Denetmenlerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Denetimin temel amacı, öğrencilerin akademik baĢarısını yükseltmek için okulların kapasitesini artırmak, öğrenmeye iliĢkin fırsatlar yaratmaya yardımcı olmak Ģeklinde tanımlanabilir. Mevcut eğitim denetmenlerinin baĢat görevlerinin, Türkiye'deki seçme ve yetiĢtirme uygulamaları göz önünde bulundurulduğunda, ilköğretim okulu sınıf öğretmenlerini kuram ve uygulama çerçevesinde belirlenen kiĢisel ve mesleki yeterlikler açısından geliĢtirmek, geliĢmeleri için gereken önlemleri almak ve öğretmende kendini geliĢtirme istekliliği yaratmak olduğu söylenebilir (Sabancı ve ġahin, 2007, s.87).

Ġl eğitim denetmenlerinin görevleri çeĢitli yazarlar tarafından, değiĢik görüĢlerle ele alınmıĢtır. Bir görüĢe göre, bu görevler; rehberlik, koordinatörlük ve kaynaklık olmak üzere üç grupta toplanmıĢtır. Bu görevlerin gerektirdiği eylemler ise, Ģöyle sıralanmıĢtır (Balcı, 1982, ss.335-336; Bursalıoğlu, 2002, s.128):

1. Öğretmen ve yöneticilerin, öğrencileri daha iyi anlamalarını sağlamak, 2. Öğretmenin alanı ile ilgili bireysel ve mesleksel anlamda geliĢmesine

yardımcı olmak,

3. Öğretim materyallerinin daha etkili ve verimli kullanılabilmesi için, ilgililere yardımcı olmak,

4. Öğretim yöntemlerinin, derslerin amaçları doğrultusunda geliĢtirilmesinde öğretmene yardımcı olmak,

5. Okuldaki diğer personellerin öğretmene yardımcı olmasını kolaylaĢtırmak, 6. Öğretmenin, kendisini ve öğrencilerini değerlendirmesinde yardımcı olmak, 7. Öğretmenin iĢine ve çevresine karĢı, kendisine olan güvenini artırmak, 8. ÇalıĢmalarında ve toplumda dengeli olmaları ve güvenlik duygusuna

ulaĢmaları için öğretmenlere yardım etme,

9. Okul gruplarını, program geliĢtirme çalıĢmaları ve bunun iĢbirliği içinde geliĢtirilmesi için güdüleme; öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde sorumluluk alma,

10. Eğitimde yapılabilecek giriĢimleri ve okuldaki baĢarıları ilgili herkese anlatmak ve tanıtmak.

Her kurumda olduğu gibi, Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim BaĢkanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Denetmenleri BaĢkanlığı kanun, tüzük ve yönetmeliklerinde verilen yetkiler çerçevesinde denetim ve soruĢturma yapmaktadırlar. Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim BaĢkanlığı, 3797 Sayılı Millî Eğitim Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun‘un 27‘inci, Milli Eğitim Bakanlığı TeftiĢ Kurulu Tüzüğü‘nün 5 ve 8‘inci, Milli Eğitim Bakanlığı TeftiĢ Kurulu Yönetmeliği‘nin 7, 8, 10‘uncu ve KHK/652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 17. maddesi gereğince Bakan

adına denetleme ve soruĢturma yapmaya yetkilidirler. Aynı Ģekilde Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Denetmenleri BaĢkanlığı da, Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim MüfettiĢleri BaĢkanlıkları Yönetmeliği‘nin 7. Bölümünde BaĢkanlığın KuruluĢu ve Görevleri, 8. bölümde MüfettiĢ ve MüfettiĢ Yardımcılarının Görev Alanları, Yetkileri ve Görev Emirleri maddeler halinde sıralanmıĢtır. Ġl Eğitim Denetmenlerinin yeni görev tanımları ise, KHK/652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 41. maddesinde sıralanmıĢtır (Resmi Gazete- 21226,1992; Resmi Gazete-21501, 1993; Resmi Gazete-21717, 1993; Resmi Gazete- 27974, 2011-; Resmi Gazete-28054, 2011).

3 Ekim 1993 tarih ve 21717 sayılı Resmi Gazete yayınlanan Milli Eğitim Bakanlığı TeftiĢ Kurulu Yönetmeliği‘nin 10. maddesinde Bakanlık denetçilerinin görev ve yetkileri aĢağıdaki Ģekilde sıralanmıĢtır (s.4).

