B. Pay Sahiplerinin Bir Kısmının İştirak Edebileceği Genel Kurullar
IV. GENEL KURULUN YETKİLERİ
Anonim şirketin en önemli karar organı olması nedeniyle, genel kurulun yetkileri oldukça geniştir. Elbette ki, ayrıntılı olarak her konuda şirketin işlem yapabilmesi için bir genel kurul kararına ihtiyaç duyulmaz. Çünkü şirketi idare ve temsil ile görevli ve bu konuda münhasır yetkilere sahip bir yönetim kurulu vardır134. Ancak şirketi ilgilendiren önemli
konular ile pay sahiplerinin hakları ile ilgili hususlarda, demokratik sistemdeki güçler ayrılığı ilkesine benzer şekilde bazı sınırlar olmakla birlikte, esas olarak karar verme yetkisinin genel kurulda olduğu kabul edilebilir135.
132 Bilge M.E.: Oy Vermede İnternet, sh. 363–364.
133 Özer I.: age. sh. 46. Karslıoğlu H.: age. sh. 54. Ayrıca Yeni TTK m. 1527’de, elektronik ortamda yapılacak
genel kurul toplantılarının esas sözleşme ile de düzenlenebileceği hüküm altına alınmıştır.
134 Karslıoğlu H.;age.; sh. 56.
135 İmregün O.; Anonim Ortaklıklar, sh. 100–104; Pulaşlı, H: Şirketler Hukuku, sh. 207 Vd; Çevik, O.N:
Anonim Şirketler, sh. 323- 324; Şükrü Yıldız: TTK’ya Göre Anonim Şirketlerde Genel Kurul Kararlarının İptali, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1989, sh. 11 vd. (Genel Kurul Kararlarının İptali) ; Ünal, S: age. sh. 6 vd.
Anonim ortaklık genel kurulunun yetkileri hususunu sadece genel olarak ele alacağız. Anonim ortaklık genel kuruluna özgü devredilmez yetkiler, limited ortaklık ortaklar kurulu için olduğu gibi, yasada ayrıca bir özel hükümle düzenlenmiş değildir (TTK m.539). TTK’nin farklı hükümlerinde gösterilen anonim ortaklık, genel kuruluna özgü yetkilerin belirlenmesinde temel ölçütler, genel kurulunun iç organ olma niteliği ve konunun organların oy ve kararını gereksindirmesi olmalıdır.
Anonim ortaklıkta genel kurulun yetkileri, ortaklığın konusu, diğer organların münhasır yetkisine giren yetkiler, üçüncü kişilerin hakları, pay sahiplerinin müktesep ve vazgeçilmez nitelikteki hakları ve imtiyazlı pay sahiplerinin imtiyazlı olan haklarıyla sınırlıdır136.
Anonim ortaklılığın üç organı başlı başına birer varlıktırlar ve her organ kanun koyucunun iradesi ile kendisine özgü yetkilerle donatılmıştır. Genel kurulun üst organ olduğu yönündeki tartışmalarda bu bağlamda destek bulmamaktadır. Zira genel kurul yönetim kurulu ve denetim kurulu üzerinde bir “amir” olmayıp diğer organların münhasır yetkisine giren konularda yetkisizdir. Üstelik genel kurul sürekli çalışan bir organ değildir. Aksine yönetim kurulu devamlı faaliyette bulunan bir kuruldur. Ancak yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerin genel kurul tarafından seçilmesi ve azledilmesi gerekçesinden yola çıkarak bazı yazarlar genel kurulun üst organ olduğunu kabul etmektedirler137. Her organ kanunun
düzenlemesi uyarınca kendi ihtisasına girdiği kabul edilen yetkilerle donatılmıştır. Ancak ana sözleşmeye hüküm koymak şartıyla, bu ihtisas alanlarının sınırları değiştirilebilir138.
Genel kurulun yetkileri devredilebilen ve devredilemeyen yetkiler olmak üzere iki grupta değerlendirilebilir.
