Turizm Destinasyonları ve Sporun Dönemselliğ

Bir bölgenin turizm yöneticilerinin göz önüne alması gereken önemli bir konu da sezonluk turizm hareketleri ile spor turizmi arasındaki ilişkilerin yönetimidir. Dö- nemsellik turizm olaylarının önemli bir bölümü için kaçınılmaz bir özelliktir ve bu durumun nedeni de çoğunlukla doğal ve kurumsal etkenlerdir. Örneğin, kış turizmi için kar yağması gerekir, tatil turizmi için de izin dönemleri ve okul tatillerinin oldu- ğu zamanlar uygundur154.

Bir bölgede dönemsel sporların varlığı ve yapılabilirliği bölgeye olan dönem- sel seyahat akımlarını da belirler155. Kayak, snowbording ve snowmobiling gibi kış sporları dönemsel ya da yaygın deyişle sezonluk sporların en belirgin örnekleridir. Golf, tenis ve buz hokeyi gibi kurumsal sporlar yine sezona bağlı olarak tanımlanır- larken, sörf, bisiklet, balıkçılık vb. gibi bireysel ve bağımsız bazı sporlar da mevsim- ler ve hava koşulları izin verdiği sürece yapılırlar. Golf ve tenis gibi elit sporlar tek- nolojik olanakların son 30 yılda gelişmesi sayesinde sezon dışında da kapalı alanlar- da yapılması mümkün olmaktadır. Dolayısıyla spor ile turizmin en ortak yönü sezon-

luk olmalarıdır ve sporun dönemsel özelliği yapılacak olan spor türüne göre durum

değişmekte olup, bazı teknolojik olanaklar sayesinde sezonlar uzatılabilmektedir. Bu da destinasyon yönetimi ile şekillendirilebilecek bir karardır. Böylece spor ürünü karması konusundaki değişim, spor olaylarının kullanımı ve mikro (niche) spor tu- rizmi pazarları bölge yönetiminin kararları ile yapılabilir ve bölgeye olan ziyaretçi akımlarının ve bölgenin rekabet düzeyi bu kararlarla şekillenir.

Spor turizmi dönemsellik özelliğinin olumsuz ve olumlu bir çok sonucu var- dır. Bu etkiler iki başlık altında aşağıda özetlenmiştir156_;

153 _{Sonia Francis and Peter Murphy, a.g.e. , 2007, ss.73-92}

154 _{R.Hartman, “Tourism: Seasonality and Social Change”, Leisue Studies, 1986, 5(1), ss.25-33’den} aktaran James Higham, a.g.e., 2007, ss.153-161

155 _{Richard W.Butler, “Seasonality in Tourism. Issues and Implications”, in T.Baum, and S.Lundtorp}

(eds.) Seasonality in Tourism, London: Pergamon, 2001, ss.5-23.

156 _{Simon Hudson and Peter Cross, “Winter sport destinations: dealing with seasonality”, in Sport} Tourism Destinations, Issues, Opportunities and Analysis, Editor: James Higham Elsevier -

2.1.5.1. Dönemselliğin Destinasyonlar İçin Olumsuz Sonuçları

ƒ Dönemselliğin en belirgin olumsuz sonucu, bölgenin sezon dışındaki potansiyel

gelir kaybıdır. Genel olarak da turizm endüstrisinin temel özelliği olan dönemsel-

lik sektörde sınırlı yatırım yapılmasına ve düşük yatırım geri dönüş oranına yol açmasıdır. Bu nedenle de özellikle kış sporları gibi ağır yatırım gerektiren alan- larda yatırım sayısı bu nedenle az olmakta hatta yıllar içinde gerilemektedir. Ör- neğin, 15 yıl önce ABD’de 727 adet kayak merkezi varken bu rakam 2002 yılında 490’a düşmüştür. Bunların önemli bir kısmı (düzinelercesi) işletme giderlerini karşılayacak ciroya ulaşamadıkları için iflas ederek kapanmıştır.

ƒ Aşırı kalabalıklar ve izdiham da dönemselliğin ikinci önemli olumsuz sonucudur.

Bu durum bir yandan bölgenin taşıma kapasitesi üzerinde baskı yaparken, diğer yandan da hem bölgede yaşan insanları hem de sessiz ve rahat bir ortam arayan ziyaretçileri oldukça rahatsız etmektedir. Örneğin, Fransa Alplerindeki kayak merkezlerinde insanlar dakikalarca kayak asansörlerinde beklemekten şikayetçi duruma gelmişlerdir.

ƒ Dönemselliğin önemli bir olumsuz sonucu da çevreye verdiği zarardır. Dünyanın değişik bölgelerinde dağlar kayak bölgelerinin aşırı kullanım nedeni ile vahşi ya- şamı kaybetmek tehlike yaşamaktadır.