MüfettiĢlerin Görev ve Yetkileri

Madde 10 — MüfettiĢlerin, Bakanın emri veya onayı üzerine, Bakan adına yapacakları iĢlerin baĢlıcalar Ģunlardır.

a) Okullarımızda, millî ülkülerimizin yaĢatılması, birlik ve beraberliğin devamı; gençlerin, ahlâk disiplini içerisinde müsbet anlayıĢlı, çalıĢkan, hoĢgörülü, karakter sahibi ve yararlı yurttaĢlar olarak yetiĢtirilmeleri yönünde alınması gerekli önlemlere iliĢkin inceleme ve araĢtırmaları yapmak,

b) Bakanlık teĢkilâtının her türlü faaliyet ve iĢlemlerinin teftiĢ, inceleme ve gerektiğinde soruĢturmasını yapmak,

c) Denetimler sırasında tespit edilen yanlıĢlıkların, eksikliklerin ve metod aksaklıklarının giderilmesi için gerekli gördüğü tedbirleri yerinde aldırmak,

d) Denetlenen kurum ve kuruluĢların, Türk Millî Eğitiminin amaçlarını gerçekleĢtirmek için yaptıkları çalıĢmalar ile etkinliklerinin yeterlik durumlarını araĢtırmak, belirlenen noksanlıklarla ilgili olarak mevzuata dayalı açıklamalarla görevlilerin iĢbaĢında yetiĢmelerine katkıda bulunmak,

e) Öğrencilerin, Millî Eğitimin amaç ve ilkeleri doğrultusunda yetiĢtirilme derecelerini belirlemek, ilgi, istek, bilgi ve becerileri yönünde yetiĢtirilmeleri ve geliĢtirilmeleri için gerekli çabanın gösterilmesini desteklemek; öğretim programlarının bütünlük içerisinde iĢlenmesi ve seviye farklılıklarına sebep olabilecek değiĢik uygulamalara yer verilmemesi için ilgili öğretmenler arasında gerekli koordinasyonun sağlanma düzeyini kontrol etmek ve rehberlikte bulunarak, alınacak önlemleri belirlemek ve Bakanlığa bilgi sunmak,

f) Öğrencilere, millî değerlerimizin kavratılması, örf, âdet ve geleneklerimizin benimsetilmesi ve okulun, bulunduğu yörenin bir kültür merkezi konumuna getirilmesi için çalıĢmaların geliĢtirilmesi yönünde rehberlik yapmak, öğretmen ve yöneticilerce gerekli plânlama ve uygulamaların yapılıp yapılmadığım araĢtırmak,

g) TeftiĢ ve incelemeler sırasında, mevzuattan sapma ve yolsuzlukların belirlenmesi halinde, sorumluları hakkında tabi oldukları soruĢturma usulüne uygun olarak gereğini yapmak ve durumu hemen BaĢkanlığa bildirmek,

h) Bakanlığı ilgilendiren konularla ilgili olarak, yurt içinde ve yurt dıĢında inceleme ve araĢtırmalar yapmak, BaĢkanlıkça gerek görülmesi halinde kurs, seminer, konferans gibi meslekî çalıĢmalara katılmak,

ı) Eğitim-öğretim konuları ile mevzuatın uygulanmasından doğan sonuçlar üzerinde incelemeler yapmak, görülecek yanlıĢlık ve eksikliklerin giderilmesi yollarını araĢtırmak ve iĢlerin düzen içerisinde yürütülmesini sağlamak için alınması gereken önlemleri belirlemek ve düĢüncelerini bir raporla Bakanlığa bildirmek,

i) Okul ve kurumlardaki görevlilerin, yeterlik, çalıĢma ve davranıĢlarını değerlendirmek suretiyle baĢarılarını ve moral güçlerini artırıcı yardımlarda bulunmak, üst görevlere lâyık olanları belirlemek,

j) ÇalıĢma sonuçlarını, rapor veya fezleke ile iĢin bitiminden itibaren 20 gün içinde ve usulüne uygun Ģekilde TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığına sunmak,

k) Görev aldıkları yere hareketlerini, varıĢlarını, oradan ayrılıĢlarını telgrafla BaĢkanlığa bildirmek,

1) Kendilerine gelen yazılarla, düzenledikleri raporlar ve yazıların birer örneklerini saklamak ve bunların kaydı için bir defter tutmak,

m) Kanun, tüzük, yönetmelik ve mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak.

