Van Den Tempel Raporu

1970 yılında Komisyon kurumlar vergisi ve iç pazardaki etkileri üzerine bir  rapor  hazırlamak  için  Hollandalı  bir  maliyeci  olan  A.J.  Van  Den  Tempel’i  görevlendirmiştir. Van den Tempel kârların şirketlerin ve pay sahiplerinin elinde  ne  şekilde  vergilendirildiğini  incelemiştir  ve  Toplulukta  dağıtılan  kâr  paylarına  uygulanan klasik, bölünmüş oranlı vergileme ve vergi alacağı (imputation) gibi üç  farklı  vergilendirme  sistemi  belirlemiştir.  O  tarihte  uygulanan  sistemler,  kârların  kurum  bünyesinde  ve  ortaklar  elinde  ayrı  ayrı  vergilendirildiği  klasik  sistem  (Lüksemburg,  Hollanda  ve  Birleşik  Krallıkta  uygulanan  sistem);  ekonomik  çifte  vergilendirmenin  dağıtılan  kârlara,  dağıtılmayan  kârlara  nazaran  daha  düşük  bir  vergi  oranı  uygulamak  suretiyle  hafifletildiği  çift  oranlı‐bölünmüş  oranlı  sistem  (Batı Almanya’da uygulanan sistem) ve ortaklara en az kurum bünyesinde ödenen  vergi  kısmını  temsil  eden  bir  vergi  alacağı  tanıyan  sistem  şeklinde  özetlenebilir. 

Rapor, bu sistemlerin avantaj ve dezavantajlarını inceleyen teknik bir çalışmadır. 

Rapor  yalnızca  bu  metotlardan  herhangi  birisinin  Topluluk  seviyesinde  uygulanmasının sonuçlarını ele almamakta, aynı zamanda bir sistemi ya da diğerini  benimsemenin mali, sosyal ve ekonomik etkilerinin yanı sıra AT ve üçüncü ülkeler  arasındaki  vergisel  ilişkilerin  sonuçlarını  da  kapsamaktadır³¹¹.  Van  Den  Tempel  raporu,  her  ne  kadar  bir  üye  devlette  mukim  kurumların  gelirlerinde  çifte  vergilemeye  neden  olsa  da  diğer  üye  devletlerdeki  işlemlerde  gelir  getiren  Hollanda  kurumlar  vergisi  modelini  AET’nin  izlemesini  önermektedir.  Van  Den  Tempel  raporuna  göre,  Topluluk  seviyesinde  uyumlaştırılmış  bir  sistem,  vergi  alacağı  sisteminin  yabancı  pay  sahibi  ayrımı  gözetmemesi  şeklindeki  başlıca 

310 Her iki öneri de 15 Ocak 1969 tarihinde verilmiştir. 

311 JIMENEZ, s.111. 

99 

dezavantajını önlemesi sebebiyle klasik sistemin çizgileri içerisinde yer almalıdır. 

Her ne kadar klasik sistem çifte vergilendirmeye yol açsa da, basitliği ve tarafsızlığı  AT’nin  uyumlaştırılmış  bir  kurumlar  vergisi  sistemi  geliştirmesi  yönünde  potansiyel bir başlangıç noktası teşkil edecektir³¹².    

