Hansen (2006)‘e göre analiz, araĢtırmacının çalıĢmaların verilerini kullanarak çalıĢmalar ile ilgili yeni anlayıĢları yaratması sürecidir. Tematik bir analiz kullanmak, araĢtırmacıya verilerdeki temaları ve yinelenen kalıpları tanımlamasına izin verdiği gibi, verilerdeki derin anlayıĢları da elde etmesini sağlamaktadır (Oldfield, 2009, s.60). Meta-sentez, veri ya da birim analizi olarak hem nitel hem de nicel çalıĢmaları kullanan bir nitel yöntembilimdir (Bair, 1999a, s.5).
Walsh ve Downe (2005)‘e göre, meta-sentez basamakları: a) çalıĢmaları araĢtırmak, b) içeriğe karar vermek, c) çalıĢmaları değerlendirmek, d) farklı kavramsallaĢtırmaların ve karĢılaĢtırmaların dönüĢümünü içeren çalıĢmaları analiz etmek ve son olarak, e) bulguları sentezlemektir. Meta-sentez, geleneksel olarak yalnızca nitel araĢtırma bulgularının sentezlemesini kullanan bir yaklaĢım olarak görülmesine karĢılık, Bair (1999), nitel, nicel ve karma-metod çalıĢmaların nitel
karĢılaĢtırmalarını kapsayacak Ģekilde geniĢletmiĢtir (Strobel ve Barneveld, 2009, ss.47- 48).
Noblit ve Hare (1988), bir meta-sentez yaklaĢımında, verilerin analizini yedi baĢlık altında toplamaktadırlar (Noblit ve Hare, 1988, ss.26-29; Walters ve De Gagne, 2009, ss.580-581):
Aşama 1. Olgusal bir çalışmaya karar verme ve başlama. Bu, sentezlenmeye değer bir ilgi alanını (araĢtırılacak konuyu) tanımlamanın ilk basamağıdır. Bu araĢtırmada, ilgi alanı olarak ―eğitim denetimi‖ seçilmiĢtir.
Aşama 2. İlgi alanına ilişkin hangi çalışmaların kullanılacağına karar verme. Bu aĢama, analize dahil edilecek çalıĢmalar için bir literatür taramasını yürütmeyi içermektedir. Dolayısıyla araĢtırmaya dahil edilecek çalıĢmaların seçilmesi bu aĢamada yapılmaktadır. Bu araĢtırmada, daha önce vurgulanan dahil etme kriterlerine dayanılarak seçimleri sınırlandırmak için çalıĢmalar detaylı bir Ģekilde incelenmiĢ ve belirlenen kriterlere uygun olan yüksek lisans ve doktora tezleri araĢtırmaya dahil edilmiĢtir.
Aşama 3. Nitel verileri okuma. Bu aĢama, yorumsal metaforların çıkarılmasına olanak sağlamaktadır. Bütün veriler, anahtar metaforları, temaları veya kavramları tanımlamak için okunmalı ve tekrar okunmalıdır. Bu araĢtırmada, temalardan, kavramlardan ve metaforlardan elde edilen bilgiler detaylı bir Ģekilde not edilmiĢtir.
Aşama 4. Verilerin birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu belirleme. Bu aĢama, anahtar metaforların, ifadelerin, fikirlerin ve kavramların (analizde gerektiği kadarıyla geliĢtirici ve yorumlayıcı tablolarla) listelenip karĢılaĢtırılmasıyla çalıĢmaların hangi yönlerden benzer olduklarının belirlenmesidir. ÇalıĢmalar, öncelikle her bir çalıĢmanın metodolojik ve teorik temellerinin özetlendiği bir tanımlayıcı tabloya yerleĢtirilir. Bu araĢtırmada da, nitel ve nicel araĢtırmaları sentezlemek için Sandelowski ve Barroso (2007) tarafından geliĢtirilen ilkelere dayanılarak tablolar oluĢturulmuĢtur. Bu tablolar, ―AraĢtırmaların Tablolarda YerleĢtirilme Ġçeriği (Tablo 4)‖ basamağında detaylı bir Ģekilde açıklanmıĢtır.
Bu meta çalıĢmada, dahil edilen araĢtırmaların genel niteliklerini yansıtan tablolarla birlikte her bir temada yer alan ve verilerin birbiriyle iliĢki durumlarını gösteren diğer tablolar aĢağıda özetlenmiĢtir.
Bu araĢtırmada, her bir tema için hem nitel hem de nicel çalıĢmalardan elde edilen boyutlar, temada amaçlanan durumla iliĢkili olarak belirli bir sınıflamaya tabi tutularak tablolar Ģeklinde verilmiĢtir. Böylece, farklı araĢtırmalarda yer alsalar da, benzer olan araĢtırma boyutlarının bir arada gösterilmesi ve analiz edilmesi sağlanmıĢtır (Sınıflama Tabloları: Tablo 14, Tablo 27, Tablo 33, Tablo 37, Tablo 41).
