3. GÖRSEL MEDYA
3.3. Medyanın Sınıflandırılması
yapılır.97 Medya araçları ile yeni bir tutum geliştirmek, var olan tutumun derecesini arttırmak ve var olan tutumu değiştirmek gibi amaçları vardır.98
3.2. Medya Olgusu
Devletin temel organları olarak kabul edilen "Yasama, Yargı, Yürütme"den sonraki en etkili güç olarak kabul edilen medya, son zamanlardaki teknolojik ilerlemelerle bunların bile önüne geçtiği görülmektedir. "Demokratik toplumlarda medya halkın gören gözü, işiten kulağı ve konuşan ağzı konumundaki kitle iletişim araçlarına, bir denetim ve eleştiri mekanizması olarak işlev görmesi nedeniyle
"dördüncü güç" nitelemesi yapılmıştır."99 Toplumların hemen hemen her şeyden ve herkesten haberdar olmasını ve kendiyle alakalı bilgileri bildirmesini kolaylaştıran medya, hem birey hem de toplum için artık vazgeçilmez bir konuma gelmiştir.
3.3. Medyanın Sınıflandırılması
Günümüzde insanların karşısına çok çeşitli şekillerde sunulan medya, bireylerin hayatına çok çabuk girmekte ve olmazsa olmaz olarak kendine yer edinmektedir.
Birbirlerinden farklı yönlerden avantaj ve dezavantajları olan kitle iletişim araçları 3 kategoride toplanmaktadır. Bunlar;
1. Yazılı Medya 2. İşitsel Medya 3. Görsel Medya 3.3.1. Yazılı Medya
Bilgiyi bilmenin ve başkalarının farkına varmasını sağlamanın önemi gittikçe arttığından kitle iletişim araçları insanları daha çok ilgilendirmeye başlamıştır. Medya araçları vasıtasıyla dünyanın herhangi bir yerinde gelişen bir olay tüm dünyaya duyurulabilmektedir. Hatta bir gün haber okuyamayan ya da izleyemeyen birey, gelişmelerden geri kaldığını düşünmeye başlar.100 Yazılı medya araçlarından olan gazete ve dergiler insanlara günlük veya belirli zamanları kapsayan bilgiler sunmaktadır. Gerek güncel olaylardan haberdar etmesi gerekse tüketim ürünlerinin
97 Şerife Yıldız, Dil, Kültür, İletişim ve Medya, Ankara, Sinemis Yayınları, 2005, s. 116.
98 Çiğdem Kağıtçıbaşı, İnsan ve İnsanlar, İstanbul, Evrim Basımevi, 1988, s. 167.
99 Metin Işık, Televizyon ve Çocuk, Konya, Eğitim Kitabevi Yayınları, 2007, s. 18.
100 N. Nur Topçuoğlu, Basında Reklâm Ve Tüketim Olgusu, Ankara, Vadi Yayınları, 1996, s. 15–16.
26
reklamını yapması bakımından yazı medya araçları topluma farklı bakış açıları vermektedir. Ancak radyonun hatta sonrasında televizyonun ortaya çıkması ve yaygınlaşması ile yazılı medya zamanla popülerliğini yitirmektedir.101
3.3.2. İşitsel Medya
Radyo, cdler, kasetler ve telefonlar işitsel medyanın sunduğu kitle iletişim araçlarını oluşturmaktadır. Aynı ortamda olunamadığı zamanlarda sesin diğer kişilere ulaşması için icat edilen işitsel kitle iletişim araçları ilk ortaya konulduğu zaman çok popüler olsa da sinema ve televizyonun ortaya çıkmasıyla önemini yitirmiştir.
Günümüzde radyolar yine kullanılmakta ancak internetin varlığı ile eski popülerliğini kaybetmektedir. Ayrıca burada işitsel medya içerisinde saydığımız cep telefonları teknolojinin gelişmesiyle artık işitsel- görsel medya grubuna girmiştir. Konuşmanın yanı sıra video izlemekten sosyal medya da gezinmeye kadar yani bilgi edinmekten eğlenceye kadar birçok işlem bir tek telefonla yapılabilmektedir ve öncesinde çok sayılı kişilerin ve büyüklerin elinde olan telefon artık her kesimden ve her yaştan bireyin eline geçmiştir.
