2. DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE GÖRE TELEVİZYONUN ERGENLER
2.9. Televizyonun Ergenin Popüler Kültür Algısına Etkisinin İncelenmesi
2.8.2. Sınıfa Göre Televizyonun En Olumlu Etkisi
Tablo 40. Sınıf Dağılımına Göre Televizyonun En Olumlu Etkisine Göre Dağılım Sınıf düşüncelere ve ideolojilere önem vermesi artan ergen, dönemin ileriki aşamalarında bunu hem izlediklerine hem de yaşantısına daha fazla yansıtmaktadır.
Tablo 40'ın ortaya çıkardığı sonuçlara göre öğrencilerin sınıfları ile televizyonun ergenler üzerindeki en olumlu etkisi arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir.
(x²(5)= 23,154, p<0,05)
2.9. Televizyonun Ergenin Popüler Kültür Algısına Etkisinin İncelenmesi
Tablo 41. Popüler Kültür Sorularının Bireysel Likert Ölçümü Dağılımı
Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Toplam
M1- Televizyon ve sinemada öne çıkan
yaşam tarzı bana uyar. N 90 143 266 145 109 753
% 12,0 19,0 35,3 19,3 14,5 100,0
M2- Televizyon günlük yaşantımdaki tavır ve davranışlarım üzerinde etkili olur.
N 142 204 178 126 103 753
% 18,9 27,1 23,6 16,7 13,7 100,0
M3- Televizyonda öne çıkan sevgili ilişkilerine benzer bir şeyler yaşamak isterim.
N 128 106 149 153 217 753
% 17,0 14,1 19,8 20,3 28,8 100,0
M4- Televizyon ve sinemadaki film ve reklamlar beni gerekli gereksiz harcamaya yöneltir.
N 121 152 142 162 176 753
% 16,1 20,2 18,8 21,5 23,4 100,0
M5- Türk televizyonu Türk aile yapısını yansıtmaktadır.
N 211 133 220 105 84 753
% 28,0 17,7 29,2 13,9 11,2 100,0
M6- Kıyafet alırken en fazla dikkat ettiğim şey televizyonda var olanlarla uyumluluğudur.
N 112 112 101 176 252 753
% 14,9 14,9 13,4 23,4 33,5 100,0
Ankete katılanlar "Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzı bana uyar."
düşüncesine en büyük yüzde %35,3 ile Kararsız kaldığını belirtmiştir. Katılma ve ya katılmama durumuna baktığımızda ise katılmayanların biraz daha fazla olduğu
78
görülmektedir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının uyumluluğu konusunda daha çok kararsız olduğu görülmektedir.
Ankete katılanlar "Televizyon günlük yaşantımdaki tavır ve davranışlarım üzerinde etkili olur." düşüncesine en büyük yüzde %27,1 ile katıldığını belirtmiştir.
Katılma ve ya katılmama durumuna baktığımızda ise katılanların daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin günlük yaşantılarındaki tavır ve davranışlarında televizyonun etkili olduğunu belirttiğini söyleyebiliriz.
Ankete katılanlar "Televizyonda öne çıkan sevgili ilişkilerine benzer bir şeyler yaşamak isterim." düşüncesine en büyük yüzde %28,8 ile kesinlikle katılmadığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin televizyonda öne çıkan sevgili ilişkilerine benzer bir şeyler yaşamak istemediği ortaya çıkmaktadır.
Ankete katılanlar "Televizyon ve sinemadaki film ve reklamlar beni gerekli gereksiz harcamaya yöneltir." düşüncesine en büyük yüzde %23,4 ile kesinlikle katılmadığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrenciler televizyon ve sinemadaki film ve reklamların gereksiz harcamaya yöneltmediği düşünmektedir.
Ankete katılanlar " Türk televizyonu Türk aile yapısını yansıtmaktadır."
düşüncesine en büyük yüzde %28,0 ile kesinlikle katıldığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin çoğunluğu Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıttığını belirtmiştir.
Ankete katılanlar " Kıyafet alırken en fazla dikkat ettiğim şey televizyonda var olanlarla uyumluluğudur." düşüncesine en büyük yüzde %33,5 ile kesinlikle katılmadığını belirtmiştir.
