2. DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE GÖRE TELEVİZYONUN ERGENLER
2.12. Televizyonun Ergenin Eğitim Algısına Etkisinin İncelenmesi
Erjem ve Çağlayandereli'nin liseli gençlerle yaptığı çalışma sonuçlarına göre, Liseli gençlerin modelleme davranışını etkileyen önemli bir faktör ailenin gelir
düzeyidir. Araştırma verilerine göre, ailenin gelir düzeyi arttıkça modelleme davranışı azalmaktadır. Ailesinin gelir düzeyi düşük olan gençlerin %75’i, orta olanların %68’i ve yüksek olanların ise %59’u modelleme davranışında bulunmaktadırlar. Bu oranlar yüksek gelirli ailelerin çocuklarının televizyon izleme davranışını daha bilinçli olarak şekillendirdiğini ifade etmektedir.259
2.11.6. Kişilik Gelişimi ve Dini Bilgi Düzeyi
Tablo 73. Kişilik Gelişimi ve Dini Bilgi Düzeyi Dini Bilgi
Düzeyi N Kareler
Toplamı Sd df F P
(Welch) Tamhane Sonucu Fark
Çok yetersiz 26 3,1603 ,96664 3 ,711 ,557 -
Yetersiz 51 3,2353 ,73800
Biraz yeterli 188 3,3342 ,67563
Yeterli 484 3,2603 ,75855
Toplam 749 3,2737 ,74491
Televizyonun ergenin kişilik gelişimine etkisi ve öğrencilerin dini bilgi düzeyi arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (3,33) "Biraz Yeterli" grubuna, en düşük ortalama (3,16) "Çok Yetersiz" grubuna aittir.
Uyguladığımız Tamhane testi sonucu incelendiğinde; Kişilik gelişimi ile öğrencilerin dini bilgi düzeyleri arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.
2.12. Televizyonun Ergenin Eğitim Algısına Etkisinin İncelenmesi
Ankete katılanlar " Televizyon takip ettiğim programları ve sinemada izlediğim filmleri arkadaşlarımla konuşup değerlendiririm." düşüncesine en büyük yüzde %35,3 ile Kararsız kaldığını belirtmiştir. Katılma ve ya katılmama durumuna baktığımızda ise katılmayanların biraz daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin televizyon ve sinemada öne çıkan yaşam tarzının uyumluluğu konusunda daha çok kararsız olduğu görülmektedir.
Ankete katılanlar " Çocukluğumda öğrendiğiniz dini bilgilerin aksi televizyonda söylendiğinde önceden bildiğim bilgileri sorgularım." düşüncesine en büyük yüzde
%27,1 ile katıldığını belirtmiştir. Katılma ve ya katılmama durumuna baktığımızda ise katılanların daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin
259 Erjem, a.g.m., s. 26.
100
günlük yaşantılarındaki tavır ve davranışlarında televizyonun etkili olduğunu belirttiğini söyleyebiliriz.
Tablo 74. Eğitim Sorularının Bireysel Likert Ölçümü Dağılımı
Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyoru m Kesinlikle Katılmıyoru Toplam
M13- Televizyon takip ettiğim programları ve sinemada izlediğim filmleri arkadaşlarımla konuşup değerlendiririm.
N 216 251 129 71 86 753
% 28,7 33,3 17,1 9,4 11,4 100,0 M14- Çocukluğumda öğrendiğiniz dini bilgilerin aksi
televizyonda söylendiğinde önceden bildiğim bilgileri sorgularım.
N 188 181 186 91 107 753
% 25,0 24,0 24,7 12,1 14,2 100,0 M15- Televizyonda izlediklerimin doğru olduğuna
inanırım.
Ankete katılanlar " Televizyonda izlediklerimin doğru olduğuna inanırım. "
düşüncesine en büyük yüzde %28,8 ile kesinlikle katılmadığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin televizyonda öne çıkan sevgili ilişkilerine benzer bir şeyler yaşamak istemediği ortaya çıkmaktadır.
Ankete katılanlar " Televizyon dini bilgi edinimime çokça yardımcı olmaktadır."
düşüncesine en büyük yüzde %23,4 ile kesinlikle katılmadığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrenciler televizyon ve sinemadaki film ve reklamların gereksiz harcamaya yöneltmediği düşünmektedir.
