Temsilciler Heyeti (Epitropoi) Seçimi …

yetkilisi olarak kadının yapılan seçimi ve atamayı onaması şarttı. Bunun için kadının huzuruna çıkıp onun da onayı ile bu göreve atandıklarına dair hüccet almaları gerekirdi. Bu durum kayıtlarda muhakkak belirtilirdi. Her iki köydeki seçimde de kayıtlarda kadıya gidip hüccet alması gerektiği özellikle belirtilmişti.

İfade aynen şöyledi: “…mevcut kadıdan hüccet de alsınlar… ³⁴⁶. Bu belgenin alınıp alınmadığıyla ilgili deliller mevcut olmadığından işlemin sonucunu takip edemedik. Ancak son karar mekanizması olarak kadının etkili olduğu kesindir.

Cemaatin kendi iç düzenindeki bu yetkilendirmede, Osmanlı merkezi görevlisinin son söz sahibi olduğu açıktır. Diğer bir deyişle kadı aracılığıyla,

“Osmanlı idaresinin” dimogerontas’ın seçimi ve işleyişinde belirleyici olmasa bile onay makamı olması dikkat çekicidir. Merkezi otoritenin, Ege kıyısındaki bir adanın güney sahillerine bakan küçük bir köyündeki yerel yönetim mekanizmasını denetleyebiliyor olması, merkezi yönetimin taşra örgütlenmesi üzerindeki gücünü göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Gayrimüslim cemaat yapılanması her ne kadar kendi içerisinde serbest idare edilmekte ise de devletin denetiminden uzak değildi. Halk, kendi yerel yöneticisini seçip, tüm iç işlerini ona devredebiliyordu fakat aynı zamanda tüm işleyiş, merkezin taşradaki görevlilerinin kontrolü altındaydı. Dimogerontasların hüccet alarak göreve başlamalarının bir nedeni de yetkilerinin, devlet onayından geçerek verilmesi idi.

Yerel yönetici ve cemaat lideri olan dimogerontes, Kadıdan alınan hüccet ile devlet tarafından resmen tanınmış oluyordu. Böylece sahip olduğu yetkiler resmiyet kazanmış oluyordu. Ayrıca, bu kişiler, hem resmi görevlilerle sürekli temasta olduklarından hem de vergi toplanması gibi resmi görevlerinin olması dolayısıyla devlet tarafından tanınmaları gerekirdi. Bu nedenle de bağlı oldukları mülki idari amirden resmi bir onay almaları gerekiyordu.

resmi işlemlerde, kendi cemaatinin/köyün temsilcisi olarak dimogerontaslarla beraber bu kişiler sorumluydu.

Epitropi seçimi de aynı seramonide gerçekleşirdi. Archontasları yani dimogerontesi seçtikten sonra cemaat bu kez epitropiyi seçmek için köy meydanında toplanırdı. Seçim için dimogerontaslar da hazır bulunurdu. Kimi zaman tüm dimogerontaslar kimi zaman da bir kısmı bu seçimi izlerdi. 1697 senesi epitropi seçiminde o senenin gerontaslarından iki kişi; Papas Nikolas Amiris ve Michalis Protopsaltis köylüyle beraber seçim meydanında bulunmuşlardı³⁴⁷.

Seçimin ardından epitroposlar, tıpkı gerontaslar gibi köy meydanında herkesin huzurunda yemin edip göreve başlardı³⁴⁸. Dimogerontaslarla birlikte çalışacak bu heyetin de görev süresi bir yıl idi. Seçimler her yıl yenilenirdi. İncelediğimiz kodeksteki epitropos seçimlerinden hazırladığımız tablo 15’te de görüldüğü üzere dimogerontaslar da olduğu gibi aynı kişiler göreve getirilmezdi.Kalamoti’de seçilen epitropos sayısı iki kişi idi³⁴⁹. Yalnız 1710 yılı seçiminde üç kişi seçilmişti³⁵⁰. Tablo 15: Kalamoti Köyü Epitropos Listesi:

Tarih Epitropos Epitropos

1696 Mart³⁵¹ Georgis Frangoulakis Monis oğlu Kirakos

1697 Mart³⁵² Triteos oğlu Kostas Kontaratos oğlu

Papas Ioannis 1698 Nisan³⁵³ Sideros oğlu Michalis Kritis Stefanos Chariousin

1702 Mayıs³⁵⁴ Ksenos Nerazatos Michalis Papaliodios

1710 Aralık³⁵⁵ Georgis Kritakis Mütevaffa Nikolas

oğlu Gianis Kritis ve Nikolas Nikoliazoudis

347 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697

348 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696; GAK, N.

Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697

349 Seçimler için bkz. GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696; GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697;

GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 19r, 11.04.1698; GAK, N.

Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 25vr-25v, 10.05.1702

350 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 101v, 04.12.1710

351 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696

352 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697

353 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 19r, 11.04.1698

354 Mayıs: Bu tarihte görevdelerdi. GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 25vr-25v, 10.05.1702

355 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 101v, 04.12.1710

Dimogerontas ve epitropos seçimlerinin bahar aylarında özellikle de paskalya yakınlarında yapıldığı bilinir. Ancak Kalamoti’deki seçimler için kesin bir zaman diliminden bahsetmek çok zor. Dimogerontes ve epitropi listesi tablolarında da görüldüğü üzere, genelde bahar aylarına denk geliyor ise de seçimlerin çok farklı aylarda yapılabildiği anlaşılmaktadır. Maalesef elimizdeki kayıtların sınırlı olması, tüm seçimleri inceleyip bu konuda kesin bir yargıya varmamıza engel olmaktadır. Aynı şekilde seçilen kişi sayısı konusunda da elimizdeki kayıtlardan yeterli bilgi elde edilememektedir.