ƒ Diğer bir olumsuz sonuç dönemsellik nedeniyle ölü sezonlarda istihdam konu- sunda ortaya çıkan sorunlardır. Dolayısıyla işletmede personel devamlılığı bakı- mından yalnızca kalifiye eleman bulmak değil, aynı zamanda bu elemanların iş- letmede kalıcılığının sağlanması da gerekir. Oysa ki, ölü sezonlarda ağır personel giderleri işletmeleri zorlamaktadır

ƒ Dönemselliğin son bir olumsuz sonucu da spor turizminin olduğu bölgelerde or- taya çıkan suç oranlarındaki artış ve yerel toplum ile ziyaretçiler arasında oluşan çatışmalardır157. Bu bağlamda turizm ile suç oranları arasındaki ilişkiyi gösteren çeşitli çalışmalar da vardır. Örneğin, Krippendorf158 1994 te yaptığı bir çalışmada İsviçre Alplerinde turistlere karşı düşmanca tutumların özellikle genç kuşak ara- sında oldukça fazla olduğunu belirtmiştir.

157 _{Jafar Jafari, “The Socio-economic costs of tourism to developing countries”, Annals of Tourism} Research, 1974, 1, ss.227-259.

2.1.5.2. Dönemselliğin Destinasyonlar İçin Olumlu Sonuçları

Genelde turizmin ve özel bir alan olarak da spor turizminin dönemselliği yalnızca olumsuz sonuçlar yaratmaz, aynı zamanda bu özelliğin yol açtığı bazı olumlu etkiler ya da sonuçlar da vardır. Aşağıda yer verilen bu etkiler ve sonuçlar da genellikle tu- rizm sezonunun sona ermesi ile ortaya çıkar.

ƒ Bölge toplumları turizm sezonunun bitmesini kendi normal yaşamlarına dönüş olarak kabul ederler.

ƒ Ayrıca işletmeler de sezon dışı dönemleri kendi işletmeleri için bir dinlenme ve yenilenme dönemi olarak görürler.

ƒ İstihdam bakımından sezon içinde yoğun olarak çalışan turizm profesyonelleri ve işletme elemanları sezon dışında uzunca bir süre dinlendirilmeleri mümkün olabilmekte ve çalışma dışı uğraşılara daha fazla zaman ayırabilmektedir. ƒ Son olarak da turizm sezonunda oldukça yorgun düşen ve yıpranan doğal çev-

renin de toparlanması ve yenilenmesi bu sezon dışı dönemlerde mümkün olabilmektedir159.

Spor turizminin dönemselliğinin yukarda sıralanan özellikle olumsuz sonuçları aşa- ğıda belirtilen önlemlerle azaltılabilir ya da giderilebilir160;

ƒ Küresel ısınma: Özellikle kış sporlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle küresel ısınmaya karşı kampanyalar desteklenmelidir.

ƒ Ürün geliştirme: Spor turizmine uygun tesislerin ve alt yapının iyileştirilmesi sayesinde spor turizmi sezonunun uzatılması mümkün olabilir.

ƒ Ürün çeşitlendirme: Bir bölgede değişik spor türlerinin yapılması sağlanarak

her sezona uygun spor turizmi bölgede mümkün olabilir

ƒ Pazar farklılaştırma: Bölgede yapılacak en uygun sporlar için uygun pazar di-

limlerinin bulunması ve rekabet avantajının sağlanması mümkün olabilecek- tir.

ƒ Dört mevsim resortlar: Bazı turizm bölgelerinde her mevsim ayrı bir spor tu-

rizmi yapılması uygun olabilir.

ƒ Festival ve etkinlik organizasyonları: Bir destinasyonda spor turizmine ve do- 159 _{Simon Hudson and Peter Cross, “Winter sport destinations: dealing with seasonality”, in Sport}

Tourism Destinations, James Higham (Ed.), a.g.e., 2007, ss.180-204 160 _{S.Hudson and P.Cross, a.g.e., 2007, ss.182.}

layısı ile bölgeye olan ilgiyi artırmanın ve özellikle de sezon dışında talebi ha- rekete geçirmenin önemli bir aracı da düşük dönemlerde düzenlenen festival ve benzeri tür etkinlikleridir.

ƒ Fiyat farklılaştırma ve getiri yönetimi: Bu uygulama kuşkusuz konaklama ve ulaştırma işletmeleri tarafından uygulanabilir bir önlemdir. Günümüzde bir çok işletme artık tamamen talebe bağlı fiyatlandırma olarak da tanımlanabilen getiri yönetimi (yield management) yaygın olarak kullanmaktadır. Web üze- rinden yapılan rezervasyonların yaygınlaşması bu yöntemin uygulanabilirliği- ni artırmıştır.

ƒ Personel devamlılığı: Dönemsel olarak çalışan tüm spor ve turizm işletmele-

rinin en önemli sorunu personelin zorunlu olarak sezon dışında işten çıkarıl- masıdır. Bu sorunun çözümü mümkün olduğu kadar nitelikli personelin de- vamlılığını sağlayabilecek aktivitelerle işletmelerin açık olma süresini uzat- maktır.

Diğer turizm dallarının büyük bir çoğunluğunda olduğu üzere spor turizminin de en önemli sorunlarından birisi olan dönemsellik bu konuda yapılacak olan planlama çalışmaları ile olumsuzluğu en alt düzeye indirilmesi mümkün olabilir. Bu da turizm bölgelerinde alternatif spor türlerinin yaygınlaştırılması ile sağlanabilir.