3.3.3. Görsel Medya
Görsel medya olarak belirttiğimiz 3. Kitle iletişim araçları grubu hem işitsel hem de görsel duyulara hitap etmektedir. Bu grup içinde Sinema, Televizyon ve İnternet'i sayabiliriz. Görsel sunum izleyen açısından zahmetsiz olduğu için ve insanların diğer medya çeşitlerine göre daha çok dikkatini çektiği için daha çok tercih edilmektedir.
Baudrillard görsel medya araçlarının "bedene genetik parçası olacak kadar entegre olmuş şeffaf protezler"102 olduğunu belirtmiştir. Ayrıca görsel olması ve görüntüyle beraber seslerin kullanılması etkileme yönüyle de daha baskındır. Bu yüzden topluma verilmek istenen mesajlar bu mecrada çokça işlenmekte ve amacına çoğu zamanda ulaşmaktadır.
101 Anthony Giddens, Sosyoloji, (haz. Cemal Güzel), Ankara, Ayraç Yayınevi, 2005, s. 451.
102 Jean Baudrıllard, Kötülüğün Şeffaflığı- Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme-(çev. Işık Ergüden), 5.
B., İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2012, s. 58.
27
3.3.3.1 Televizyon
"Medyanın merkez üssü televizyondur."103 Hem görsel hem de işitsel yapıya sahip olan televizyon, geniş izleyici kitlesine aynı anda birçok yerde hitap edici özelliğiyle ve "eğlendirirken öğretebilmesi" ile diğer araçlardan daha ön plana çıkmaktadır.104 Ayrıca gazete gibi okunarak veya radyo gibi dinlenerek anlaşılmadığından görüntünün sunduğu kolay algılanabilirlik, televizyonu daha fazla tercih edilir kılmakta105 ve birçok anlatım tekniğinin bir arada kullanılması, popülaritesini korumasını sağlamaktadır.106 Kestirmeden bilgiye sahip olmak isteyenlerin çokça yöneldiği televizyonun hayata girmesiyle okuma kültürünün azaldığı da açıktır.107 Gittikçe insanlığı pasifliğe itmekte olan televizyon, Postman'ın deyimiyle
"hiçbir iletişim aracının gücünün yetmeyeceği tarzlarda bizim adımıza"108 iletişim ortamımızı şekillendirmektedir.
Dinamik bir reklam medyası olan televizyon, renk, ses ve hareketi birlikte sunabildiğinden daha kolay anlaşılmayı mümkün kılmakta ve önceki yaşananlarla daha fazla bağdaşım kurmakta, deneyimleri hatırlatmaktadır.109
Televizyonun dünyayı nasıl sunduğu önemlidir. Çünkü birçok topluluk için doğru şekilde nasıl sunulacağının modeli olarak görülmektedir.110 İzleterek beslediği kitlenin zaaflarını temel alarak hareket eden televizyonda sürekli ve sadece lüksün veya şiddetin gösterilmesi algıların buna göre şekillenmesine sebep olmaktadır.111 Gerçekle ilgisi genellikle koparılan televizyon, aşırılıklarla dolu ve düşlemeyen bir görüntü sunmaktadır.112 Televizyonun dünyayı algılayışımıza olan etkisi küçük görülmemelidir.
"Televizyonun Etnik ve Irksal İmajlar Üzerine Etkisi" adlı Amerikan Yahudi Cemaati
103 Mustafa Ruhi Şirin, Televizyon, Çocuk ve Aile- Yeni Çocukluğun Televizyon Sarmalı-, 3. B., İstanbul, İz Yayıncılık, 2006, s. 99.
104 Beyza Bilgin, "Ahlak Bilgisinde Dini Hikâyeler", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, İstanbul 1994, S.
1, s. 51-74.
