Spor Turizmi Çevresel İlişki Modeller

Spor turizmi konusunda bu olayı açıklamak için değişik modeller geliştirilmiştir. Her ne kadar her model farklı boyutları ve eksiklikleri bakımından eleştiri alsa da bu mo- deller her zaman tartışmaya açıktır. Spor turizmi modelleri (a) Spor turizminin kendi

yapısından kaynaklanan (fenomen) modeller89, (b) Spor turizmini tanımlamaya dö-

nük modeller ve (c) Sportif olayların arz ve talebine ilişkin modeller90 ve (d) Spor

turizmine ilgi yoğunluğuna ilişkin modeller91 olarak 4 temel kategoride yer almakta- dır. Bu modeller kendi içinde kuşkusuz ayrıntılı olarak irdelenebilir, ancak bu irde- leme çalışma konusu sınırları dışında kalacağı için yalnızca genel bir model üzerinde durulacaktır. Model Douglas M.Turco tarafından geliştirilmiş olup spor turizminin

89 _{Joseph Kurtzman and John Zauhar, “Tourism Sport International Council”, Annals of Tourism} Research, 22 (3), 1995, ss. 707-708

90 _{Donald Getz, “Event tourism and the authenticity dilemma”. In W.F.Theobald (ed.), Global} Tourism, (2nd Ed.) Oxford, Butterworth - Heinemann, 1998, ss.410-427.

91 _{Douglas M.Turco, Roger S.Riley and Kamilla Swart, Sport Tourism, Fitness Information}

unsurları ve ilişkili olduğu alanlar bir anlamda sistem yaklaşımı içinde ortaya konul- muştur.

Şekil 1.3: Kış spor bölgelerinin mevsimlik özelliği: nedenler, sonuçlar ve çözümler

Nedenler Sonuçlar Çözümler

Gidilen Bölge Olumsuz ƒ Kayak için kar

üretme konusunda küresel ısınma so- runu ile yüzleşme ƒ Sınırlı yatırım

ƒ İklimsel faktörler _{ƒ Yatırımın düşük} geri dönüşü

Kaynak: Simon Hudson and Peter Cross: “Winter sports destinations: dealing with seasonality”, in Sport Tourism Destinations, Issues, Opportunities and Analysis, Editor: James Higham

Elsevier - Butterworth Heinemann, 2007, s.189.

Şekil 1.4‘te yer alan şema söz konusu çevresel ilişkiler bakımından bir spor turizmi

modelini göstermektedir. Modelde merkezde odak sporlar yer almaktadır, yani temel

sporlar ya da destinasyona özgü sporlar da denebilir. Bu bir futbol maçına gitmek ya da kayak yapmak olabilir. Bu sporlar bir kruvaziyer gemide tenis, bir tur sırasında kayak ya da bir futbol karşılaşması, olimpiyat gibi özel bir olay da olabilir. Bu spor

ƒ Spor sezonları

ƒ Arz yönlü kısıtlar _{ƒ Azalan turizm har-} camaları

ƒ Sportif çekicilikler

ƒ Özel olaylar _{ƒ Kalabalık ve sıkı-} şıklıklar ƒ Olumsuz çevresel etkiler ƒ İşgören sorunları ƒ Sezonluk işsizlik ƒ Turizme düşmanlık ƒ Konaklama ve ko- nut sorunları ƒ Ürün geliştirme ƒ İki merkezli tatiller ƒ Pazar farklılaştırma ƒ Dört mevsim resortlar ƒ Festivaller ve olay- lar ƒ Fiyat farklılaştırma ve getiri yönetimi ƒ İşgören devamlılığı ƒ Konut projeleri ƒ Yeni ekonomik etkinlikler geliştir- me

Olumlu ƒ Sezonluk kapanma

ƒ Stresten uzaklaşma ƒ Alt-yapı iyileştirme için zaman fırsatı ƒ Bazı mevsimlik

ödemeler

Gönderen bölge

ƒ İklim faktörleri ƒ Gelenekler ve tatiller ƒ Sosyal baskı ve moda ƒ Hareketsizlik

ƒ Geleneksel iş örnek- lerini tamamlama ƒ Ekolojik çevreyi

dallarından son dönemlerde bir tür alternatif sporlar olarak da ortaya çıkan bazıları aşağıda kategorilendirilerek belirtilmiştir92;

ƒ Kruvaziyer gemiler: Bu gemiler spor olaylarına dönük olarak özel turlar düzenle- yebilmektedirler. Ayrıca gemi içinde golf, tenis, basketbol gibi etkinlikler de yer almaktadır çoğu zaman. Ayrıca çeşitli spor olanaklarına yer veren gemiler de var- dır.