Ankete katılanlar " Televizyon ve sinemada karşılaştığım farklı dini görüş ve düşünceler, diğer dinleri ve dini grupları araştırmama sevk ediyor." düşüncesine en büyük yüzde %28,0 ile kesinlikle katıldığını belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin çoğunluğu Türk televizyonunun Türk aile yapısını yansıttığını belirtmiştir.
Genel hatlarıyla Eğitim ile alakalı soruları inceledikten sonra şimdi soru tarzı olarak ters orantılı olduğu için madde 15 yani " Televizyonda izlediklerimin doğru olduğuna inanırım." maddesini ve madde 16 yani "Televizyon dini bilgi edinimime çokça yardımcı olmaktadır." ters çevirerek Eğitim ile demografik özellikler arasında anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğine bakılacaktır.
Tablo 75. Toplam Eğitim Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
Toplam N 852 867 966 513 567 3765
% 22,6 23,1 25,6 13,6 15,1 100
Tablo 75'e göre; eğitimin televizyondan etkilenmesi konusundaki düşüncelere bakıldığında, ankete katılan öğrenciler %22,6 "Kesinlikle Katılıyorum", %23,1
101
"Katılıyorum", %25,6 "Kararsızım", %13,6 "Katılmıyorum" ve %15,1 "Kesinlikle Katılmıyorum" şeklinde belirtmiştir. Buna göre ankete katılan öğrencilerin televizyonun bireyin eğitimine etki etmesi hakkındaki düşünceleri daha çok katılıyorum kısımlarında yer almaktadır. Bu da ergenlerin bu eğitim ile ilgili konularda televizyondan
Tablo 76'ya baktığımızda lise öğrencilerinin cinsiyete göre eğitim algılarında bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir. Popüler kültür algılarının ortalamalarına baktığımızda erkek öğrencilerin eğitim ortalaması (2,69) kız öğrencilerin ortalamasından (2,60) daha yüksektir. Üstelik t-testi analizi sonucunda da her iki cinsiyet arasındaki bu farklılığın anlamlılık düzeyine ulaştığı görülmektedir.
(t=2,017,P< 0,05). Buradan hareketle televizyonun ergenin eğitim algısına etkisi incelendiğinde erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha fazla etkilendiğini söyleyebiliriz. Ancak ortalamalar arasında bariz bir farkın olmadığı da dikkat çekmektedir.
2.12.2. Eğitim ve Öğrenim Görülen Okul
Tablo 77. Eğitim ve Öğrenim Görülen Okul Öğrenim
102
Tablo 77'ye göre; televizyonun ergenin eğitimi üzerindeki tesiri ve Öğrenim Görülen Okul arasındaki ilişkiye baktığımızda, Sungu Çok Programlı Lisesi'nin ortalaması (2,87) en yüksek, Fen Lisesi'nin ortalaması (2,52) en düşüktür.
Uyguladığımız Tukey testi sonucu incelendiğinde; Öğrenim Görülen Okul açısından eğitim puanlarının Yaygın Çok Programlı Lisesi ile Fen lisesi arasında ve Sungu Çok Programlı Lisesi ile Fen Lisesi, Anadolu Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi ile arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Buna göre kazanma durumuna ve eğitim seviyelerine bakıldığında eğitim seviyesi diğer okullara göre daha düşük olan Yaygın ve Sungu Çok Programlı Liselerinin televizyonun eğitime verdiği etkilerden daha fazla etkilendiği bunun aksine okullar arasındaki eğitim seviyesi en yüksek olduğu bilinen Fen Lisesi'nin bu durumdan en az etkilendiği görülmektedir.
Tablo 78. M13- Televizyonda Takip Ettiği Programları ve Sinemada İzlediği Filmleri Arkadaşlarıyla Konuşup Değerlendirme ve Öğrenim Görülen Okul
Öğrenim Görülen Okul
Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
Tablo 78'e göre, Televizyonda takip ettiği programları ve sinemada izlediği filmleri arkadaşlarıyla konuşup değerlendirme hususunda Uğur Temel Lisesi ve Final Temel Lisesi en çok "Kesinlikle Katılıyorum" u belirtmişken diğer okuldaki öğrenciler
"Katılıyorum" u belirtmiştir.
Tablo 78'in ortaya çıkardığı sonuçlara göre katılımcıların öğrenim gördükleri okullarıyla Televizyonda takip ettiği programları ve sinemada izlediği filmleri
103
arkadaşlarıyla konuşup değerlendirme arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(28)= 14,75,193, p<0,05) farklılaşmanın olmadığı görülmektedir. Eğitim ortalamalarına baktığımızda 9. Sınıf ortalaması (2,67) 11. sınıf öğrencilerin ortalamasından (2,65) daha yüksektir. Üstelik t-testi analizi sonucunda da her iki sınıf arasındaki bu farklılığın anlamlılık düzeyine ulaşmadığı görülmektedir. (t=,541,P> 0,01).