105 Sedat Cebeci, Büyülü Kutu Büyülenmiş Toplum, İstanbul, Şule Yayınları, 1992, s.33.
106 Ayşe Zişan Furat, "Yaygın Din Eğitiminde Kitle İletişim Araçlarının Yeri: Televizyon Örneği", İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, Yıl: 2009, s. 56-57.
107 Şükrü Ünalan, Dil ve Kültür, Ankara, Gazi Üniversitesi Basımevi, 2002, s. 54.
108 Şirin, a.g.e., s. 158.
109 Karaçor, a.g.e., s. 42.
110 Neil Postman, Televizyon Öldüren Eğlence Gösteri Çağında Kamusal Söylem, 4. B., (çev. Osman Akınhay), İstanbul, Kayhan Matbaacılık, 2012, s. 107.
111 Yıldız, a.g.e., s. 160.
112 Baudrıllard, Kötülüğün Şeffaflığı- Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme -, s. 33.
28
Enstitüsü Sponsorluğundaki çalışma, ergenlik çağındaki bireylerin etnik ve ırk algılarının televizyon tarafından şekillendiğini saptamıştır.113
3.3.3.2. Sinema
Televizyon yayınlarının daha ortaya çıkmadığı zamanlarda hem göze, hem kulağa hitap etmesi ve topluluk halinde izlenmesi nedeniyle sinema filmleri, insan ve toplum üzerinde büyük bir güce sahiptir. Gösterilenlerle bireylerin davranışları yönlendirilmekte ve insanlara rol model olunmaktadır.114 İzlenen filmin içeriği ve oyuncuların yapıp ettikleri izleyene bakış açısı oluşturmaktadır. Tüm insanlar için de geçerli olmakla birlikte özellikle çocuklar ve gençler izlediklerinin etkisinde kalır ve orada yapılanları yapmaya meyilli olurlar. Hele ki karakterinin oluşmadığı zamanda gösterilen cinsellik, şiddet ve olumsuz aşırılıklar gencin kimlik oluşumunun temel taşlarını oluşturabilmektedir. Sinema film aralarında gösterilen reklam filmleri de izlenme oranı yüksek olduğundan yani değiştirme imkânı olmadığından sinema salonundaki bireyi etkisi altına almaktadır.115 Bu gösterilen reklamda olumsuz bir örneklik varsa bireyin hem ahlakına hem tüketim alışkanlığına etki edebilecektir.
3.3.3.3. İnternet
Modern dünyanın ürünü olan ve ortaya çıktığından bu yana hızla gelişen internet, günümüz dünyasının en popüler kitle iletişim araçlarındandır. Bir işletme aracı olarak internetin ticari alanda çok büyük etkisi olduğu aşikârdır.116 İnternetle irtibata geçen bireyler çeşitli sebeplerle yönelmektedir. Mesela kimi mal ve hizmetlere göz atmak kimi bilgi edinmek kimi de eğlenmek için yönelmektedir. İnternetin çokça kullanılıyor olması diğer medya araçlarını gölgesi altına almaya başlamıştır ve bu gidişle daha da alacaktır. Özellikle de yazılı medya araçları bundan çokça etkilenmektedir.117 Gençlik dönemindeki bireylerin okuma alışkanlığını yitirmesi ya da kazanmamasının en önemli sebebi de internetin her zaman gençlerin elinde olmasıdır.
Kontrollü kullanıldığında çokça yararı olacak internet, yanlış kullanımda zarar vermektedir.
113 Ünsal Çığ, Kadife Karanlık 2, 2. B., (ed. Barış Çoban), İstanbul, Su Yayınevi, 2011, s. 29.
114 Bilal Yorulmaz, Sinema ve Din Eğitimi, İstanbul, Dem Yayınları, 2015, s. 111.
115 Özkan Tikveş, Halkla İlişkiler & Reklamcılık, 2. B., İstanbul, Beta Basım, 2005, s. 313.
116 R. Gülay Öztürk, Dijital Reklamcılık ve Gençlik, İstanbul, Beta Basım, 2013, s. 53.
117 İbrahim Kırcova, İnternette Pazarlama, İstanbul, Beta yayınları, 2002, s. 189.
29