Vergi Toplama’da yaşanan aksaklıklar

Bir sonraki yıl (1710) harcamalar için toplanan vergi miktarı daha düşüktü.

Dimogerontaslar; Gianis Vestarchis, Ksenos Melisinos, Stefanos oğlu Nikolas 190 asilanialık tasan toplanması için Kostas Melisinosu görevlendirir. Bu kez paroikoi geroi ve koutzouflanın ikisinden aynı anda toplanacaktı. Toplanan meblağı ise para toplayan kişi bizzat dağıtacaktı. Kayıtlarda kime ne kadar vereceği de yazılmıştı⁴³⁰. Buna göre:

Tablo 22: 1710 Yılı Bütçe Giderleri

Giderler Ödemenin yapıldığı kişi Miktar (asilania)

- Papas Ksenos Mastros 4 1/3

Dragatis Karona oğlu Sidoros ve ekibi 5

Dragatis Georgis Skathis ve ekibi 5

Eski Dimogerontas Sidoros Frangoulakis ve heyeti 6 ½

Epitropos Sidoros Melisinos 1

Komisyon üyesi Michalis Katharachtousis 2

“ Gianis Lionakis 2 5/12

“ Kazas 2

Çeşitli işler için İbrahim Bey 7 2/12

Vergi tahsildarı Kostas Melisinos 5

Kostas Melisinos, tüm bu parayı bu kişilere dağıtıp kendi payına düşeni aldıktan sonra geri kalanı getirip dimogerontasa verecekti. Kendi ücreti olan beş asilaniayı aldıktan sonra köy bütçesinden herhangi bir harcama yapamayacaktı.

Bu nedenle dimogerontaslardan ne “Türkler” ne de kendi yolluk ve yevmiyesi için ayrıca para istemeyecekti. Ancak bu süre içerisinde yiyecek masrafını epitropi karşılayacaktı⁴³¹.

toplanmamış olduğunu tespit etmişlerdi. Bu vergi, petreme adı altında toplanan bir vergiydi. Tahminlerimize göre petreme bir önceki yıldan kalan eksik vergi idi.

Önceki yılın dimogerontasları; Pantelis Varlas, Kostas Triteakis, Monis oğlu Kiriakos ve Nikolas Kontaratos idi ve sebebi bilinmeyen bir nedenden dolayı köyden petreme vergisini toplamamışlardı. Aslına bakılırsa bu heyet, verginin toplanması için gerekli aşamaları tamamlamış görünüyordu: meclisi toplamış, vergi miktarını tespit edip, vergi tarhını belirlemiş, köylüye tahakkukunu ettirmiş ve Michalis Katakalos adlı kişiyi petremeyi toplamak üzere görevlendirmişti.

Dimogerontia üzerine düşen vazifeyi yerine getirmiş görünüyordu. Ancak bu iş için görevli Michalis, “ne az ne de çok” ⁴³³, hiç para toplamamıştı. Bunun üzerine Michalis dimogerontaslarca para cezasına çarptırılmıştı. Gerontaslar onun ceza olarak “köye” (köy bütçesine) beş asilania ödemesine karar vermişlerdi. Alınan karara, Michali’nin itirazı yoktu ve karar notere onaylatılmıştı⁴³⁴. Bu kararın ardından paranın nasıl ve kime toplatıldığı belirtilmemektedir. Ancak yine aynı kişiye toplattığı muhtemeldir, zira aynı yılın tasan vergisini bu şahıs toplamıştı⁴³⁵. Daha önce bahsedildiği gibi normal şartlarda bu tür bir aksaklık halinde dimogerontianın yeni bir görevli tayin edip, bu vergiyi derhal toplatması gerekirdi. Oysa kayıtlarda bu tür bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak kim tarafından veya ne kadar toplandığı kayıtlara yansımamışsa da şu bir gerçek ki bahsedilen petreme, her ne koşulda olursa olsun, muhakkak toplanmış ve bütçeye eklenmiş olmalıdır.

Cemaat vergileri konusunda kayıtlarda, dikkatleri çeken bir diğer nokta ise vergi yükümlülerinin itiraz ve dava hakkıdır. Cemaat üyesi ödeyemeyeceği miktarda bir vergi ile mükellef kılınmış ise ya da kendisinden istenen vergiyi ödeyemez durumda ise buna itiraz edebilir ve bu konuda hakkını hukuki yollarla arayabilirdi. Ancak bu noktada hakkını arayacağı yer cemaat mahkemesi değil kadı mahkemesiydi. Kadı mahkemesi, şayet kendisini haklı bulursa cemaatin veya cemaat liderinin buna söyleyecek hiçbir şeyi olamazdı. Bu durumda ya

433 “… μήδε πολήν μήδε ολήγον…” GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 46r, 31.12.1706

434 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 46r, 31.12.1706

435 Bkz. GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 47r, 12.01.1707

ödediği para kendisine iade edilir veyahut da cemaat, bu parayı onun yerine öderdi. Bu hukuki prosedür, dimogerontianın vergi toplama kararları aldığı kayıtlarında muhakkak belirtilir ve köylünün bu yasal hakkı dimogerontes meclislerinde kendilerine bir kez daha hatırlatılırdı. Örneğin 1702 yılına ait kayıtta dimogerontianın “yönetim maliyeti” adı altında ortak giderler için topladığı kişi başı 1 aslan ve 9 parades değerindeki parayı ödeyecek gücü olmayanların veya buna itiraz etmek isteyenlerin kadıya itiraz edebileceğini ve haklılığı durumunda bu paranın kendilerine iade edileceği tutanaklarda açıkça belirtilmekteydi⁴³⁶.