2.12.4. Eğitim ve Başarı Durumu
Tablo 80. Eğitim ve Başarı Durumu
Televizyonun ergenin ahlaki değişimine etkisi ve öğrencilerinin başarı durumu arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (2,74) "Zayıf" grubuna, en düşük ortalama (2,63) "Orta" grubuna aittir.
Uyguladığımız Tamhane testi sonucu incelendiğinde; Eğitim ile öğrencilerin başarı durumları arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.
Tablo 81. M17- Televizyon ve Sinemada Karşılaşılan Farklı Dini Görüş ve Düşüncelerin Diğer Dinleri ve Dini Grupları Araştırmama Sevk Etme Durumu ve Başarı Durumu
Başarı
Durumu Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
104
Tablo 81'e göre, Televizyon ve sinemada karşılaşılan farklı dini görüş ve düşüncelerin diğer dinleri ve dini grupları araştırmaya sevk etme durumu ile başarı durumu arasındaki ilişkiye bakıldığında Pekiyi grubu en çok %24,2 ile "Kesinlikle Katılıyorum", İyi ve Orta grubu en çok "Kararsızım", Zayıf grubu ise en çok "Kesinlikle Katılmıyorum" seçeneklerini belirtmiştir. Buna göre Başarı durumu en yüksek olanlarla en düşük olanlar arasında bir ters ilişkinin var olduğu ve Televizyon ve sinemada karşılaşılan farklı dini görüş ve düşüncelerin diğer dinleri ve dini grupları araştırmaya sevk etmesi başarı durumu zayıf olanlarda sevk etme durumunun çok düşük olduğu ortaya çıkmaktadır.
Tablo 81'in ortaya çıkardığı sonuçlara göre öğrencilerin başarı durumlarıyla Televizyon ve sinemada karşılaşılan farklı dini görüş ve düşüncelerin diğer dinleri ve dini grupları araştırmaya sevk etme durumu arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(12)= 26,038 p<0,05)
2.12.5. Eğitim ve Ailenin Aylık Gelir Durumu
Tablo 82. Eğitim ve Ailenin Aylık Gelir Durumu Ailenin Aylık arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (2,78) "1000 TL'den az" grubuna, en düşük ortalama (2,57) "2000 TL'den fazla" grubuna aittir. Tabloya baktığımızda ailenin aylık geliri yükseldikçe eğitim ortalamalarının düştüğü de görülmektedir.
Uyguladığımız Tukey testi sonucu incelendiğinde; Eğitim ile ailenin aylık gelir durumu arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca
"1000 TL'den az" gelire sahip olan öğrenciler ile "1000-2000 TL arası" ve "2000 TL'den fazla " gelire sahip olan ailelerin çocuklarının televizyonun eğitimi etkilemesi yönünden farklılık tespit edilmiştir. Buna göre ekonomik durumu orta ve yüksek olan ailelerin öğrencileri, düşük ekonomiye sahip öğrencilerden televizyonun eğitime etkisi yönüyle daha az etkilenmektedir.
105
2.12.6. Eğitim ve Dini Bilgi Düzeyi
Tablo 83. Eğitim ve Dini Bilgi Düzeyi Dini Bilgi
Televizyonun ergenin eğitim algısına etkisi ve öğrencilerin dini bilgi düzeyi arasındaki ilişki incelendiğinde en yüksek ortalama (2,82) "Çok yetersiz" grubuna, en düşük ortalama (2,53) "Yetersiz" grubuna aittir.
Uyguladığımız Tamhane testi sonucu incelendiğinde; eğitim ile öğrencilerin dini bilgi düzeyi arasında P<.01 düzeyinde anlamlı farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.