Bakanlık denetçilerinin denetleme ve soruĢturma ile ilgili görev ve yetkileri yönetmeliğin 10. maddesinde, sorumlulukları ise 13‘üncü maddesinde aĢağıdaki Ģekilde belirtilmiĢtir.

MüfettiĢlerin Sorumlulukları

Madde 13 — MüfettiĢler, Devlet Memurları Kanunu, Bakanlık teĢkilâtıyla ilgili mevzuat, diğer kanunlar, Tüzük ve bu Yönetmelikte ön görülen yetkilerini tam olarak kullanmak ve görevlerini eksiksiz Ģekilde yerine getirmekle yükümlüdürler.

Eğitim müfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarının görev alanları, yetkileri ve görev emirleri de, 24 Haziran 2011 tarih ve 27974 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim MüfettiĢleri BaĢkanlıkları Yönetmeliği‘nin 8. Bölümünde (Madde-54-59) aĢağıdaki Ģekilde sıralanmıĢtır.

Görev alanları

MADDE 54 – (1) MüfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarının görev alanlarını;

a) Ġl ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinin rehberlik ve denetimi ile il milli eğitim müdürü hakkındaki inceleme, soruĢturmalar hariç olmak üzere, bu kurumlarda görev yapan diğer personel hakkındaki inceleme ve soruĢturma iĢleri,

b) Resmî ortaöğretim kurumlarının rehberlik ve denetimi ile bu kurumlarda görev yapan öğretmenlerin branĢlarıyla ilgili denetimlerine iliĢkin inceleme ve soruĢturmaları hariç olmak üzere, bu kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen ve diğer personel hakkındaki inceleme ve soruĢturma iĢleri,

c) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde hariç tutulanların dıĢında kalan diğer personel ve kurumların rehberlik, iĢ baĢında yetiĢtirme, denetim, değerlendirme, araĢtırma gibi hizmetleri ile bu kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen ve diğer personele yönelik her türlü inceleme, soruĢturma iĢleri,

ç) 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında il düzeyinde faaliyet gösteren; özel ortaöğretim okulları ile bu düzeyde eğitim veren adı geçen Kanunda tanımlanan özel öğretim kurumlarının rehberlik ve denetimi ile bu okullarda ve kurumlarda görev yapan öğretmenlerin branĢlarıyla ilgili denetimlerine iliĢkin inceleme ve soruĢturmalar hariç olmak üzere, söz konusu özel öğretim kurumlarının rehberlik, iĢ baĢında yetiĢtirme, denetim, değerlendirme, araĢtırma gibi hizmetleri ile bu kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen ve diğer personele yönelik her türlü inceleme ve soruĢturma iĢleri,

d) Vali tarafından verilecek diğer inceleme, araĢtırma ve soruĢturma görevleri oluĢturur.

MüfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarının görev ve yetkileri

MADDE 55 – (1) MüfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarının görev ve yetkileri Ģunlardır:

a) BaĢkanın önerisi, il millî eğitim müdürünün uygun görüĢü ve valinin onayı ile yapılacak görevlendirmeler çerçevesinde 54 üncü maddede belirtilen kurumlarda; rehberlik, iĢ baĢında yetiĢtirme; teftiĢ, denetim, değerlendirme, araĢtırma, inceleme, soruĢturma ve benzeri konulara yönelik çalıĢmaları yürütmek.

b) Ġnceleme, soruĢturma emirleri gereğince, görev alanlarına giren kurumlar ile bu kurumlarda görev yapan yönetici, öğretmen ve diğer personel hakkında inceleme ve gerektiğinde soruĢturma yapmak.

c) Ġlköğretim çağındaki çocukların zorunlu eğitim kurumlarına devamının sağlanması konusunda veli yahut vasi veya aile baĢkanlarına ve okul idarelerine teklif ve önerilerde bulunmak.

Görev emirleri

MADDE 56 – (1) MüfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarına inceleme, araĢtırma, soruĢturma ve ön incelemelere yönelik görevler, bu konulara iliĢkin alınacak onaylara dayalı olarak verilir.

(2) MüfettiĢ ve müfettiĢ yardımcılarına vali, il millî eğitim müdürü ve baĢkanın dıĢında hiç kimse görev, emir ve talimat veremez.

