K: Turizmle kısmen ilgili faaliyetler T: Turizmle tamamen ilgili faaliyetler
1.3. Temel Turizm Türleri ve Spor Turizm
Çalışma konusu olan spor turizmi ya da turizmin sportif boyutları klasik turizm türle- ri ile de yakından ilişki içinde olabilir. Daha önce de belirtildiği gibi, bireylerin tu- rizm faaliyetlerine katılmasını sağlayan nedenler birbirinden oldukça farklı yapılar sergilemektedir. Bir turistik tüketicinin başka herhangi bir ölçüt ele alınmadan yal- nızca hangi amaçla seyahate karar vermiş olduğunu belirlemek turizmin amaca göre sınıflandırılması ve türlere ayrılması sonucunu ortaya çıkarmaktadır32. Bu açıdan değerlendirildiğinde sporla ilişkili bulunabilen başlıca turizm türleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;
1.3.1. Tatil (Dinlenme – Rekreasyon) Turizmi
Günümüz yaşam ve çalışma koşulları içinde yorulan ve bunalan insanların, yıllık izin sürelerinde ve boş zamanlarında sürekli yaşadıkları yer dışına çıkarak, bedensel ve ruhsal olarak rahatlama, dinlenme ve monoton yaşam koşullarından bir süreliğine uzaklaşmak amacıyla seyahat etmeleri sonucu oluşan turizm türüdür. Tüm bireysel seyahat motivasyonlarının belki de en önemlisi insanın kişisel zevklerini karşılama isteğidir33. Gerçekten de seyahat etmek ve değişik turizm faaliyetlerine katılmak kişilerin dinlenme ve eğlenme gibi isteklerini karşılamak açısından eşsiz bir olanak olarak kabul edilmektedir. Bu turizm türü tatil ve dinlenme sırasında sportif olaylara katılma ya da tatil sırasında bizzat bireylerin spor yapması şeklinde gerçekleşir. Bu tür sporlar genelde açık havada golf, tenis, kayak, basketbol ya da su kayağı ve rüz- gar sörfü gibi deniz sporlarıdır. Bazı aktif spor meraklıları tatillerinin önemli bir bö- lümünü bu sporları yaparak geçirirler. Golf, yelken ve rüzgar sörfü gibi spor türleri- nin katılımcılarının gelir düzeyleri ve dolayısıyla harcama potansiyelleri de diğer
31 Burcu S.Yılmaz, a.g.e., 2007, s.367.
32 Özgür D.Yılmaz, “Turizm Sektörünün Tanımı, Yapısı ve Özellikleri”, içinde: Genel Turizm İlke- ler ve Uygulamalar, Turhan Kitabevi, Ankara, Ed.Orhan İçöz, 2007, ss.1-20.
turizm türlerine göre oldukça fazladır34. Bu tip spor turizminin ayrıca çevreci ve sür- dürülebilirliğinin oldukça yüksek olduğunu da belirtmek gerekir.
1.3.2. İş Turizmi
Ekonomik gelişme ve bürokrasi, günümüzde birçok kişinin iş (mesleki/profesyonel) amaçlı seyahat etmesini gerektirmektedir. İş amaçlı yapılan seyahatler çoğu kez tu- ristik bir hedef taşımamakla birlikte kazandığı önem, yarattığı tüketim ve ulaştığı boyut bu seyahatlerin de turizm hareketleri arasında değerlendirilmesini gerektirmiştir35.
Günümüz dünya ekonomisi koşullarında iş dünyasındaki gelişmeler ve küre- selleşme eğilimleri iş turizmine olan talebin gelecek yıllarda da artarak süreceği yö- nünde tahminleri de beraberinde getirmektedir.
İş seyahatleri genelde zaman sınırlaması bakımından spor ağırlıklı olmaktan uzak olabilir. Bununla birlikte bazı iş seyahatleri otel içinde ya da dışında sağlanan olanaklarla bazı sporların yapılmasına izin verebilir.
Şekil 1.1: Sporun ve spor turizminin turizm hareketleri içindeki yeri
Kaynak: Joy Standeven and Paul De Knop, Sport Tourism, Champaign, Illinois: Human Kinetics.