Genel hatlarıyla Popüler Kültür ile alakalı soruları inceledikten sonra şimdi soru tarzı olarak ters orantılı olduğu için madde 5 yani "Türk televizyonu Türk aile yapısını yansıtmaktadır." maddesini ters çevirerek Popüler Kültür ile demografik özellikler arasında anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğine ANOVA ve Welch testi yapılarak bakılmıştır. Gruplar arasında elde edilen anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için ikili karşılaştırma tekniklerinden Tamhane T2 ve Tukey testi kullanılmıştır.
Tablo 42. Toplam Popüler Kültür Dağılımı Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
Toplam N 677 822 1056 895 1068 4518
% 15,0 18,2 23,4 19,8 23,6 100,0
Tablo 42'ye göre; popüler kültürün televizyon tarafından şekillenmesi konusundaki düşüncelere bakıldığında, ankete katılan öğrenciler %15,0 "Kesinlikle Katılıyorum", %18,2 "Katılıyorum", %23,4 "Kararsızım", %19,8 "Katılmıyorum" ve
%23,6 "Kesinlikle Katılmıyorum" şeklinde belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin çoğu televizyonun popüler kültürü şekillendirmediğini düşünmektedir.
79
Konuyla alakalı Mert'in yaptığı çalışmaya göre, katılımcılar evlilik ve gelin-kaynana türündeki yarışma programlarının gelenek ve göreneklerimize aykırı olduğu, kültürel değerlerimizi yozlaştırdığı, evlilik kurumunun bu şekilde gerçekleşmesinin doğru olmadığı düşüncesine sahip olmalarına rağmen, bu tür programların örneklem grubunun neredeyse tamamı tarafından izlenildiği de tespit edilmiştir.250
2.9.1. Popüler Kültür ve Cinsiyet
Tablo 43. Popüler Kültür ve Cinsiyet
Cinsiyet N Kareler
Toplamı Serbestlik
derecesi t F P
Erkek 473 3,0867 ,83524 -4,491 ,960 ,000
Kadın 280 3,3643 ,79314 -4,551
Cinsiyet değişkenine bağlı olarak belli kategoriler ya da gruplar altında toplanan farklı gruplar çerçevesinde karşılaştırmalar yapabilmek ve bağımsız değişkenleri (cinsiyet) ile bağımlı değişken arasındaki ilişkileri incelemek için istatistik analizler yapılmıştır. Tablo 43'e baktığımızda lise öğrencilerinin cinsiyete göre popüler kültür algılarında bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir. Popüler kültür algılarının ortalamalarına baktığımızda kız öğrencilerin popüler kültür algısı ortalaması (3,36) erkek öğrencilerin ortalamasından (3,08) daha yüksektir. Üstelik t-testi analizi sonucunda da her iki cinsiyet arasındaki bu farklılığın anlamlılık düzeyine ulaştığı görülmektedir. (t=-4,491,P< 0,01). Buradan hareketle televizyonun ergenin popüler kültür algısına etkisi incelendiğinde kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha fazla etkilendiğini söyleyebiliriz.
Tablo 44. Televizyon ve Sinemada Öne Çıkan Yaşam Tarzının Öğrencilere Uyumluluğu İle Cinsiyet Arasındaki İlişki
Cinsiyet
Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Toplam
Erkek N 64 94 177 73 65 473
% 13,5 19,9 37,4 15,4 13,7 62,8
Kız N 26 49 89 72 44 280
% 9,3 17,5 31,8 25,7 15,7 37,2
TOPLAM N 90 143 266 145 109 753
% 12,0 19,0 35,3 19,3 14,5 100,0
Df:4 Chi-Square: 14,881 p=,005
Tablo 44'e göre, Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının öğrencilere uyumluluğu ile cinsiyet arasındaki ilişkiye bakıldığında erkeklerin %13,5'i "Kesinlikle
250 Senem Mert, Magazin ve Yarışma Programlarının Gecekondulu Kadınların Kente Uyum Sürecindeki Etkileri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2004.
80
Katılıyorum", %19,9'u "Katılıyorum", %37,4'ü "Kararsızım", %15,4'ü "Katılmıyorum", 13,7'si "Kesinlikle Katılmıyorum" seçeneklerini belirmişken; kızların %9,3'ü
"Kesinlikle Katılıyorum", %17,5'i "Katılıyorum", %31,8'i "Kararsızım", %25,7'si
"Katılmıyorum", 15,7'si "Kesinlikle Katılmıyorum" seçeneklerini belirtmiştir. Buna göre Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzını erkekler kızlara oranla kendilerine daha uyumlu olduğunu belirtmiştir.