MüfettiĢlerin bilgi ve belge isteme yetkileri

MADDE 57 – (1) MüfettiĢler, yürüttükleri hizmet yönünden gerekli gördükleri bilgileri, defter, evrak ve belgeleri, denetleme, inceleme ve soruĢturma yaptıkları birim ve kuruluĢlardan istemek, görmek, onaylı örneklerini, bir yolsuzluğun kanıtını oluĢturanların asıllarını almak, kasa, depo ve ambarları görüp incelemek ve saymak, bunları mühürlemek, inceleme ve sayma iĢlerinde yardım isteminde

bulunmak, gerektiğinde diğer kamu idare ve kurumlarıyla gerçek ve tüzel kiĢilerden bilgi ve belge istemek yetkisine sahiptirler.

(2) MüfettiĢler, gerekli görülen hâllerde; defter, evrak, belge ve bilgileri ilgili dairelerden isteyip inceledikten sonra, sübut delil teĢkil edenlerin asıllarını, diğer belgelerin örneklerini alarak, asılları alınan belgelerin birer örneğini imzalayıp mühürleyerek ilgili daireye teslim ederler.

Denetime yardımcı olma

MADDE 58 – (1) MüfettiĢlerin görev alanı içindeki kurumlarda görevli bulunanlar, istendiğinde, gizli de olsa, bütün belge, defter ve dosyaları, para ve para hükmündeki evrak ve senetleri, her türlü mal ve eĢyayı müfettiĢlere vermek, inceleme ve sayımlarını kolaylaĢtırmak zorundadırlar.

(2) Denetlenenler, müfettiĢlerce sorulan sözlü ve yazılı soruları ilgili mevzuatı çerçevesinde cevaplamakla yükümlüdürler.

(3) Denetleme, araĢtırma, inceleme ve soruĢturma yapılan birim ve kuruluĢların yöneticileri, hizmetin gerektiği gibi yürütülebilmesi için müfettiĢlere, görevi süresince uygun bir yer sağlamak ve diğer önlemleri almak zorundadırlar.

Hizmet içi eğitim

MADDE 59 – (1) MüfettiĢler, mesleki bilgilerini yenilemek, geliĢtirmek ve uzmanlıklarını artırmak amacıyla, Bakanlığın hizmet içi eğitimle ilgili mevzuatında belirtilen esaslar doğrultusunda hizmet içi eğitime alınabilirler.

(2) Hizmet içi eğitim programı diğer ilgili birimlerin görüĢleri de alınarak, Personel Genel Müdürlüğü ile Hizmetiçi Eğitim Dairesi BaĢkanlığınca koordineli olarak hazırlanır ve yürütülür.

Eğitim denetmenleri, Devlet Memurları Kanunu, Bakanlık teĢkilatıyla ilgili mevzuat ve diğer kanunlarla, tüzük ve yönetmeliklerde öngörülen yetkilerini kullanmakla ve görevlerini eksiksiz yerine getirmekle yükümlüdürler.

14/09/2011 tarih ve 28054 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Milli Eğitim Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile il eğitim denetmenlerinin görev alanları geniĢletilmiĢtir. Söz konusu kararnamenin ilgili maddesi aĢağıda verilmiĢtir:

Ġl Eğitim Denetmenleri

MADDE 41 - (1) Ġl millî eğitim müdürlükleri bünyesinde oluĢturulan Eğitim Denetmenleri BaĢkanlığında Ġl Eğitim Denetmenleri ve Ġl Eğitim Denetmen Yardımcıları istihdam edilir. Ġl eğitim denetmen yardımcıları, en az dört yıllık yüksek öğrenimi ve öğretmenlikte sekiz yıl ve daha fazla hizmeti bulunan öğretmenler arasından yarıĢma sınavı ile mesleğe alınırlar. Bu görevde üç yıllık yetiĢme dönemini takiben yapılacak yeterlik sınavında baĢarılı olanlar il eğitim denetmeni kadrolarına atanır.

(2) Ġl eğitim denetmenleri ve denetmen yardımcılarının alanlarında uzmanlaĢmaları için gerekli tedbirler alınır. Ġl eğitim denetmenlerinin, her hizmet

bölgesinde iki yıldan az olmamak üzere Bakanlıkça belirlenecek süreler kadar çalıĢmaları esastır.

