A. Genel Kurulda Görüşme Usulü
2. Bakanlık Temsilcisinin (Komiserin) Toplantıda Hazır Bulunması ve İlgil
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı komiseri toplantıda hazır bulunmalı, tutanakların394 kanuna uygun şekilde tutulmasını ve toplantının kanun hükümlerine uygunluğunu gözetimi altında tutmalı, gerekirse uyarılarda bulunmalı ve sonuç olarak kanuna uygunsuzluğu gördüğü takdirde tutanakları imzalamamalıdır. Nitekim genel kurul kararları tutanaklar komiser tarafından imzalanmadıkça geçerlilik kazanamazlar (TTK 378/2, 297 ).Yani hükümsüzdür395.
TTK m. 297’e göre komiserlerin görevleri “zabıtların kanuna uygun” şekilde tutulmasını gözetimden ibarettir. Bu itibarla, komiserin görevi sadece toplantıyı izlemek değildir396. Kom. Yön. göre komiserlerin görevleri, genel kurul toplantısından önce, toplantı
sırasında ve toplantı sonrasın da olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır.
Kom. Yön. m. 31’e göre toplantı başlamadan önce ki görevleri şunlardır;
393 Tekil F.,Anonim Şirket, sh. 280 vd.
394 Yönetim kurulu, genel kurul görüşmeleri, kararları ve seçimleri ile ilgili tutanakların tutulması için gerekli
olanakları sağlamış bulunmalıdır (TTK m. 375/2 ). Tutanaklar genel kurul katibi tarafından tutulur. “ …..tutanaklara verilen kararların mahiyet ve neticeleri ile muhalif kalanların muhalefet sebeplerinin yazılması..”gereklidir (TTK 378/2, 297), Tekil F.;Anonim Şirket, sh. 282 dn.
395İmregün O.;Anonim Ortaklık, sh. 142, Tekil F.;Anonim Şirket, sh. 282. 396 İmregün O.;Anonim Ortaklık, sh. 143.
a) Toplantı yerinin ilansız toplantılarda Bakanlığa bildirilen veya ilanlı toplantılarda ilanda gösterilen yer olup olmadığını ve burada toplantı yapmanın ana sözleşmeye göre mümkün olup olmadığını kontrol etmek,
b) Toplantıya davetin Kanun ve ana sözleşmeye uygun olarak yapılıp yapılmadığını kontrol etmek,
c) Olağan genel kurul toplantılarında yönetim kurulu üyelerinden en az bir üye ile denetçilerden de en az birinin toplantı yerinde bulunup bulunmadığına bakmak,
d) Olağan toplantılarda bilanço ve kar/zarar cetvellerinin toplantı yerinde olup olmadığına ve denetçi raporunun verilip verilmediğine bakmak,
e) Yönetim ve denetim kurulu üyelerinin görev sürelerinin sona erip ermediğini kontrol etmek,
f) Kanun ve ana sözleşmede öngörülen asgari nisabın mevcut olup olmadığına bakmak,
g) Oy hakkını haiz olup bu hakkını pay sahibi olmayan üçüncü bir şahıs vasıtasıyla kullananlar varsa, şirket ana sözleşmesinde bu konuda aksine bir hüküm bulunup bulunmadığını ve vekaletnamelerin bu Yönetmelikle belirlenen esaslara uygun olup olmadığını incelemek ve bu vekaletnameleri incelendi şerhi ile imzalamak ve divana verilmesini sağlamak,
h) Ana sözleşme değişiklikleri Bakanlık iznine tâbi bulunan şirketlerin toplantı gündemlerinde ana sözleşme değişikliği bulunması hâlinde Bakanlıktan bu konuda izin alınıp alınmadığına bakmak."
ı) Genel kurulun davet usulüne hiç uyulmaksızın veya Türkiye Ticaret sicili Gazetesi’nde ilan edilmeksizin toplanması halinde ortakların tümünün hazır bulunup bulunmadığına ve toplantının yapılmasına itiraz olup olmadığına bakmak,
i) Hazirun cetvelini imzalamak suretiyle asaleten veya vekâleten genel kurula katılanların kimlik kontrolünü itiraz veya lüzum görmesi hâlinde yapmak.