Tablo 44'ün ortaya çıkardığı sonuçlara göre katılımcıların cinsiyetleriyle Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının öğrencilere uyumluluğu arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(4)= 14,881, p<0,05)
2.9.2. Popüler Kültür ve Öğrenim Görülen Okul
Tablo 45. Popüler Kültür ve Öğrenim Görülen Okul Öğrenim gerçekleşmiştir; en düşük puanı Final Temel Lisesi (2,98) alırken en yüksek puanı ise Fen Lisesi'nin (3,60) aldığını görmekteyiz.
Gruplara ait varyansların homojen olmaması nedeniyle tekyönlü varyans analizi (ANOVA) yerine Welch testi kullanılmıştır. Uyguladığımız Tamhane testi sonucu incelendiğinde; Öğrenim Görülen Okul açısından popüler kültür puanlarının Yaygın Çok Programlı Lisesi ile Fen lisesi ve Anadolu lisesi arasında, Sungu Çok Programlı Lisesi ile Fen Lisesi arasında, Fen Lisesi ile İlci İnşaat Kız İmam Hatip Lisesi, Anadolu
81
İmam Hatip Lisesi, Uğur Temel Lisesi ve Final Temel Lisesi arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir.
Özellikle seçilen okullar arasında en başarılı okul olan Fen Lisesi'nin hem en yüksek ortalamaya sahip olması hem de Anadolu Lisesi dışında tüm liselerle anlamlı bir farklılığın olması Fen Lisesi gibi başarı durumu yüksek liselerdeki öğrencilerde televizyonun popüler kültürü biçimlendirmesi ve algıları yönlendirmesi açısından daha etkin olduğu görülmektedir.
Tablo 46. Türk Televizyonunun Türk Aile Yapısını Yansıtması İle Öğrenim Görülen Okul Arasındaki Dağılım
Öğrenim Görülen Okul
Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
Tablo 46'ya göre, Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıtması ile Öğrenim Görülen Okul arasındaki ilişkiye bakıldığında; Fen Lisesi %46,7 ile ve Anadolu Lisesi
%36,3 ile "Kesinlikle Katılıyorum" u en fazla seçen ilk iki okul iken, Yaygın Çok Programlı Lisesi %16,8 ile ve Sungu Çok Programlı Lisesi %16,4 ile "Kesinlikle Katılıyorum" u en az seçen iki okuldur. Ayrıca Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıtmadığını düşünenlere baktığımızda ise Yaygın Çok Programlı Lisesi, Sungu Çok Programlı Lisesi ve Final Temel Lisesi Karşımıza çıkmaktadır. Buna göre sosyo-ekonomik durumu orta olduğu bilinen okulların Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıttığı düşüncesi ağır basıyorken, sosyo-ekonomik durumu yüksek ve ya düşük olanların Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıtmadığı düşüncesi ağır basmaktadır.
82
Tablo 46'nın ortaya çıkardığı sonuçlara göre katılımcıların öğrenim gördükleri okul ile Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıtması ile ilgili görüşleri arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(28)= 90,032, p<0,05)
2.9.3. Popüler Kültür ve Sınıf
Tablo 47. Popüler Kültür ve Sınıf algılarında bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir. Popüler kültür algılarının ortalamalarına baktığımızda 11. Sınıf öğrencilerin popüler kültür algısı ortalaması (3,27) 9. sınıf öğrencilerin ortalamasından (3,11) daha yüksektir. Üstelik t-testi analizi sonucunda da her iki cinsiyet arasındaki bu farklılığın anlamlılık düzeyine ulaştığı görülmektedir. (t=-2,725,P< 0,01). Buradan hareketle televizyonun ergenin popüler kültür algısına etkisi incelendiğinde 11. sınıf öğrencilerin 9. Sınıf öğrencilere göre daha fazla etkilendiğini söyleyebiliriz. Televizyon ile daha uzun süre iletişim halinde olan ergenlerin daha fazla etkilendiğini belirtebiliriz. Ayrıca 11. Sınıfa giden bireylerin daha özgür düşünce dünyasına sahip olmaları televizyonun yaşam tarzlarını belirleyen önemli bir faktör olmasını sağlamaktadır.