Genel kurulun bir takım yetkileri vardır ki, bunlar ancak genel kurul tarafından kullanılabilir ve bir başka organa ana sözleşme ile dahi devredilemez139. Devredilmez yetkilere TTK sisteminde yer verilmemesinden dolayı Kom. Yön. m. 15 de sayılan ve genel kurulun devredilmez görev ve yetkilerini düzenleyen hüküm TTK karşısında hüküm ifade etmez140. TTK’da anonim ortaklık genel kurulunun münhasır yetkilerinin ayrı bir maddede düzenlenmediği yukarıda belirtilmişti. Ancak dağınık olarak kanunda açıkça genel kurula bırakılan yetkiler, münhasır yetkiler olarak kabul edilerek; bunların dışındaki yetkilerin, esas sözleşme ile başka bir organa bırakılabileceği kabul edilmesiyle bu sınırın aslında genel
136 Yiğit İ.;age.,sh. 4 vd.
137 Arslanlı H. : II-III, sh. 6,7 vd; İmregün O.: Anonim Ortaklık, sh. 100 vd. Domaniç H.; TTK Şerhi, sh.
778 bk.
138 Poroy (Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, sh. 193, Ansay T.: Anonim Şirket, sh.90. 139 Yiğit İ.;age.,sh. 6,7.
kurulun münhasır yetkilerini belirlediği kabul edilebilir. Sonuç olarak TTK’da açıkça genel kurula bırakılmış yetkiler dışındaki görev ve yetki başka organlara bırakılabilmelidir141. Yeni TTK 340. maddesi ile “esas sözleşmede, bu kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümlerinden ancak kanunda buna açıkça cevaz verilmişse sapabilir” kuralı hüküm altına alınmıştır. Bu hüküm anonim şirket hukukunun gelişmesini kısıtlayarak, adeta anonim şirkete çelik korse giydireceği şeklinde eleştirilmiş olup sözleşme serbestliğini hem Borçlar Kanunu 19/20 anlamında hem de Medeni Kanun’un 23. maddesinin öngördüğünün çok ötesinde sınırlamıştır142. Bir taraftan da, standartlık sağlanarak keyfiliğin engelleneceği ve gereksiz
birçok izin müessesesini ortadan kaldıracağı savunulmuştur143.
Genel Kurulun devredilmez nitelikte olan görevleri; anonim ortaklık ana
sözleşmesinin değiştirilmesi, yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerin seçilmeleri, azledilmeleri ( TTK m. 312, 369/4), ibra edilmeleri ( TTK. m. 441, 442 ) bilanço, kar ve zarar hesabının onanması, kar dağıtımı ve teklifinin kabulü, veya reddi (TTK. m. 369 ) yönetim kurulu üyelerine ortaklığın konusuna giren işlerle uğraşması (TTK. m. 335) ve ortaklıkla işlem yapması için izin verilmesi (TTK. m. 334) yetkileri genel kurulun devredilmez yetkileri arasındadır. Bu yetkiler ana sözleşmeyle bile bir başka organa devredilemez144.
Ortaklık sermayesinin üçte ikisinin karşılıksız kalması halinde bu sermayenin tamamlanmasına veya üçte biri ile yetinmeye (TTK. m. 324), ortaklığın feshine, tasfiye halinde aktiflerin toptan satılmasına karar vermek (TTK. m. 443/2 ) yeni bir anonim ortaklığın kurulması şeklinde ortaklıkların birleşmesi halinde (TTK. m. 452 ) birleşen ortaklıkların genel kurullarının tasdik yetkisi, ortaklığın bir kamu tüzel kişisi tarafından devralınması halinde tasfiyenin yapılmamasına karar verme (TTK. m. 454/1), ortaklık müstahdem ve işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım kazancından akçe ayrılmasına izin verilmesi de devredilmez yetkiler arasındadır145.