Yenen'in yaptığı araştırmaya göre, dini bilgi seviyesi azaldıkça dini programların insanların düşünce ve uygulamaları üzerindeki etkileri artmakta, dini bilgi seviyesi arttıkça da etkiler azalmaktadır sonucu çıkmıştır.260
Tablo 84. M16- Televizyonun Dini Bilgi Edinimine Yardımcı Olma Durumu ve Dini Bilgi Düzeyi Dini Bilgi
Düzeyi Kesinlikle
Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle
Katılmıyorum Toplam
"Kesinlikle Katılmıyorum", Biraz Yeterli ve Yeterli grubu "Kararsızım" diye belirtmiştir. Buna göre Dini bilgi düzeyini Çok Yetersiz ve Yetersiz gören gruplar Televizyonun dini bilgi edinimine yardımcı olmadığını belirtirken, dini bilgi düzeyini Biraz Yeterli ve Yeterli gören gruplar karar vermekte zorlandığını belirtmiştir.
260 Yenen, a.g.tz., s. 81.
106
Tablo 84'ün ortaya çıkardığı sonuçlara göre öğrencilerin dini bilgi düzeyleriyle Televizyonun dini bilgi edinimine yardımcı olma durumu arasında anlamlı bir ilişki varlığını göstermektedir. (x²(12)= 44,064 p<0,05)
Dini bilgi kazandırması açısından televizyonu değerlendirmeye alan Yenen'in yaptığı çalışmada katılımcıların %23'ü çok faydalı bulurken, % 35'i faydalı, %31,3'ü biraz faydalı ve % 10,7'si faydasız olarak değerlendirmektedir.261
261 Yenen, a.g.tz., s. 81.
107
3. SONUÇ VE ÖNERİLER
Günümüzde önemli bir güç haline gelen medya, insanlara haber alma ve eğlenme imkânı sağlarken bir yandan da insanları etkisi altına alarak onlara yeni bir dünya inşa etmeyi amaçlamaktadır. Her yaştan bireyi doğrudan veya dolaylı yollarla az ya da çok etkilediği gibi, farklılıklara, sorgulamalara, şüphelere en açık olan ergenlik dönemindeki gençleri daha çok etkilemektedir. Bu etkiyi sadece bir gelişim dönemindekilerle sınırlayamadığımız gibi bir konuyla da sınırlandıramayız. Ergenin olaylar karşısındaki tavrından, dini düşüncelerine kadar her konuda onu etkileyen kitle iletişim araçlarından televizyon ve sinema, hem görsel hem de işitsel iletişim aracı olması yönüyle gencin dikkatini diğer kitle iletişim araçlarından daha çok çekmektedir.
Biz bu çalışmada, televizyonun ergenlerin din algısına ve ahlaki tutumuna etkisini inceledik. Muş'taki lise öğrencileri üzerinde yapılan bu araştırmada ergenlerin görsel medya araçlarından televizyon ve sinemayı ne kadar ve ne amaçla kullandıklarını, onlara göre en olumlu ve en olumsuz etkilerinin ne olduğu ve televizyonun dini algıları ve ahlaki tutumlarına ne ölçüde etki ettiğini tespit etmeye çalıştık. Genel olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır:
Bu araştırmada elde ettiğimiz veriler varsayımımızı kısmen doğrulamaktadır.
Televizyon ve sinema çoğu zaman olumsuz olmakla beraber bazen de olumlu etkiler de bırakmaktadır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin yarıdan fazlasının kendini dini bilgi yönünden yeterli görmesi manidardır.
Araştırma bulgularımıza göre, katılımcıların %97,6'sının evinde en az bir TV bulunmaktadır. Çeşitli gelir durumunda bulunan öğrencilerin evinde TV bulunması TV’nin bir ihtiyaç olarak görülmesinin göstergesi kabul edilebilir. Gençlerin % 65,6'sı günde en az bir saat televizyon karşısında kalmaktadır.
Gençler üzerindeki en etkili kurum % 48,7 ile 'Arkadaşlar' dır. Bu cinsiyet ve öğrenim görülen okula göre değişmemektedir. Ancak bireylerde yaş büyüdükçe ailenin etkisi (%27, 9) azalırken arkadaşların etkisi (% 54,4) fazlalaşmakta, dini bilgi düzeyi çok yetersiz olanlar %15,4 ile diğerlerine oranla medyadan daha fazla etkilenmektedir.
Ergenlerin en çok kullandıkları medya araçları erkeklerde; Televizyon(%
54,0)- İnternet(%39,4)- Gazete(%30,4) iken, kızlarda; Televizyon(%60,0)-
İnternet(%39,0)- Sinema(%24,3)'dır. Genele bakıldığında gençler yazılı medyadan ziyade görsel medyayı tercih etmektedir. Ailesinin gelir durumu daha yüksek olan ve bu gelir durumuyla beraber tercih edilen okullarda İnternet daha ön planda iken diğer orta