(3) Ġl eğitim denetmenleri ve denetmen yardımcıları, ildeki her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumları ile il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinin rehberlik, iĢbaĢında yetiĢtirme, denetim, değerlendirme, inceleme, araĢtırma ve soruĢturma hizmetlerini yürütür.

(4) Hizmet bölgelerinin oluĢturulması ve bu bölgelerdeki çalıĢma süreleri; Eğitim Denetmenleri BaĢkanlığının görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıĢmaları; il eğitim denetmenleri ve denetmen yardımcılarının nitelikleri, sınav ve yetiĢme Ģekilleri, atanmaları, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıĢma ve yer değiĢtirmelerine iliĢkin usûl ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

(5) Denetime tâbi olan gerçek ve tüzel kiĢiler, gizli dahi olsa bütün belge, defter ve bilgileri talep edildiği takdirde ibraz etmek, para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk talep hâlinde göstermek, sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmak zorundadır. Ġl eğitim denetmenleri, görevleri sırasında kamu kurum ve kuruluĢları ve kamuya yararlı dernekler ile gerçek ve tüzel kiĢilerden gerekli yardım, bilgi, evrak, kayıt ve belgeleri istemeye yetkili olup kanunî engel bulunmadıkça bu talebin yerine getirilmesi zorunludur.

Yapılan bu düzenlemenin ilgili maddesinin 3. bendinde görüldüğü gibi, 2011 tarihli Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim MüfettiĢleri BaĢkanlıkları Yönetmeliği‘nin 54. Maddesinin a ve b bentlerinde geçen ―il ve ilçe milli eğitim müdürlükleri ile resmi ortaöğretim kurumlarının rehberlik ve denetimi hariç‖ ibareleri kaldırılarak, il eğitim denetmenlerine ildeki her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumları ile il ve ilçe milli eğitim müdürlüklerinin rehberlik, iĢbaĢında yetiĢtirme, denetim, değerlendirme, inceleme, araĢtırma ve soruĢturma hizmetlerini yürütme yetkisi verilerek denetmenlerin görev alanları geniĢletilmiĢtir.

Kanun hükmünde kararname ile (KHK/652) yapılan bir diğer değiĢiklik, kararnamenin 41. maddesinin 5. bendinde görüldüğü gibi, denetime tabi olan tüzel ve gerçek kiĢiler ―gizli olsa dahi‖ bütün belge, defter ve bilgileri talep edildiği halde göstermek, sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmak zorunluluğunun yanında, ―kamuya yararlı derneklerden‖ de bilgi, belge, evrak ve kayıtları isteme ve bu talebin karĢılanmasının zorunlu olduğunun belirtilmesi ile denetmenlerin bilgi ve belge isteme yetkileri oldukça geniĢletilmiĢtir.

Adams ve Dickey (1953)‘e göre, aslında denetmenin görevleri, denetimin nasıl bir kurum olarak görüldüğü ile yakından ilgilidir. Denetim kurumu, yaratıcı bir güç, ilham verici bir kaynak, moral yükselten bir özendirme mekanizması ve eğitime liderlik temellerinden biri olarak görülmelidir. Denetimin ilk hedefi, öğretmeni kendine

mesleksel yön verecek bir duruma getirmektir. Bu yüzden de, denetim süreci, demokratik ilkeler boyunca uygulanmalıdır (Akt. Bursalıoğlu, 2002, s.128).

Türk eğitim sisteminde öğretmenlerin önceden belirlenmiĢ görevleri, yönetimin istekleri doğrultusunda yerine getirmeleri istenmekle beraber, denetmen yönlendiren, öğretmen ise yönlendirilen konumundadır. Bu iĢleyiĢ de denetimde otokratik bir denetim düĢüncesini sergilenmektedir (Köklü, 1996, s.259). Öte yandan sistem içinde denetim görevini yürüten denetmenler, sistemin amaçlarından çok üst yönetim elemanlarının günlük politikalarını uygulamaya koyma yöntemi olarak kullandıkları emir ve genelgelere uygun davranılıp davranamadığını göz önünde tutmaktadırlar. Bu durum denetmenlerin merkezi yapıya bağımlı, kontrol edici bir denetim anlayıĢına sahip, mevcut durumun devam ettiricileri olarak algılanmalarına neden olmaktadır (Bilir, 1992, s.253).