A. Genel Kurulda Görüşme Usulü
1. Toplantı Başkanlığı ve İç Yönerge
Anonim ortaklık genel kurul toplantısının açılması, TTK 375’inci madde düzenlenmiştir. Ayrıca bu konu Komiser Yönetmeliği’nin “Toplantının Açılıp Gündemin Görüşülmesi” kenar başlıklı 25. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddelerdeki toplantının açılması ve yürütülmesi ile ilgili hükümler, kararın şekil şartlarını oluştururlar ve bu şartların yerine getirilmemesi sonucu alınan karar da iptal edilebilir bir karar olarak nitelendirilebilir377.
Genel kurulda görüşmelerin başlaması için ilk önce toplantı yetersayısının bulunduğu anlaşılmalıdır. Genel kurul toplantısına başkanlık edecek kimse, esas sözleşme ile tayin edilmemişse, genel kurul bir başkan seçer (TTK m. 375 ). Ancak esas sözleşme ile tayin edilen başkan toplantıya gelmez veya gelemezse yahut bu görevi ifa etmek istemezse, yerine genel kurulca bir diğeri seçilir. Meğerki bu görevi ifa etmemesi halinde vekâlet edecek kimse gösterilmiş olsun.378. Genel kurulu denetçiler veya tasfiye memurları tarafından toplantıya
çağırılmışsa, toplantıyı denetçiler veya tasfiye memuru açar. Mahkemece azınlık toplantıya çağırmaya yetkili kılınmışsa, toplantı azınlığın tayin ettiği bir pay sahibi tarafından açılır.
Başkan sözleşmede öngörülmemişse veya toplantıda hazır değilse toplantıyı yönetim kurulu başkanı açar ve toplantı yetersayısı olup olmadığını yoklama yaparak veya hazır bulunanlar listesini kontrol ederek (TTK m. 376) saptar. Bunların ardından toplantı yetersayısının olduğunun saptanması halinde başkanlık divanı seçimine gidilir379. Ayrıca, toplantı açılmadan önce, hazır bulunan hükümet komiseri tarafından, kanunda ve esas
376 Moroğlu E.; Değerlendirme ve Öneriler, sh. 181.
377 Moroğlu E.; Hükümsüzlük, sh. 100 vd., Karslıoğlu H.,age.,sh. 190, Aksi görüş için bkz: Arslanlı H.;II-
III, sh. 4.
378 Arslanlı H., C.II-III, sh. 37.
sözleşmede belirtilen hususların yerine getirildiğinin tespiti gerekmektedir. Bu kapsamda hükümet komiseri; Kom. Yön.’nin 31’inci maddede sayılan hususların eksikliği halinde toplantının açılmasına müsaade etmeyerek, durumu bir tutanakla tespit eder380.
Başkanlık divanı seçimleri, sözleşme de bu hususta hüküm varsa, bunlar uyarınca yapılır. Sözleşmede hüküm yoksa dernekler yasası hükümleri uygulanır (TTK m. 1)381. Ancak esas sözleşme ile başkan seçilmemiş ise, toplantı açıldıktan sonra ilk yapılacak iş başkanın seçimidir. Başkan seçimi hakkındaki karar, TTK 378’inci maddesi gereğince adi çoğunluk gerektiren bir karar olup, usul kararı olması münasebetiyle müstakil bir genel kurul kararı olarak iptali istenemez382. Genel kurul, toplantı başkanı ile beraber bir başkan vekili, yeteri
kadar kâtip ve oy toplama memuru seçer. Bu kapsamda, genel kurul toplantılarında, müzakereleri ve tüm toplantı aşamasını yönetmekle görevli ve yetkili asıl kişi genel kurul başkanı olup, kâtip ve oy toplayıcılar öncelikle kendilerine özgülenmiş işlemleri yapmakla sorumludurlar383.
Başkanlık divanı toplantıyı amacına uygun ve tarafsız bir şekilde yönetmekle görevlidir. Başkanlık divanı, pay sahiplerinin hak ve yetkilerini kullanmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuş, genel kurulda oluşan ve genel kurul toplantılarına münhasır, geçici bir yönetim birimidir384. Başkanlık divanının görevi, seçilmeleriyle başlar ve toplantının
kapatılmasına kadar devam eder. Toplantı sırasında istifa vb. nedenlerle görevden ayrılmalar olursa, ayrılan üyenin yerine yenilerinin seçim yapılmalıdır.
TTK m. 375/3’te başkan olabilecek kişiler için “kimse” ifadesini kullanmıştır. Buna göre gerek esas sözleşme ile gerek seçimle olsun herhangi bir kişi genel kurul başkanı olarak seçilebilecektir. Bu kişinin pay sahibi olması ya da anonim ortaklık organ üyesi olması zorunlu değildir385. Burada önemli olan, genel kurul başkanının tarafsız ve adil bir kişi olmasıdır386.
Genel kurul başkanlık divanı olarak başkanın yanında olması gereken kâtip ve oy toplayıcıları da esas sözleşme ile belirlenebilecek, divanın önceden belirlenmiş bir ekip olarak
380 Yargıtay 11. HD. 29.06.2000 tarihli ve E: 5051, K: 6125 sayılı kararında; “Genel kurulun ertelenmesi konusunda yine genel kurul kararı alınması gerekir. Oturum başkanınca toplantının iptal edildiği, hükümet komiserinin genel kurulun ertelenmesini oya sunması sonucu genel kurulun devamı yönünde karar çıkması üzerine oturumu yönetmek üzere yönetim kurulu başkan ve üyelerinin yanaşmamaları nedeniyle denetim kurulu üyesi tarafından oturumun devamı ile divan seçimi ve diğer kararların alındığı, bunda yasal bir engel bulunmadığı” yönünde karar vermiş olup, başkanın varlığı genel kurul kararı için zorunlu unsur olarak
görülmüştür. Karslıoğlu H.;age.,sh. 191 dn.