Epitropi ile ilgili en eski seçim kaydı Mart 1696’ya tekabül etmektedir. O yıl için Kalamoti’nin dimogerontiası olarak çalışacak epitropiye temsilci olarak; Georgis Frangoulakis, Monis oğlu Kirakos seçilmişlerdi. Bir sonraki yıl daha farkı isimler, Triteos oğlu Kostas ile Kontaratos oğlu Papas Gianis, köyün tüm resmi işlerini yürütmek üzere epitropiye seçilmişlerdi.³⁵⁶ Her iki seçime gerontaslar da (1696-Stefanos oğlu Papas Gianis, Michalis Kazas, Kostas Maistros, 1697 - Papas Nikolas Amiris, Michalis Protopsaltis, Giannis Kritakis, Nikolis oğlu Georgis) da katılmışlardı.

Dimogerontaslar ve epitropi köyün resmi yetkililerle ve resmi organlarla olan tüm münasebetinde köylüyü temsil eden ve ilişkileri yürüten organdır. Tüm resmi işlemleri köylü adına bu iki seçilmiş grup yürütürdü³⁵⁷. Devlet yetkilileri de teker teker tüm köylüyle muhatap olmak yerine sadece bunlarla muhatap olurdu. Böylece bürokratik işlerde pratiklik sağlanmış oluyordu. Epitropi ve dimogerontesin sorumlu oldukları resmi işlemler, çoğunlukla “vergilerin toplanması” gibi kanun-ı kadimce belirlenmiş ve rutin olarak yapılan işlemlerdi.

Bir nevi köy yönetimi sayılan dimogerontaslar ve epitropi, yukarıda da anlatıldığı gibi halkın oyu ile göreve gelmektelerdi. Bu seçimlerin, bugünkü manada bir seçim olduğunu; her seçmenin doğrudan oy kullanarak dimogerontiada

356 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696; GAK, N.

Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697

357 “…να δουλέψου το χορη(ον) χρον(ον) έναν είς όλους τ(ους) αφεντάδες κ(αι) άφεντόνους ανθπόπ(ους) κ(αι) αφέντηκες ηπηρασήες οπου θέλη τήχη την αυτήν χρονήαν εις τό χορη(ον) μας...” GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696. Sonraki yıl için bkz GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697.

çalışacak yetkilileri belirlediğini düşünmek yanlış olur. Seçim sistemindeki detaylar tam olarak bilinemese de temsil yetkisi ve görev verilecek, şartlara uygun kişilerin tercih ve tespit edilmesi bakımından, seçim işlemi, dimogerontia kurumu üyelerinin belirlenmesinde kullanılan yöntemdi. Seçimlerde, cemaatin katılımı şart olduğundan köylü muhakkak bulunurdu.

Elimizde bu sistemin içyapısına yönelik ayrıntılı bilgiler bu kadarla sınırlıdır.

Seçimlerin nasıl yapıldığı, oylamanın hangi koşullarda gerçekleştiği ve sonuçların nasıl değerlendirildiği konuları yanında, yerel yönetime seçilecek bu kişilerin adaylıklarını kendilerinin mi ilan ettiği yoksa köylünün ya da ileri gelenlerin önerdiği kişilerin mi aday gösterildiği bilinmemektedir.

Esasen bu konuda, halkın oyuna veya seçimlere ne kadar riayet edildiği tartışılır. Nihayetinde köy yönetimi seçimi olduğundan, kuralların çok daha esnek ve müdahaleye açık olduğu düşünülmektedir. Örneğin 1696 yılı dimogerontia temsilciler meclisi yani epitropi olarak Georgis Frangoulakis ile Giannis Charakopanas seçilmişlerdi. Ancak sonradan ikinci kişinin isminin üstü çizilmiş yerine Monis oğlu Kostas yazılmıştı. Bir sonraki yılda da aynı şey olmuştu; bu kez iki adayın birden ismi değişmişti. Daha önce Georgis Lekanakis ve Sidoros oğlu Michalis seçilmişken onların isimleri çizilerek yerine Triteos oğlu Kostas ile Kontaratos oğlu Papas Gianis yazılmıştı³⁵⁸. Bu isim değişikliklerinin seçim sonrası yapıldığı aşikârdır. Bunun için, yani yeniden bir temsilci seçmek için halkın tekrar toplandığına inanmak güç. Kaldı ki öyle bir durumda eski tutanağın iptal edilip yeni bir tutanağın hazırlanması icap ederdi. Böyle bir tutanak bulunmamaktadır. Bunun yerine eski tutanak üzerinde değişiklik yapılmıştı Bu değişikliğin, halkın oyuna sunulup sunulmadığı tespit edilememektedir. Dolayısıyla bu sistemdeki halkoyu, demokratik yöntem ve seçim kavramlarını o dönemin şartlarına uygun olarak çok daha esnek bir zemine oturtmakta fayda görülmektedir. Kaldı ki 300 yıl önceki seçim sistemini bugünün bakış açısıyla sorgulamak da doğru değildir. O dönemki dünya görüşü

358 GAK, N. Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 9r, 04.03.1696; GAK, N.

Chiou, Notariakos Kodikas Kalamotis, fakelo: 69, filo: 14v, 10.03.1697

ve beklentiler açısından halkın oyu ile belirlenmiş ve hizmet esasına dayalı bu yerel yönetimler çağının ilerisinde bile sayılırdı.