ƒ Spor Turları: Spor turları çok değişik şekillerde düzenlenmektedir. Örneğin ABD’de 10 değişik şehirde 10 ayrı basketbol maçı izlemek için otobüs turları dü- zenleyen firmalar vardır. Ülkemizde de önemli futbol karşılaşmaları için oynan- dığı yere göre yurt dışı (uçakla) ya da yurt içi (otobüsle) turlar düzenlenmektedir. ƒ Spor Resortları (kompleksleri): Spor resortları (bölgeleri/kompleksleri) katılımcı-

ların belirli sporları öğrendiği, oynadığı ya da egzersiz yaptığı yerlerdir. Birçok konaklama tesisi kendi bünyelerinde bu spor olanaklarını sunarlar (rüzgar sörfü,

deniz kayağı, tenis, basketbol vb. gibi). Ancak, bazı resortlar özellikle spor üzeri-

ne kurulmuş olabilirler. Örneğin, bazı kayak merkezleri ve Çeşme Alaçatı (Rüz-

gar Sörfü) gibi resortlarda başka sporlar genellikle yapılmaz. Dünyadan örnek

vermek gerekirse, Orlando’daki (ABD) yeni Disney World Spor Kompleksi bir- çok sporun yer aldığı bir resortdur. Burada motor yarışlarından beyzbola, stok otomobil yarışından golf turnuvalarına kadar çok değişik sporlara katılmak mümkündür93_.

ƒ Sportif Olaylar: Dünyanın değişik yerlerinde büyüklü küçüklü çok sayıda spor olayı ya da karşılaşması veya yarışmalar yapılmakta ve bunlar çok sayıda ziyaret- çi çekmektedir. Bu spor olayları dünya genelinde en fazla spor turistlerinin ilgi gösterdiği etkinliklerdir. Örneğin, ABD’de NBA basketbol karşılaşmaları, Avru- pa’da Şampiyonlar Ligi futbol karşılaşmaları, olimpiyatlar, değişik sporlardaki dünya ve Avrupa şampiyonları ya da ulusal düzeyde yapılan şampiyonalar ve ya- rışmalar bunların en fazla ilgi çeken örnekleridir.

92 _{Douglas M.Turko vd., a.g.e., 2002, s.5} 93 _{Douglas M.Turko vd., a.g.e., 2002, s.7.}

Şekil 1.4: Spor Turizmi için bir çevresel ilişki modeli

Eko turizm _{Deniz turizmi}

Eğitim turizmi _{Teşvik turizmi Miras turizmi Sosyal turizm}

Vahşi turizm _{Macera turizmi}

Kaynak: Douglas M.Turco, Roger S.Riley and Kamilla Swart, Sport Tourism, Fitness Information

Technology Inc. USA, 2002, s.6

Yukarda açıklanan model spor turizminin oluştuğu ortamlar, yansımaları organizas- yon şekli ve diğer turizm türleri ile ilişkisini göstermektedir. Modelde görüleceği üzere odak sporlar olarak tanımlanan temel spor türlerinin yapıldığı ortamlar yer al- maktadır. Bunlar bir kruvaziyer gemiden doğal ortamlara kadar değişebilmektedir. Modelde spor etkinliğinin temel motivasyonları ve resmi olarak organizasyonu şeklin alt kısmında, diğer turizm türleri ile bağlantısı ya da ilişkisi de üst kısımda yer al- maktadır. Özetlemek gerekirse model bir spor olayının olası tüm boyutlarını ve iliş- kili olduğu alanları ayrıntıları ile göstermektedir.