Komiser toplantıdan önce görevlendirme yazısı ile kimliğini ilgililere gösterir. Komiser tarafından yukarıda (a,c,d,f,h,ı) bentlerinde sayılan hususlardan herhangi birinin mevcudiyetinin tespit edilmesi halinde toplantının açılmasına izin verilmeyerek durum tutanağa bağlanarak ilgililerle birlikte imzalanır. Bu maddenin (a,c,d,h,ı) bentlerinde yazılı hususlar nedeniyle toplantının yapılamaması halinde yapılacak ikinci toplantıda toplantı nisabı azalmaz.
Genel kurul toplantısı açıldıktan sonra, komiserin görevi, toplantının Kanun ve ana sözleşme hükümlerine uygun olarak yapılmasını gözetmektir.
a) Şirket ana sözleşmesi ile belirlenmemiş ise, genel kurul toplantısını yönetmek, toplantı düzenini sağlamak, müzakerelerin Kanun ve ana sözleşmeye uygun olarak ve gündem dâhilinde yürütmek üzere başkan, oy toplayıcı ve kâtipten oluşan başkanlık divanının seçilmesine nezaret etmek,
b) Görüşmelerin gündem dâhilinde yapılmasına dikkat etmek, gündem dışına çıkılması halinde başkanı uyarmak,
c) Genel kurulun gündem maddeleri arasında ana sözleşme değişikliği de bulunuyor ise önceden Bakanlıktan izin alınıp alınmadığına bakmak,
d) Kanun ve ana sözleşmenin uygulanmasında tereddüt edilen konularda talep edilmesi halinde, bilgisi dâhilinde olan konularda görüş bildirmek,
e) Oy kullanılması sırasında kanunda öngörülen oy kısıtlamalarına uyulmasını sağlamak,
f) Kararların Kanun ve ana sözleşmede öngörülen nisaplara uygun olarak alınıp alınmadığını gözetmek,
g) Toplantı sarısında gündem maddelerine göre Kanun ve şirket ana sözleşmesinde öngörülen toplantı ve karar nisabının kaybolduğunun ileri sürülmesi halinde komiserin gözetiminde divan tarafından yoklama yapılır.
Yoklama sonucunda toplandı açılmadan önceki hazirun cetveline göre hesaplanan karar nisabı kadar payın temsil edildiği anlaşılırsa toplantıya devam edilir. Ancak bu takdirde karar nisabı mevcutların ekseriyeti değildir. Kararın oluşması için hazirun cetveline göre başlangıçta hesaplanan karar nisabı kadar karar lehine oy kullanılması gerekir.
h) Genel kurul tutanağının hazırlanmasına nezaret ederek, tutanağın Kanun ve bu Yönetmelikle belirtilen esaslara uygun olarak düzenlenmesini sağlamak. Genel Kurul tutanağının toplantı mahallinde ve toplantı sırasında daktilo ile düzenlememesi halinde tutanak el yazısıyla en az iki nüsha olarak tutulur ve divan heyeti ile komiser tarafından imzalanır. Elle tutulan bu tutanağın sonradan daktilo ile yazılması halinde ise elle tutulan tutanağın bir nüshası komiser tarafından önceden alınır ve daktilo edilen tutanakla birlikte dosyasında saklanır.
ı) Halka açık şirketlerde oyların Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğine göre kullanılmasını sağlamak,
i) Uyarısına rağmen kararların Kanun, ana sözleşme ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak alınması halinde tutanağa gerekli şerhi yazmak.
Kom. Yön. m. 33’e göre toplantıdan sonra ki görevleri şunlardır;
Komiser, yönetim kurulu faaliyet raporu, denetçi raporu, bilânço, kâr ve zarar cetveli, hazirun cetveli, gündem, genel kurul toplantı tutanağı gibi toplantı ile ilgili belgeleri alarak Bakanlık merkez teşkilâtında Genel Müdürlüğe, il’lerde il müdürlüğüne teslim eder. Genel kurul toplantısı sırasında, Kanun, ana sözleşme ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırılık olmasına rağmen herhangi bir nedenle toplantı tutanağında belirtilmeyen hususlar ile herhangi bir sebeple toplantının açılamaması veya açılan toplantının tamamlanamaması gibi hususların mevcudiyeti hâlinde rapor düzenleyerek Bakanlığa/il müdürlüğüne verir. Bu rapor genel kurul belgeleriyle birlikte saklanır.