1999, s.13
34 Erdal Oral, “Rüzgar Sörfü Turizmi: Alaçatı Örneği”, Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu, 21-
23 Kasım 2007, Çeşme, Bildiriler Kitabı, ss.675-683.
35 Orhan İçöz, a.g.e., 2005,s.110. Turizm Sporla ilgili
Tatil dışı Aktif Spor Pasif Spor Tatil Gözlemci Pasif Spor Uzman Aktif Spor
Tatil Sporları Spor Tatili
Çoklu Sporlar Kamplar Kulüpler Kür Otel Bireysel Sporlar Spor Macera sporları Karşılaşmalar Spor festivalleri
1.3.3. Sağlık Turizmi
Kişiler, mevcut rahatsızlıklarını gidermek ve buna bağlı olarak rahatlamak ve din- lenmek amacıyla da turizm faaliyetlerine katılabilmektedir. Turizmin amacı; yalnız eğlence, yeni yerler ve insanlar görmek değil; aynı zamanda şifalı su kaynaklarından ve iklim tedavisinden de yararlanmaktır.
Spor turizmi genelde tedavi amaçlı sağlık turizminde bazı egzersizler dışında fazla bir ağırlık taşımaz, bununla birlikte sporun sağlığı sürdürme aracı olarak kabul edildiği varsayıldığında bazı sağlık turizmi türlerinde ve özellikler termal turizmde (fizik tedavi gibi) sporun ağırlıklı olarak yer aldığı bilinmektedir.
1.3.4. Deniz Turizmi
Kruvaziyer seyahatler şeklinde ortaya çıkan turizmde değişik sporlara yer verildiği gibi, yat turizmi de taşıdığı özellikler bakımından zaten doğal olarak ve doğrudan spor içeren bir turizm türüdür. Turizmin günümüze kadar geçirdiği dönemde çok sayıda aşama kaydetmesi ve özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından önemli bir gelir kaynağı olarak görülmesi, çok sayıda ülkenin bu sektörü geliştirme ve çeşitlen- dirme çabası içinde olmasını sağlayan etkenlerden bazılarıdır. Bu nedenle dünya tu- rizminde yat turizminin önemini kavrayan, İspanya, Fransa, İtalya, Hırvatistan ve
Yunanistan gibi bazı ülkeler hızla bu turizm çeşidine yönelmiş ve kısa bir sürede
dünya yat turizminde önemli paylara sahip olmuşlardır36. Öte yandan denizler insan- ların bu isteklerini karşılayan seyahat ortamı sağladığı için turizm talebi yat turizmi- ne gün geçtikçe daha fazla kaymaya başlamıştır37. Deniz turizminin bu iki temel ka- tegori dışında yelken, sörf, rüzgar sörfü ve yüzme ve benzeri birçok sporlara açık olduğu da bilinmektedir38.
1.3.5. Spor Turizmi
Spor turizmi adından da anlaşılacağı üzere doğrudan doğruya spor amacı ile seyahate katılmak amacı taşımaktadır. Özelikle, bazı destinasyonlarda su ve dağ sporları başta olmak üzere benzeri sportif faaliyetlere katılan, spora ilgi duyan ve sporla ilişkili bulunan kişilerin; sportif karşılaşmalara ve olimpiyatlara katılmak ya da izleyici ol-
36 Özgür D.Yılmaz, a.g.e., 2007, s.12.