381 İmregün O.;Anonim Ortaklık, sh. 141. 382 Moroğlu E.: Hükümsüzlük, sh. 99. 383 Karslıoğlu H.,age.sh 191,192.. 384 Yiğit İ.; age. sh. 132.
385 Poroy (Tekinalp/Çamoğlu ), Ortaklıklar, sh. 403,404, Yiğit İ.;age.,sh. 138. 386 Yiğit İ.;age, sh. 138.
görev yapması sağlanabilecektir. Eğer başkanlık divanı esas sözleşme ile belirlenmemiş ise başkanda olduğu gibi, genel kurul tarafından seçilecektir.
Kâtip ve oy toplayıcılarının da pay sahibi olmaları gerekmez; şirket dışından kişiler de bu görevler için seçilebilir387. Kâtip tutanağı tutmakla görevlidir. Bunun yanında, oyların tasnif ve sayımında yardımcı olmak, varsa genel kurulda ilgili evrakı okumak, yoklama yapmak, söz sırasını kaydetmek gibi görevleri de olabilir. Oy toplayıcısı ise oyları toplamak, olumlu, olumsuz ve çekimser şeklinde tasnif etmek ve saymakla görevlidir388.
Genel kurul toplantısı görüşme usulü ana sözleşme de belirlenmemişse, başkan bir usul tespit eder ve genel kurulun onayına sunar. Görüşmeleri, toplantı yetersayısının tespit edilmesinden sonra açmalı, gündem sırasına göre görüşmelerin yapılmasını sağlamalıdır. Başkan kendiliğinden gündem sırasını değiştiremez ve gündemden madde çıkaramaz389. Bu
konuda ki kararı genel kurul verecektir. Karar için de hemen oylamaya müracaat hakkı yoktur. Öncelikle gündemin her bir maddesi için konuşmak isteyenler bulunup bulunmadığını sormalıdır. Gerçi genel kurul ekseriyet kararı ile görüşmelerin sonlandırılmasına her an karar vermek imkânına sahiptir. Ancak buna karar vermeden teklifin lehinde veya aleyhinde en azından birer kere konuşulması gerekir. Aksi durumda konuşmak isteyenlere fırsat vermeden görüşmeler sonlandırılırsa bu iyi niyet kurallarına aykırı olur390.
Başkan görüşmelerin bitiminden sonra oylamaya geçilmesini sağlamalı, oylama sonucunu tespit etmeli ve kararın toplantı tutanağına yazılmasını sağlamalıdır. Ayrıca pay sahiplerinin karara karşı muhalefetini tutanağa geçirilmesini sağlamalıdır391.
Genel kurul başkanı toplantının yürütülmesi için bütün usulü yetkileri haizdir. Toplantıya katılmak isteyenlerin, katılma hakkına sahip olup olmadığına karar verebilir, pay sahiplerinin konuşma sırasını belirleyebilir ve gerektiğinde geri kalan konuşma sürelerini sınırlandırabilir. Genel kurulun sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için gerekli olan her türlü tedbiri almakla görevli ve yetkilidir392.
Başkan söz hakkını kendisi içinde tanıyarak görüşünü açıklayabilir. Ayrıca gündemde ki maddeler görüşülmedikçe toplantı sona ermeyeceğinden ertesi gün devam
387 Arslanlı H., C. II; sh. 38; Pulaşlı H.; Şirketler Hukuku, sh. 338. Yargıtay’ın da benzer şekilde kararları
mevcuttur. Y. 11. HD.17.5.1982 tarihli ve E: 2110 K:2353 sayılı karar için bkz: Karslıoğlu H.;age., sh.195.
388 Özer I.;,age., sh. 111; Çevik, O.N: Anonim Şirketler, sh. 811; Poroy(Tekinalp/Çamoğlu ), Ortaklıklar,
sh. 404., Karslıoğlu H.,age, sh. 195.
389 Yiğit İ.;age. sh. 140. 390 Arslanlı H., C. II; sh. 39. 391 Yiğit İ.;age. sh. 140. 392 Yiğit İ.;age. sh 141.
zorunluluğu doğabilir. Bu toplantının ertelendiği anlamına gelmez393. Başkanın kararlarının
tek başına iptal edilmesi söz konusu değildir.
“Toplantı başkanlığı ve iç yönerge” kenar başlıklı Yeni TTK m. 419/1’e göre,
“esas sözleşmede aksine bir düzenleme yoksa toplantıyı, genel kurul tarafından seçilen, pay sahibi sıfatını taşıması şart olmayan bir başkan yönetir. Başkan, tutanak yazmanı ile gerek görürse oy toplama memurunu belirleyerek başkanlığı oluşturur. Gereğinde başkan yardımcısı da seçilebilir”. Hüküm, TTK’ da bulunmayan fakat uygulamada yerleşmiş olan hususları düzenlemiş bulunmaktadır. Anonim şirket yönetim kurulu, genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından, asgari unsurları belirlenecek olan bir iç yönerge hazırlar ve genel kurulun onayından sonra yürürlüğe koyar. Genel kurul tarafından onaylanarak yürürlüğe konulan iç yönerge aynı zamanda tescil ve ilan edilir.