Dimogerontaslar, göreve başladıklarında bir araya gelerek bir önceki yılın tüm hesaplarını kapatmadan önce son bir kontrol yaparlardı. Eğer önceki yıldan eksik vergiler varsa bunlar, hesaplanır ve köylüden toplanırdı. Bunun için öncelikle vergilerin miktarı belirlenir sonra bu miktar vergi mükelleflerine eşit şekilde paylaştırılırdı. Kayıtlarda bu vergiler “petreme” veya “pitreme”

(πετρεμέ⁴³⁷) adı altında geçmekteydi. Bu terimin ne Modern ne de Antik Yunanca’da manasını bulamadık, araştırmalarımızda Sakız’ın yerel dilinde kullanılan bir kelime olduğuna dair ipucuna da rastlamadık. Türkçe “bitirme”

kelimesinin Yunanca’ya aktarılmış hali olduğunu düşünülebilir ancak bu konuda kesin bir yorum yapmak için yeterli bilgiye sahip değiliz. Adanın diğer noter kodeksleri veyahut da farklı adaların defterleri incelenmeye devam edilirse bu terimin açıklığa kavuşacağı kanaatindeyiz.

Kayıtlarda toplanacak petremenin hangi vergilerin eksik kısmı olduğu belirtilmemişti. Bu nedenle eksik olduğu iddia edilen vergilerin neler olduğu her zaman tespit edilememiştir. Örneğin 1701 yılı Kasım ayında dimogerontasların yaptığı hesaba göre köylüden petreme adı altında 30 + 32 asilania toplanacaktı.

Bu miktarların hangi iki verginin eksik kalan kısmı olduğu belirtilmemişti. Yapılan hesaba göre 155 kişi olan vergi mükellefleri, kişi başı ½ asilania ödeyeceklerdi.

436 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 24v, 10.05.1702

437 “… κ(αι) δια το πετρεμέ οπ(ου) εμάζονεν...” GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 21v, 14.11.1701

Bu hesaba göre ise 15 ½ asilania artmış olacaktı. Her zamanki gibi bu para

“köye” yani cemaat/dimogerontia bütçesine kaydediliyordu.⁴³⁸.

Eksikliğin tespit edilip telafi edilmesi sadece cemaat vergileri için geçerli bir durum değildi. Hazine-yi hümayun için toplanan vergilerde de aynı şey söz konusu idi. Yine aynı yıldan örnek verecek olursak; devletin temel vergilerinden olan haracın 5 1/2 asilanialık bir petremesi olduğu tespit edilmiş ve bunu toplaması için Giannis Vestarchis ve Stefanos Tripolios görevlendirilmişlerdi⁴³⁹. Petreme konusunda bütün bu işlemler teker teker yazılarak noter kayıtlarına geçirilirdi.

İster rutin vergiler ister bir önceki yılın eksik vergileri olsun, vergi toplama işinin görüşüldüğü toplantılarda dimogerontianın bir diğer gündemi; yukarıdaki örneklerde de görüldüğü üzere bu işi yapacakların görevlendirilmesi olurdu.

Aynı toplantıda, dimogerontianın belirlediği bir veya iki kişi bu iş için atanırdı. Bu konuda dikkatimizi çeken bir husus görevlendirmelerde önceki yıla ait bu vergilerin toplanması için sâbık görevlilerden farklı, yeni birilerinin seçildiğidir.

Örneğin yukarıdaki örnekte bahsedilen petreme için Kostakios oğlu Nikolas ve Diakakios görevlendirilmişlerdi. Oysa daha önce eksik kalmış olan vergiyi Moni oğlu Nikola toplamıştı⁴⁴⁰. Önceki yıl bu işi yapan Moni oğlu Nikola bu göreve devam edip o yılki tüm hesapları kapatabilirdi. Dimogerontasların göreve geldiklerinde kendi ekiplerini oluşturup çalışmaya başladıklarından bahsetmiştik.

Buradan; dimogerontasların, kendilerinden önceki gerontasların ekibinden birileri ile çalışmayı tercih etmedikleri, diğer bir deyişle yönetim sorumluluğunu kendi belirledikleri görevlilerle paylaşmayı tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Kaldı ki bu sorumluluğu güvendiği birilerine vermek istemesi anlaşılır bir durumdur.

Daha evvel bahsedildiği üzere vergi toplayacak kişilerle bir anlaşma yapılır ve bu anlaşmaya göre o işte cemaate karşı olan sorumluluk bu kişiye atfedilirdi.

438 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 21v, 14.11.1701

439 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 21v, 14.11.1701

440 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 21v, 14.11.1701