Nicel araĢtırmalarda, denek gruplarının söz konusu boyutlardaki katılım düzeylerini vermek amacıyla, her bir tema ve alt temada, araĢtırmaya katılan denek gruplarının sayısını gösteren ―frekans‖ değerleri ile, katılım düzeylerini gösteren ―aritmetik ortalama‖ değerlerinin yanı sıra aritmetik ortalama değerleri verilmeyen boyutlardaki denek gruplarının sayısını gösteren ―frekans‖ değerleri ile, katılım düzeylerini gösteren ―yüzde‖ değerlerinin verildiği betimsel istatistiki tablolar oluĢturulmuĢtur. ÇalıĢmalarda kullanılan ölçeklerde Likert türü olanlarda farklı dereceleme Ģekilleri kullanıldığından (Ek-11), çalıĢmaların orijinalliğini bozmamak açısından elde edilen aritmetik ortalama değerleri bu tablolarda, çalıĢmalarda yer aldıkları Ģekliyle verilmiĢtir (Betimsel Ġstatistiki Tabloları: Ek 6-Tablo 15, Ek 6-Tablo 18, Ek 6-Tablo 21, Ek 6-Tablo 24, Ek 6-Tablo 28, Ek 6-Tablo 31, Ek 6-Tablo 34, Ek 6- Tablo 38, Ek 6-Tablo 42). Nitel araĢtırmalarda ise, denek gruplarının söz konusu boyutlardaki katılım düzeylerini vermek amacıyla, her bir alt temada, araĢtırmaya katılan denek gruplarının sayısını gösteren ―frekans‖ değerlerinin yanı sıra, katılım düzeylerini gösteren ( ) iĢareti kullanılarak ―nitel araĢtırma boyutu (boyutları)‖ adıyla ayrı birer tablo Ģeklinde betimsel istatistiki tabloların devamında verilmiĢtir.
Nitel ve nicel çalıĢmalarda, orijinal yazarların anlayıĢları, orijinal metinlerden elde edilen anlamları mümkün olduğu kadar korunarak verilen anahtar metaforlar, ifadeler, fikirler ve kavramlar, denek gruplarının katılım düzeyleri dikkate alınarak tablolaĢtırılmıĢtır. Denek gruplarının katılım düzeyleri belirlenirken, nitel araĢtırmalarda söz konusu ifade veya kavrama iliĢkin yüzde değerleri, nicel araĢtırmalarda ise, aritmetik ortalama değerleri dikkate alınmıĢtır. Tabloların oluĢturulması, kategorilerin, kodların, temaların homojenliğini tanımlamak için anahtar kavramların sıralanmasına
izin verdiği gibi, herhangi bir uyumsuzluk varsa bunu ortaya çıkarmada da yardımcı olmaktadır (Analiz Tabloları: Ek 6-Tablo 16, Ek 6-Tablo 19, Ek 6-Tablo 22, Ek 6-Tablo 25, Ek 6-Tablo 29, Ek 6-Tablo 32, Ek 6-Tablo 35, Ek 6-Tablo 39, Ek 6-Tablo 43).
Verilerin birbiriyle iliĢki durumunu ortaya çıkarmak amacıyla son olarak, nicel araĢtırma boyutlarında yer aldığı kadarıyla, denek gruplarının ―cinsiyet, yaĢ, mesleki kıdem ve öğrenim düzeyi‖ bağımsız değiĢkenlerine göre katılım düzeylerini belirlemek amacıyla, denetmen, öğretmen ve okul yöneticisi denek gruplarının katılım düzeylerini yansıtan aritmetik ortalamaların, ortalamalarının alınmasıyla, temaların bağımsız değiĢkenlere göre değerlendirmesini sağlayan tablolar oluĢturulmuĢtur. Bu tablolarda yer alan değerler de, çalıĢmalarda farklı dereceleme Ģekilleri kullanıldığından (Ek-11), çalıĢmalarda yer aldıkları dereceleme düzeylerine bağlı kalınarak verilmiĢtir (Bağımsız DeğiĢken Tabloları: Ek 6-Tablo 17, Ek 6-Tablo 20, Ek 6-Tablo 23, Ek 6-Tablo 26, Ek 6-Tablo 30, Ek 6-Tablo 36, Ek 6-Tablo 40, Ek 6-Tablo 44).
Aşama 5. Verileri birbirine dönüştürme. DönüĢtürmeler, önceki aĢamadan türetilen muhtemel varsayımlara dayanılarak yapılır. Bireysel bulguların metaforları ve iliĢkileri olduğu gibi bırakılır fakat bir bulgudan elde edilen sonuçların diğer verilerle karĢılaĢtırılmasına izin verilir. ÇalıĢmalar arasında üç farklı iliĢki kurmak mümkündür. Belirlenen çalıĢmalar arasındaki iliĢkiler olarak;
a. KarĢılıklı dönüĢümleri kullanarak doğrudan karĢılaĢtırılması, b. Birbirine karĢı olan çalıĢmaların çürütmeli karĢılaĢtırılması ve c. Bir tartıĢma çizgisini temsil eden çalıĢmaların gruplandırılması.
