Telafi Çalışmasının Ücreti

Telafi çalışması, İş Kanununun 64. maddesinde belirtilen nedenlerle çalışılmayan süreleri telafi etmek için yapılan bir “çalışma” olduğundan, her çalışmada olduğu gibi karşılığında ücret ödenmesini gerektirir⁵¹¹. Kanunun anılan maddesinde telafi çalışmasının sadece fazla saatlerle çalışma sayılmayacağı düzenlendiğinden telafi çalışması karşılığında işçiye normal çalışma karşılığı ücretinin ödenmesi gerekmektedir⁵¹².

Telafi çalışmasından söz edebilmek için işçinin çalışmadan izinli sayıldığı sürenin ücretinin önceden herhangi bir kesinti olmadan kendisine ödenmiş olması gerekir. Aksi takdirde işçinin işveren tarafından tek taraflı olarak ücretsiz izinli sayılması ve daha sonra çalıştırıldığı takdirde bu sürenin ücretinin ödenmesi durumu ortaya çıkar ki 64.

507 Demir,İş Hukuku, s. 158; Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1257.

508 Ekmekçi, Telafi Çalışması, s. 37.

509 Songu, s. 236.

510 Astarlı, s. 10.

511 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1258.

512 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1258.; Eyrenci/ Taşkent/ Ulucan, s. 236.; Süzek, İş Hukuku, s. 619.

maddenin böyle bir uygulamayı öngörmediği açıktır. Nitekim böyle bir olasılıkta işveren iki ay içerisinde telafi çalışması yaptırmadığı veya yaptıramadığı takdirde, işverence tek taraflı olarak ücretsiz izin uygulanmış olacaktır⁵¹³.

Telafi çalışmasında esas olan işçinin hiç çalışmamasına veya normal çalışma süresinin önemli ölçüde altında çalışmasına rağmen işçiye ücretinin ödenmesidir.

İşçinin çalışmadığı ve telafi etmesi gereken süre için işçiye hem çalışmadığı hem de telafi çalışmasını gerçekleştirdiği sırada iki kez ücret verilemez⁵¹⁴. Telafi çalışması için ödenecek ücret işçinin normal çıplak ücretidir⁵¹⁵. Bununla birlikte işverenin telafi çalışması için zamlı ücret uygulaması veya taraflarca sözleşmeye bu yönde hüküm koyulması geçerli olacaktır⁵¹⁶.Telafi çalışması karşılığında işçinin ücrete hak kazanıp kazanmayacağı telafi çalışmasına neden olan olaya göre değişiklik gösterir.

1.Zorunlu Nedenlerin Varlığı Halinde a.Zorlayıcı Nedenler

Zorlayıcı nedenin varlığı halinde ( İş K. m. 24/III ve 25/III ) iş sözleşmesi askıda kalır ve işçinin iş görme, işverenin de ücret ödeme borcu geçici olarak kalkar. Fakat İş Kanununun 40. maddesi uyarınca işveren işçiye ilk bir hafta her gün için yarım ücret ödemekle yükümlüdür. Bu ücret, 3008 sayılı İş Kanunundan itibaren tüm İş Kanunlarında yer almış, kanun gereği ödenmesi gereken bir sosyal bir ücrettir ve her durumda verilmesi gereken, telafi çalışması yapılıp yapılmamasından bağımsız bir ödemedir⁵¹⁷. Bu nedenle işveren işyerinde zorlayıcı nedenden dolayı çalışma yapılmayan sürelerin telafi edilmesine karar verdiğinde, işçinin telafi çalışması yaptığı tüm süre için işçiye normal ücretini ödemekle yükümlüdür⁵¹⁸. Bizim de isabetli bulduğumuz görüşe göre, işçinin tabi tutulduğu telafi çalışması için ayrıca ücret

513 Ekmekçi, Telafi Çalışması, s. 33.

514 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1258.

515 Ekmekçi, Telafi Çalışması, s. 38.

516 Mollamahmutoğlu, s. 711.

517 Eyrenci/ Taşkent/ Ulucan, s. 236- 237.; Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 24.; Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1258.