37 Orhan İçöz ve İge Pırnar, “Kuşadası Yat Turizm Talebi”, Dokuz Eylül Üniversitesi, 1. Ulusal Deniz Turizmi Sempozyumu Bildiri Kitabı, İzmir, 15 Mayıs 1998, DEÜ Matbaası, 1998, s.94. 38 Sports Marketing-Spor ve Pazarlama Dergisi, “Sporla Turizm Nasıl Evlenir?”, Yıl 1, sayı 14,
ma amacıyla hareket eden kişilerin oluşturduğu turizm türüdür. Spor turizmi günü- müzde birçok ülkede hızla gelişen bir turizm türü haline gelmiştir. Gelişmiş ülkeler- de yaygın olarak düzenlenen tenis, yüzme, kayak, golf, futbol ve basketbol gibi spor- lar seyahat için önemli sportif güdüleyiciler arasındadır. Söz konusu sportif faaliyet- lerin düzenlenmesi ile elde edilen turizm gelirleri de oldukça yüksektir. Bu nedenle bir spor olayına katılım başlı başına bir turizm nedeni haline gelmiştir. Örneğin, Dünya Kupası Futbol Karşılaşmaları ve Olimpiyat Oyunları gibi gösteriler, çok bü- yük kitlesel seyahat organizasyonlarına neden olmakta ve bu organizasyonlara ev sahipliği yapan ülkeler bu faaliyetlerden oldukça yüksek miktarda turizm geliri elde etmektedirler. Sporla doğrudan ilgili turizm türlerinin pazar yapısı olarak önemli özellik taşıyanları aşağıdaki gibidir;
Golf Turizmi: Golf sporu özellikle gelişmiş ülkelerde ve gelir düzeyi yüksek ke- simlerde oldukça popüler bir spordur ve bu alanda çok önemli bir turizm pazarı niteliği de taşır. Türkiye de, son yıllarda art arda hizmete giren uluslararası nite- likteki golf tesisleriyle dünyada önemli bir golf merkezi konumuna dönüşmeye başlamıştır. Özellikle Antalya'nın 30 km. doğusunda yer alan Belek beldesi gerek eşsiz kültürel, tarihsel ve doğal yapısıyla gerekse nitelikli golf sahaları ve tesisleri ile eşsiz bir golf turizmi potansiyelini oluşturmaktadır39.
Hava Sporları Turizmi: Yamaç paraşütü, Yelken Kanat, Planör, Paraşüt, Balon, Model Uçak, Mikrolayt gibi hava sporları meraklıları için özel turizm destinas- yonları dünyanın değişik bölgelerinde yer almaktadır. Genelde eğimli ve yüksek bir tepeye açık olarak serilen bu sporlarda uçuşların süresi kullanılan malzemenin performansı ve pilotun tecrübesine bağlı olarak kilometrelerce /saatlerce sürebil- mektedir. Tek kişi olabileceği gibi iki kişilik (tandem) kanatları da bulunmaktadır. Bisiklet Turizmi: Bisiklet turizmi bir spor turizmi olduğu gibi aynı zamanda bi-
sikletin bir ulaşım aracı olarak kullanımı ile de gerçekleştirilen bir turizm türüdür.
Brent Ritchie bisiklet turizmini şu şekilde tanımlamıştır40; “kendi bulunduğu ül-
keden ya da bölgeden uzun süreli ve geçici olarak tatil ve dinlenme amacı ile ay- rılan ve bu ayrılış sırasında bisikleti tamamen ya da kısmen bir ulaşım aracı ola-
39 Ebru Günlü ve Nilüfer Şahin, “Turizmde Ürün Geliştirme ve Alternatif Turizm”, Genel Turizm İlkeler ve Uygulamalar, Editör: Orhan İçöz, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007,ss.141-165.
40 Brent W.Ritchie, “Cycle tourism in the south island of New Zealand”, Unpublished Ph.D.Thesis,
rak kullanan kişilerin gerçekleştirmiş olduğu bir turizm şekli. Bu seyahat bağım- sız ve bireysel ya da ticari bir grup şeklinde organize edilebilir ve bu turlar ticari ya da informal konaklamaları içerebilir”. Danimarka’da bu türden turizm olayına
katılanların sayısının 1996 yılı itibariyle 56.000 olduğu ve bunların 477.000 gece- leme yaptıkları tahmin edilmektedir. İngiltere’de bisiklet turizminin ekonomik hacmi 1997 yılı için 535 milyon pound olarak tahmin edilmektedir. 1996 yıllında yapılan bir araştırmada da Yeni Zelanda’ya gelen turistlerin % 5’inin ulaşım aracı olarak bisikleti tercih ettiği belirlenmiştir41.
Diğer Spor Turizmi Türleri: Turizm bölgelerinde yaygın ve önemli talebi olan diğer spor turizmi türleri ana başlıkları ile aşağıdaki gibidir;
- Kış Turizmi – Kayak, snowboarding vb. - Akarsu Turizmi – Rafting, kano vb. gibi.
- Dağcılık – Tırmanma (Climbing), trekking, hiking gibi. - Su altı dalış turizmi
- Mağara turizmi - Av turizmi
- Kuş gözlemciliği (Ornitoloji)
1.4. Spor Turizmine İlişkin Temel Tanımlar: Spor, Rekreayon ve Turizm İlişkisi