Bu yönetmelik, yer yer kanun koyucu gibi davranan bir espriden kaynaklanan ve kanuna aykırı düşen yeni kurallara da yer veriyor olması normlar hiyerarşisini ciddi şekilde sarsmaktadır397. İmregün’e göre, komiser toplantıyı yöneten kişi değildir. Görevi yönetmek
değil sadece izlemek, toplantıya nezaret etmektir. Bu itibarla, toplantı yönetimi hakkında komiserle başkanlık divanı arasında anlaşmazlık çıkarsa, komiser gördüğü aykırılığı raporuna yazmakla yetinir, yetinmelidir. Komiserin toplantıyı terk veya tutanağı imzalamayarak toplantıyı hükümsüz kılması ancak fevkalade istisnai ve yasanın ağır ihlalleri nedeni ile söz konusu olabilir398.
Yeni TTK m. 407/3’e göre, “333 üncü madde gereğince belirlenen şirketlerin genel kurul toplantılarında Sanayi ve Ticaret Bakanlığının temsilcisi de yer alır. Diğer şirketlerde, hangi durumlarda Bakanlık temsilcisinin genel kurulda bulunacağı ve genel kurul toplantıları için temsilcilerin görevlendirilmelerine ilişkin usul ve esaslar ile bunların nitelik, görev ve yetkileri ayrıca ücret tarifeleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir. Bakanlık temsilcisinin toplantıya katılma giderleri ve ücretleri ilgili şirket tarafından karşılanır.” Yeni kanun komiserlere ilişkin değişik bir düzenleme getirmiştir. Düzenlemenin esası şöyle açıklanabilir. Komiserin genel kurullara katılması yönünden ortaklıklar ikiye ayrılmıştır. Bakanlık komiseri bir kısım anonim ortaklıklarda TTK da olduğu gibi bulunacaktır. Bu ortaklıklar bakanlığın tebliği ile belirlenecektir. Diğer ortaklıklarda da komiser bulunacaktır. Ancak bu komiserlerin kimler olacağı ve nitelikleri Adalet Bakanlığıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığının (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) birlikte çıkaracakları bir tebliğde gösterilecektir.
Bahtiyar’a göre 407. maddenin 3. fıkrasında yapılan bakanlık temsilcisi ve komiser ayrımının haklı bir mantığının olmadığını, bunun yanında gerekçede de doyurucu bir
397 Tekil F.;Anonim Şirket, sh. 282. Ayrıntılı bilgi için bkz: Helvacı M.; Genel Kurul, sh. 12–66. 398 İmregün O.;Anonim Ortaklık, sh. 144.
açıklamanın bulunmadığını, üstelik gerekçe ile madde metni arasında kullanılan kavramlar yönünden farklılığın göze çarptığını, gerekçede maddedeki Bakanlık temsilcisi yerine Bakanlık komiseri kavramının kullanıldığını belirtmektedir399.
Yukarıda değindiğimiz düzenlemeden yola çıkarak TTK madde 333’ü incelemekte yarar vardır. Madde şu şekildedir: “Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilan edilecek anonim şirketler Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur. Bu şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri de aynı Bakanlığın iznine bağlıdır. Bakanlık incelemesi sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilir. Bunun dışında hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz.” Bu maddede geçen şirketlerin genel kurullarında Sanayi ve Ticaret Bakanlığının temsilcisi bulunacaktır. Dolayısıyla bu madde de geçen şirketler Bakanlığın izni ile kurulacak ve kıstasları yine Bakanlığın yayınlanacağı tebliğde belirlenecektir. Diğer şirketlerde yani madde 333 dışında kalan şirketlerde hangi durumlarda bakanlık temsilcisinin bulunacağı ve bunun kıstasları yine Bakanlığın çıkaracağı bir yönetmelikte belirlenecektir. Moroğlu bu maddenin “…Bunun dışında hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz” diyen son cümlesini gereksiz ve sakıncalı bulmaktadır. Kayıtlı sermaye sistemine geçiş için “izin alınmasını” öngören 332. maddenin 3. fıkrası ile çelişki oluşturduğunu belirtmektedir. Bu nedenle bu cümlenin gereksiz olduğunu maddenin 1. ve 2. cümlelerinin “sınırlı izin” ilkesini yeteri kadar ifade ettiğini söylemektedir400.