518 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1258.;Eyrenci/ Taşkent/ Ulucan, s. 237.

veriliyor olması mükerrer ücret ödemesi olarak kabul edilemez⁵¹⁹. Öte yandan öğretide zorlayıcı nedenle çalışılmayan günlerin telafisi için yapılan çalışmalarda İş Kanununun 40. maddesine göre 1 haftaya kadar ödenen yarım ücretin telafi çalışması ücretinden mahsup edilmesi gerekeceği görüşü de ileri sürülmektedir⁵²⁰.

b.Diğer Zorunlu Nedenler

Zorlayıcı neden dışında kalan zorunlu nedenlerin varlığı halinde, çalışılmadan geçen sürede iş sözleşmesinin askıda olduğundan söz edilemez. Çünkü bu süreler işçinin işverenin emrinde iş görmek için hazır bulunmakla beraber çalıştırılmadan geçen ve İş Kanununun 66. maddesinin c fıkrası uyarınca çalışılmış sayılan sürelerdendir. Borçlar Kanununun 325. maddesi uyarınca alacaklı temerrüdüne düşen işverenin bu sürelerin ücretlerini ödenmesi gerekir. İşveren, bu durumda da zorlayıcı nedenlerde olduğu gibi işçiye telafi çalışması yaptırılıp yaptırılmadığına bağlı olmadan işçiye ücreti ödenmekle yükümlüdür⁵²¹. Nitekim, işletme rizikosu işverene aittir ve bu nedenle işveren anılan nedenlere dayanarak işçilerin iş görme edimini geçici olarak kabul edemeyeceğini, iş sözleşmesinin askıya alındığını ileri süremez⁵²². İşverenin ücret ödediği bu sürelere ilişkin telafi çalışması yaptırmak istemesi halinde, çalışılan bu sürede gördüğü işin karşılığı olarak normal ücret ödemesi gerekir⁵²³. Diğer bir görüşe göre, telafi çalışması yapılmasına olanak sağlayan işçinin muhtelif nedenlerle işveren tarafından izinli sayılmasıdır. Zorunlu nedenlerin varlığında işçi, işverenin emrinde iş görmek için hazır bulunmakla beraber çalıştırılmamaktadır. Bu durum sırasında işçi İş Kanununun 66.

maddesi uyarınca çalışmış kabul edildiğinden ve bu süre içinde izinli olmadığından anılan sürenin telafisinden söz edilemez. İşverenin emrinde bekleyen işçi bu süre iş süresinden sayıldığından zaten ücrete hak kazanmaktadır. Çalışılmayan bir sürenin telafisinden söz edilebilmesi için bu sürenin çalışılmış gibi sayılan hallerden olmaması, işçinin izinli olması gerekir⁵²⁴.

519Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 24.

520 Mollamahmutoğlu, s. 711

521 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1259.

522 Eyrenci/ Taşkent/ Ulucan, s. 237.

523 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1259.;Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 25.

524 Ekmekçi, Telafi Çalışması, s. 38.

2. Ulusal Bayram ve Genel Tatillerden Önce veya Sonra Çalışılmaması Halinde

Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi nedeniyle işçilerin çalıştırılmadığı süre için işverenin ücret ödeme yükümlülüğünün bulunup bulunmadığı taraf iradelerine bağlıdır. Eğer taraflar anılan nedenle çalışılmayan sürelerde iş sözleşmesinin askıya alınmasını kararlaştırmışlarsa işverenin ücret ödeme yükümü altında olmadığı söylenecektir⁵²⁵. Bu süreler için telafi çalışması yapılmasına karar veren işverenin daha sonra telafi çalışması yapıldığında ücret ödemesi gerekir⁵²⁶. Fakat tatil öncesi veya sonrası çalıştırılmayan işçilere, telafi çalışması yapılacak sürenin ücreti peşinen ödenmişse, telafi çalışması için ayrıca ücret ödenmeyecektir⁵²⁷.

3.İşçinin Talebi ile Kendisine İzin Verilmesi Halinde

Kanun ve sözleşme hükümleri ile işçiye tanınan izin hakları dışında işçi bir izin talebinde bulunduğunda, işçiye izni ücretli veya ücretsiz vermek işverenin yetkisindedir.

İşverenin ücretli izin vermesi işçiye bu süre için telafi çalışması yaptırmasına engel değildir. Fakat işçinin izin talebi üzerine işveren işçiye ücretli izin mi verdiğini yoksa telafi yapılacak süreye ilişkin ücreti peşinen mi verdiğini açıkça belirtmelidir. Çünkü işverenin verdiği ücretli izin, peşin ödeme amacıyla verilmemişse, işçiye telafi çalışması karşılığında o süreye ilişkin ücretinin ödenmesi gerekir⁵²⁸. İşçinin talebiyle izin verilmesi halinde, işveren telafi çalışması karşılığında ücretsiz izin vermesi halinde ise, telafi çalışması yapıldığında işçinin ücretini tam olarak ödemek zorundadır⁵²⁹.

525 Eyrenci/ Taşkent/ Ulucan, s. 237.; Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 25.

526 Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 25.

527 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1259.

528 Ekonomi, Telafi Çalışması, s. 1259- 1260.

529 Alpagut, Ücret ve İşin Düzenlenmesi, s. 25.