Aşama 6. Dönüştürmeleri sentezleme. Bu aĢama, ikinci düzey bir sentezleme olup araĢtırmaya çok sayıda veri dahil edildiği zaman kullanılır ve yüksek düzeyde bir soyutlama olanağı sağlar. Bu adım, araĢtırmacının bilgileri sentezlemesi ile her bir çalıĢmanın parçalarından bir bütün oluĢturmasını gerektirmektedir. Bu noktada, çalıĢmalar tekrar gözden geçirilir ve dönüĢtürmeler sentezlenir, ki bu da bütün verilerin toplamından daha fazla açığa çıkan bulguların bir bütün olarak bütünleĢmesi anlamına gelmektedir.
Boyutlara iliĢkin betimsel istatistiki tablolarda denek gruplarının katılım düzeylerini gösteren aritmetik ortalama değerleri ile yüzde değerleri, araĢtırmalarda kullanılan değerlendirme aralıklarına bağlı kalınarak verildiğinden, bir araĢtırmanın bir boyutunda ―düĢük‖ düzeyde olan bir değer, baĢka bir araĢtırmanın bir boyutunda ―yüksek‖ veya ―orta‖ düzeyde olabileceği gibi, bir boyutta ―yüksek‖ düzeyde olan bir değer ise, baĢka bir araĢtırmanın bir boyutunda ―düĢük‖ veya ―orta‖ düzeyde olabilmektedir. Ancak bu durum, meta-sentezde yorumlamada zorluklar getireceğinden, yine araĢtırmalarda genel olarak belli bir değerlendirme aralığına denk gelen aritmetik ortalama ve yüzde değerleri, ―düĢük‖, ―orta‖ ve ―yüksek‖ olarak yorumlandığından, bu meta-sentez çalıĢmasında da değerlendirme aralığı olarak, asıl araĢtırma yazarlarınca yapılan yorumlara bağlı kalınarak ―düĢük‖, ―orta‖ ve ―yüksek‖ olarak üç düzey belirlenmiĢ ve yorumlar bunun üzerinden yapılmıĢtır. Nitel araĢtırma boyutlarını gösteren tablolardaki katılım düzeyleri de asıl araĢtırma yazarlarınca yapılan yorumlara bağlı kalınarak ―düĢük‖, ―orta‖ ve ―yüksek‖ olarak üç düzey belirlenmiĢ ve yorumlar bunun üzerinden yapılmıĢtır.
AraĢtırma boyutlarını daha derinlemesine analiz etmek ve sentezleyebilmek için, anlamları mümkün olduğu kadar korunmak Ģartıyla, hem nicel hem de nitel araĢtırmaların orijinal metinlerden elde edilen anahtar metaforlar, ifadeler, fikirler ve kavramlardan benzer olanları birleĢtirilerek tablolar Ģeklinde sunulmuĢtur. Denetmen, öğretmen ve okul yöneticisi denek gruplarından her birisinin bu ifadelere katılım düzeylerini belirlemek için de, yukarıda verilen boyutların betimsel istatistiki tabloları ile, bu tabloların devamı olan nitel araĢtırma boyutları tablolarının oluĢumundaki iĢlem süreci izlenerek ―düĢük‖, orta‖ ve ―yüksek‖ olmak üzere üç düzey belirlenmiĢ ve yorumlar bunun üzerinden yapılmıĢtır.
AraĢtırma boyutlarını bağımsız değiĢkenler açısından değerlendirmek için yapılan analizde, dikkat çeken noktalardan biri, araĢtırmalarda bağımsız değiĢkenler olarak genelde ―cinsiyet, yaĢ, mesleki kıdem ve öğrenim düzeyi‖ değiĢkenlerine yer verildiği görülmektedir. Bu araĢtırmada da, nicel araĢtırma yöntemini kullanan çalıĢmalardan elde edilen boyutlar söz konusu bağımsız değiĢkenler dikkate alınarak ayrıca değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirme aĢamasında, denek gruplarının katılım düzeyleri ayrı ayrı verilmek yerine bir bütün olarak ele alınmıĢtır. Yani, denetmen, öğretmen ve okul yöneticisi gruplarının katılım düzeylerini gösteren aritmetik
ortalamaların, ortalamalarının alınmasıyla her bir bağımsız değiĢkene iliĢkin tek bir değer elde edilmiĢ ve yukarıda verilen boyutların betimsel istatistiki tablolarının oluĢumundaki iĢlem süreci izlenerek ―düĢük‖, orta‖ ve ―yüksek‖ olmak üzere üç düzey belirlenmiĢ ve yorumlar bunun üzerinden yapılmıĢtır.
Aşama 7. Sentezleri ifade etme. Bu son aĢamada sentez, hedef kitlesi ile etkili bir Ģekilde iletiĢim kuracak bir biçimde ifade edilir. Bu araĢtırmada da, yukarıda verilen meta-sentez araĢtırma yönteminin veri analiz basamakları uygulanarak elde edilen veriler sentezlenerek ifade edilmiĢtir.