Tablo 48. Türk Televizyonunun Türk Aile Yapısını Yansıtması İle Sınıf Arasındaki Dağılım Sınıflar Kesinlikle
Katılıyorum
Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum sınıf arasındaki ilişkiye bakıldığında 9. Sınıfların %24,4'ü "Kesinlikle Katılıyorum",
%15,2'si "Katılıyorum", %36,6'sı "Kararsızım", %15,9'u "Katılmıyorum", 12,9'u
"Kesinlikle Katılmıyorum" seçeneklerini belirmişken; 11. Sınıfların %32,2'si
"Kesinlikle Katılıyorum", %20,5'i "Katılıyorum", %26,5'i "Kararsızım", %11,7'si
"Katılmıyorum", 9,1'i "Kesinlikle Katılmıyorum" seçeneklerini belirtmiştir. Buna göre Türk televizyonun Türk aile yapısını yansıttığı düşüncesi 11. Sınıflarda daha yoğun olduğu görülmektedir.
Tablo 48'in ortaya çıkardığı sonuçlara göre katılımcıların cinsiyetleriyle Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının öğrencilere uyumluluğu arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(4)= 14,881, p<0,05)
83
2.9.4. Popüler Kültür ve Başarı Durumu
Tablo 49. Popüler Kültür ve Başarı Durumu
Başarı
Televizyonun ergenin popüler kültür algısına etkisi ve katılımcıların başarı durumu arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (3,32) "Zayıf" grubuna, en düşük ortalama (3,09) "Orta" grubuna aittir.
Uyguladığımız Tukey testi sonucu incelendiğinde; Popüler kültür ile öğrencilerin başarı durumları arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılıkların olmadığı tespit edilmiştir.
2.9.7. Popüler Kültür ve Ailenin Aylık Gelir Durumu
Tablo 50. Popüler Kültür ve Ailenin Aylık Gelir Durumu Ailenin Aylık öğrencilerin ailelerinin aylık gelir durumu arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (3,24) "1000-2000 TL arası" grubuna, en düşük ortalama (3,12) "2000 TL'den fazla" grubuna aittir. Buna göre ekonomik durumu "orta" olanların, sosyo-ekonomik durumu düşük ve yüksek olanlara oranla televizyonun etkisiyle popüler kültürü şekillendirme konusunda daha yüksek bir eğilim göstermektedir.
Uyguladığımız Tamhane testi sonucu incelendiğinde; Popüler kültür ile öğrencilerin ailesinin aylık gelir durumu arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklığın olmadığı tespit edilmiştir.
84
2.9.10. Popüler Kültür ve Dini Bilgi Düzeyi
Tablo 51. Popüler Kültür ve Dini Bilgi Düzeyi Dini ilgi düzeyi arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (3,35) "Çok yetersiz"
grubuna, en düşük ortalama (3,11) "Yeterli" grubuna aittir.
Uyguladığımız Tukey testi sonucu incelendiğinde; Popüler kültür ile öğrencilerin kardeş sayıları arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklığın olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, "Biraz Yeterli" ve "Yeterli" grupları arasında anlamlı bir ilişkinin var olduğu görülmektedir. Dini bilgi düzeyi "Yeterli" olanlar televizyonun popüler kültürü etkilediği düşüncesine diğer gruplara göre daha az katılmaktadır.
Tablo 52. Televizyon ve Sinemada Öne Çıkan Yaşam Tarzının Uyumluluğu İle Dini Bilgi Düzeyi Arasındaki Dağılım
Dini Bilgi
Düzeyi Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
Tablo 52'ye göre, Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının öğrencilere uyumluluğu ile dini bilgi düzeyi arasındaki ilişkiye bakıldığında Kararsız gurubun dışındakilere bakacak olursak; Çok Yetersiz grubu %26,9 ile "Katılıyorum" ve
"Kesinlikle Katılmıyorum" u, Yetersiz grubu %29,4 ile "Katılmıyorum" u, Biraz Yeterli grubu %24,5 ile "Katılmıyorum" u, Yeterli gurubu %20,0 ile "Katılıyorum" u en çok belirtmiştir. Buna göre Dini bilgi düzeyini Çok Yetersiz ve Yeterli gören gruplar
85
Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının uyumlu olduğunu belirtirken, dini bilgi düzeyini Yetersiz ve Biraz Yeterli gören gruplar uyumlu olmadığını belirtmiştir.
Tablo 52'nin ortaya çıkardığı sonuçlara göre katılımcıların dini bilgi düzeyleriyle Televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının öğrencilere uyumluluğu arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(12)= 28,436, p<0,05)