1 Ağustos 1975 tarihinde Komisyon, kurumlar vergisi sistemlerinin ve kâr  paylarındaki tevkifatın uyumlaştırılması amacıyla bir direktif teklifini³¹³ Konsey’e  sunmuştur.  Van  Den  Tempel  raporunda  yer  alan  öneriler  1975  tarihli  Direktif  önerisinde  dikkate  alınmamıştır,  zira  Van  Den  Tempel  raporu  yayımlandıktan  sonra  bazı  üye  devletler  1970  tarihinde  ve  öncesinde  yürürlükte  olan  klasik  sistemi  terk  ederek  vergi  alacağı  sistemini  benimsemişlerdir³¹⁴.  Komisyon,  Neumark  ya  da  Van  Den  Tempel’in  raporlarından  ayrılıp  bunun  yerine  kısmi  bir  vergi  alacağı  sistemi  önermiştir.  Direktif  önerisine  göre,  ulusal  kurumlar  vergisi  oranları, %45‐55 arasında olmalı ve herhangi bir üye devletin pay sahibi, yerel pay  sahibi  ile  aynı  vergi  alacağını  elde  etmelidir.  Buna  göre  üye  devletler  kurum  kazancına  %45  ila  55  arasında  bir  vergi  uygulayacaklardır.  Ayrıca  kâr  payı  dağıtımı  %25  oranında  tevkifata  tabi  olacaktır.  Ekonomik  çifte  vergilendirmenin  önlenmesi için kâr payı elde edenler kaynakta ödenen kurumlar vergisinin %45 ila  55’i  tutarında  bir  vergi  alacağına  sahip  olacaklardır.  Kâr  payı  sahibi,  Toplulukta  mukim  olması  ve  ikamet  devletinde  gelir  vergisine  tabi  olmak  şartıyla  iadeyi  mukim  olduğu  devlette  alacaktır.  Mukim  olunan  devlet,  vergi  alacağını  kaynak  devletinden geri alacaktır.  

Vergi  alacağı  sistemine  ilişkin  teklif,  hiçbir  zaman  yürürlüğe  konmamıştır. 

Avrupa  Parlamentosu,  kurumlar  vergisi  matrahını  uyumlaştırmadan  kurumlar        

312 BLUE, s.448;  JIMENEZ, s.111. 

313 COM (1975) 392, OJ, C‐253, 5.11.1975.  

314  1970  yılından  itibaren  üye  devletler  vergi  alacağı  sistemine  ya  da  bölünmüş  oran  sistemine  geçmeye başlamışlardır ve o tarihteki dokuz üye devlet içerisinde sadece Lüksemburg ve Hollanda  klasik sisteme bağlı kalmıştır. 

100 

vergisi  sistemlerinin  ve  oranlarının  uyumlaştırılmasının  bir  anlamı  olmayacağı  gerekçesiyle  teklife  ilişkin  görüşünü  açıklamamıştır.  Komisyon  1990  tarihinde  teklifi  geri  çekmiştir.  Komisyon  bu  tarihten  sonra,  vergi  uyumlaştırmasından  ziyade  kurumlarda  çifte  vergilendirmenin  önlenmesi  ve  dolaylı  vergilere  ilişkin  sorunlara odaklanmıştır. 

29 Kasım 1976 tarihinde, Komisyon ayrıca, “ilişkili işletmeler arasındaki kâr  transferlerinin  ayarlanmasına  ilişkin  çifte  vergilendirmenin  önlenmesine  ilişkin  direktif  (tahkim  prosedürü)”  teklifinde  bulunmuştur³¹⁵.  Teklif,  hiçbir  zaman  direktif  olarak  yayınlanmamıştır.  Ancak  1990  yılında,  Roma  Anlaşmasının  eski  220’nci  maddesi  (yeni  293’üncü  madde)  temelinde  üye  devletler  arasında  çok  taraflı bir sözleşme olarak yürürlüğe girmiştir³¹⁶. 1976 yılında teklif edilen transfer  fiyatlandırması  tahkim  direktifi,  üye  devletlerin  vergi  idareleri  arasında  karşılıklı  yardımlaşmaya  ilişkin  aynı  tarihli  direktif  teklifi  ile  bağlantılıdır.  Bunun  sebebi,  vergi idareleri arasında bilgi değişimi artışı söz konusu olursa, vergisel amaçlarla  kâr ayarlamalarında da bir artış olacağı düşüncesidir³¹⁷.   

Topluluk  seviyesinde  dolaysız  vergiler  alanında  kabul  edilen  ilk  direktif,  dolaysız  vergiler  alanında  üye  devletlerin  yetkili  mercileri  arasında  karşılıklı  yardımlaşmaya  ilişkin  19  Aralık  1977  tarihli  Konsey  direktifidir³¹⁸.  Bu  direktif  daha  sonra  79/1070/EEC  ve  92/12/EEC  direktifleri  ile  değiştirilmiştir³¹⁹.  Bu  direktif,  maddi  hukuka  ilişkin  hükümler  içermemekte,  üye  devletlerin  bilgi  değişimine ilişkin yükümlülüklerini düzenlemektedir. 