Genel kurul organının münhasır yetkileri olmakla birlikte, diğer organlara ait münhasır yetki alanı da bulunmaktadır. Bu münhasır yetki alanlarına müdahale etmemek kaydıyla, genel kurulun bazı yetkilerinin yukarıda belirttiğimiz gibi diğer organlara verilebilir146. Bu konuda ortaya çıkabilecek tereddütler, hükmün gayesi ile pay sahiplerine
141 Karslıoğlu H.;age.,sh. 60.
142 Moroğlu E.; Değerlendirme ve Öneriler, sh. 117,118.
143 Bkz: Yeni TTK 340. madde gerekçesi, Kendigelen A.;Yeni TTK, sh. 417,418. 144İmregün O.; Kara Ticareti, sh.288.
145 Yiğit İ.;age.,sh. 7.
genel kurulda verilen hakların koruduğu menfaatler göz önüne alınarak çözüme kavuşturulabilir147.
Yeni TTK m. 408 görev ve yetkiler kenar başlığı altında genel kurulun görev ve yetkilerini düzenlemiştir. Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hâllerde karar alır. Çeşitli hükümlerde öngörülmüş bulunan devredilemez görevler ve yetkiler saklı kalmak üzere, genel kurula ait aşağıdaki görevler ve yetkiler devredilemez: a) Esas sözleşmenin değiştirilmesi b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları c) Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması e) Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi f) Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı. Tek pay sahipli anonim ortaklıklarda bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır.
Genel kurul karar verme yetkisini, kanundan ve kanun hükümleri çerçevesinde esas sözleşmeden alır. Esas sözleşme anonim ortaklığın organsal yetki sistemini kuran yapısına ve organlar arasında ki kanuni işlev dağılımına aykırı bir şekilde genel kurulu yetkilendiremez. Yönetim kurulu kendisine kanunla bırakılan, devredilemez yetkileri genel kurula nakledemez, onun onayına bağlayamaz. Genel kurul da diğer organlara ait devredilemez yetkileri kendisine çekemez. Yönetim kurulu da genel kurulun yetkilerini yüklenemez. Denetleme görevine ilişkin hiçbir yetki genel kurula ve yönetim kuruluna bırakılamaz ve onun tarafından kullanılamaz.
Yeni TTK genel kurulun devredilmez bazı yetkilerini toplu olarak göstermektedir. Ancak bu yetkiler tahdidi olarak sayılmamıştır. 408. maddenin c. fıkrasında düzenlenen “kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları” yetkisi genel kurulun devredilmez yetkileri arasındadır. Bu fıkra yeni hüküm niteliğindedir. Yeni TTK denetleme sistemi farklı olarak düzenlenmiştir. Denetçi ve işlem denetçisi kural olarak genel kurul tarafından seçilir ve görevden alınır. Fakat interalia sermaye artırımı denetçisi yönetim kurulunca (Yeni TTK m. 458), ve menkul kıymet ihraç denetçisi, yetkilendirilmişse yönetim kurulunca (Yeni TTK m. 505) seçilir148.
147 Poroy (Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, sh..390. 148 Kendigelen A.: Yeni TTK, sh. 512, 513.
Moroğlu, esas itibariyle İsv. BK’nın 698. maddesinden alınmış olan bu hükmün aksayan yanının, anılan hükümden ayrılan yanı olduğunu belirtmektedir. Bu anlamda 408/1 fıkrasında geçen “ genel kurul, kanunda ve esas sözleşme de açıkça öngörülen hallerde karar alır” hükmünün genel kurula aşırı bir sınırlama getirdiğini, genel kurulun, kanun veya esas sözleşme ile diğer organlara bırakılmamış olmakla beraber kanun veya esas sözleşme ile “açıkça” yetkilendirilmediği hususlarda da karar alamayacağını belirtmektedir. Örneğin yönetim kurulunun devredilemeyen yetkilerine girmeyen bir konuda genel kurul bir tavsiye kararı alamayacaktır. Bu nedenle bu sınırlamanın gereksiz olduğunu düşünmekte ve anılan maddeyi bu yönüyle eleştirmektedir149. Bizde bu eleştirilere katılıyoruz.