Örnek olarak 1998’de özel hayatı ile gündeme gelen başkan Clinton kendisine konuyla ilgili yöneltilen sorulara yargıyı yanlış yönlendirmek için doğru söylemediğinden hazırlanan iddianame temsilciler meclisinden geçmesine rağmen senatoda üçte ikilik oy çokluğuna ulaşılamadığından başkan görevde kalmıştır (Teziç, 2013: 366-371). Senatonun bir diğer ve en önemli yetkisi devletin üst bürokratlarının atamasında onaylama yetkisine sahip olmasıdır.