315 COM (76) 611, 24.11.1976, OJ, C‐301, 21.12.1976. 

316 23 Temmuz 1990 tarih ve 90/436/EEC sayılı Konvansiyon,  OJ, L‐225,  20.08.1990. 

317 TERRA/WATTEL, s.203. 

318 77/799/EEC, OJ, L‐336, 27.12.1977. 

319 79/1070/EEC, OJ, L 331, 27.12.1979. 

101  D. Burke Raporu  

Komisyonun  ekonomik  ve  parasal  birlik  hakkındaki  teklifler  zamanında  sergilediği  dinamizm  kısa  süreli  olmuştur.  Bozulan  ekonomik  iklim  ve  yeni  üye  devletlerin  katılımı,  bazı  alanlarda  daha  düşük  gelir  riski  ile  birlikte  gelecekte  büyüme  artışı  vadeden  uyumlaştırma  önlemlerinde  isteğin  azalmasına  yol  açmıştır³²⁰. Komisyon, 1980 tarihli Burke Raporunda³²¹, gerçek bir ortak pazarın  oluşturulması  için  acil  gördüğü  tedbirleri  belirtmiş;  uyumlaştırmanın  tek  başına  bir amaçtan ziyade malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı  için bir araç olduğunun altını çizmiş ve farklı üye devletlerin işletmeleri arasında  eşit  bir  rekabetin  oluşabilmesi  ve  sermaye  hareketlerinin  vergisel  kaygılardan  etkilenmemesi ve ortak pazarın iyi bir şekilde işleyebilmesi için dolaysız vergiler  alanında  işletmelerin  vergi  yüklerinin  yakınlaştırılmasının  esas  olduğunu  belirtmiştir³²².  1980’li  yıllarda  var  olan  durumda  fazla  bir  değişiklik  olmamıştır. 

Kurumlar  vergisi  alanında,  vergi  matrahlarının  uyumlaştırılmasına  ilişkin  uyumlaştırma düşünceleri herhangi bir sonuca varmamıştır.  

1990 yılı dolaysız vergiler alanında bir dönüm noktası olmuştur.  Kurumlar  vergisi alanında en önemli gelişmeler, 1990 yılında Konsey’de bir paketin kabulü  ile  gerçekleşmiştir.  “Kurumlar  Vergisinde  Ana  Esaslar”,  Avrupa  Topluluğu  bünyesindeki  işletmelerin  sınır  ötesi  faaliyetlerinin  önündeki  engellerin  değerlendirilmesinden  sonra,  iç  pazarın  tamamlanması  için  çeşitli  tedbirlerin  alınması  gerektiğini  belirtmiştir.  Bu  tedbirlerden  ilki  iki  direktif  ve  bir  sözleşmeden  oluşan  paketin  kabulüdür.  Bunlar  Birleşme  Direktifi³²³,  Ana  Şirket‐

Bağlı  Şirket  Direktifi³²⁴  ve  Tahkim  Anlaşmasıdır³²⁵.  Diğer  iki  tedbir  ise  yabancı        

320  FARMER/LYAL, s.24. 

321  COM (80) 153 final, Bull. 1/80. 

322  COMMUNIER, s.151; DIBOUT, s.9. 

323 23 Temmuz 1990 tarih ve 90/434/EEC sayılı Konsey Direktifi, OJ, L‐225, 20.08.1990. 

324 23 Temmuz 1990 tarih ve 90/435/EEC sayılı Konsey Direktifi, OJ, L‐225, 20.08.1990. 

325 23 Temmuz 1990 tarih ve 90/436/EEC sayılı Konvansiyon, OJ, L‐225, 20.08.1990. 

102 

ülkelerdeki zararlar hakkında direktif teklifi³²⁶ ve grup şirketleri arasındaki faiz ve  gayri  maddi  hak  bedeli  ödemelerindeki  tevfikatın  kaldırılması  hakkında  direktif  teklifidir³²⁷.  

E. Birleşme Direktifi