Çocuk korolarında “temel”, “orta” ve “ileri düzey”i tanımlayabilmek için; her bir düzey kendi içinde çeşitli gelişim aşamalarına ayrılabilir ve düzeylerarası geçişler bu aşamalarla daha somut bir şekilde belirlenebilir. Tanımlanabilen hedeflere ulaşmak,
53
bilinmeyen bir hedefe ulaşmaktan çok daha kolaydır. Aşağıdaki teknik düzey ayrıntılarının tümü esnek bir öneri olarak sunulmuştur.
Şekil 3. Teknik Düzeylerine Göre Çocuk Koroları
Üç teknik düzeyin kendi içinde farklı evrelere ayrılabileceği düşünülmektedir. Ancak, ister 5-6 ister 7-8 yaşında başlasın, koro eğitimine yeni başlayan bir çocuğun bulunduğu “koro”, sistem içinde yukarı doğru (dikey) ilerlemeyi hedeflemelidir.
Kuşkusuz her koro, o koroyu oluşturan unsurlara (eğitimci-üyeler-çalışma koşulları) bağlı bir gelişim sergilemektedir. Bu bağlamda, Temel Düzey 1’den başlayan her çocuk korosu, ileri düzeye, hatta orta düzeye bile çıkamayabilir. Hatta, yaygın olarak gözlemlendiği gibi, bir çocuk korosu, tek bir düzeyin aşamaları arasında ilerleyebilir ya da bir evrede kalabilir.
Düzeylerin süreleri, çocukların yaşları ve seviyelerine göre değişmekle birlikte, Temel Düzey’in her aşaması 1-1,5 yıl, Orta Düzey’in 1,5-2 yıl, İleri Düzey’in ise 1,5 yıl olarak düşünülebilir. Ancak temel-orta ve ileri düzey korolarının piramidal yapısı, teknik düzey ölçütleri, bir koro eğitimcisinden, başkasına, korodan koroya çeşitlendirilebilir. Önemli olan her koronun dikey yönde ilerlemeyi hedeflemesidir.
54
Ülkemizde çocuk korosu eğitiminin başlangıcında, orta düzeyin hedeflendiği, ancak çoğunlukla temel düzeyde kalındığı düşünülmektedir.
Çocuk korolarının düzeyleri aşağıdaki gibi örneklendirilebilir. Her bir yatay ölçüt kendi içinde, sonrakini hazırlayıcı, öncekini kapsayıcı bir şekilde aşamalıdır.
Tablo 6. Çocuk Korolarında Teknik Düzey Ölçütleri Örneği
Temel Düzey Orta Düzey İleri Düzey
Teknik Düzey Ölçütleri T1 T2 T3 O1 O2 O3 İ1 İ2 İ3
Eşlikli söyleme Birses İkises Üçses Dörtses Dörtses+
Eşliksiz söyleme - - - Birses İkises Üçses Dörtses+
Şarkılarda kullanılan dil ögesi Türkçe Türkçe-Yabancı diller Türkçe-Yabancı diller
Vokal, kapalı ağız, efekt vb. Şarkılarda kullanılan yaklaşık
ses alanı 5-6'lı 8'li 8'li 10'lu 10'lu 12'li 12'li+
Şarkılardaki ezgisel yapı Kısa kolay Orta uzun Uzun zor
Şarkıların tartımsal ve ölçü
yapısı Basit tartım/ölçü Orta tartım/ölçü Zor tartım/ölçü
Şarkıların biçimsel yapısı Kısa ve yalın Orta ve uzun Uzun ve karmaşık
Şarkıların armonik yapısı Basit armonik Basit yönelme Geçkili Geçkili Karmaşık
Şarkıların tonal/makamsal yapısı Tonal/basit makam çekirdek
Kromatik geçişli/yürüyüşlü daha
zor mod Farklı mod/makam
Serbest yapılı Koro eğitimcisinin yönetim
özellikleri
Koroyla devinimi
yaparak Yapılacak devinimi hatırlatarak Yönetim tek. Yönetmeden
Koronun diziliş durumu36 Boy sırası Müziksel durum Karma dizilim Serbest
düzen37
Dikey görünüm, kendi içinde farklılıklar gösterebileceği gibi, tamamen aşamalı olarak gelişmeyebilir. Örneğin, bir koro çoğunlukla temel düzey özelliklerini sergilerken, eğitimci koro yönetim tekniklerini kullanıyor ve koro üyelerini serbest düzende diziyor olabilir.
Alanyazın taraması aşamasında ulaşılabilen kaynaklarda yukarıda belirtilen kapsamda “çocuk korosu sınıflama/yapılandırma” tanımlarına ve “teknik düzey” ölçütlerine ulaşılamamıştır. Temel, orta ve ileri düzeylerin tanımlanmadığı bir zeminde, gelişim tesadüflere veya koro eğitimcilerinin bireysel uygulamalarına kalmaktadır. Oysa, çocuk korosu yalnızca doğru, etkili ve güzel bir şekilde şarkı söyleyen ses topluluğu değildir. Yapıları ve doğaları gereği oldukça değişken kadrolu olan çocuk koroları plânlı ve programlı bir anlayışla ciddi bir müziksel gelişim sergileyebilirler. Farklı hedeflere yönelik ve çok sayıda çocuk korosunun kurulabilmesi, bu koroların
36
Koroların dizilişleri ile ilgili ayrıntılı bilgi, Gökçe’nin (2010) “Koro Dizilişlerinin Müziksel Sonuçlara Etkisi” adlı yüksek lisans tezinden ve Egüz (1998:17-27), Garretson (1993:290-297), Johnson (1997:22- 26), Pfautsch’ın (1988:75-76) çalışmalarından edinilebilir.
37
55
gelişmesi ve birbirini beslemesi gelişim sürecinde varılacak hedeflerin tanımlanmasıyla kolaylaşabilir.
Yukarıdaki görüşlerden hareketle, temel düzey korolarının en belirgin örneğinin “sınıf koroları” olduğu söylenebilir.
“En güzel koro hiç kimsenin dışlanmadığı sınıf korosudur, çünkü sınıf korosunda az yetenekli-çok yetenekli, güzel sesli-çirkin sesli ayrımı yapılmaz. Şarkı söyleme zevkinden herkes birlikte yararlanır” (Aydoğan, 2007:158).
Çevik’e (1999: 45) göre “okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeylerinde kurulan sınıf ve okul koroları çok sayıda birey için, etkili bir müzik eğitimi alanı olarak önemli bir işlev üstlenmektedir.”
Genel anlamda çocuk korolarının kurulabilmesi için en önemli kaynak ilköğretim okullarıdır. “Her sınıf bir korodur” anlayışıyla çalışılması “bir çocuk korosu piramidi” için gereken “temel”in atılması açısından çok önemlidir. Tüm okullarda “sınıf koroları”nın, okul dışında da “sınıf koroları”na eşdeğer temel düzey koroların kurulmasıyla diğer basamakların kendiliğinden oluşma eğilimi göstereceği düşünülmektedir.
56 Şekil 4. Çocuk Korosu Yapılanma Piramidi
Yukarıdaki aşamaların her biri, diğerinin hazırlayıcısıdır. Bu nedenle ilk üç aşama yaşamsal öneme sahiptir. İlk üç aşamanın olmadığı bir sistemde çocuk korolarının yaşaması olanaksızdır. Çok sayıda çocuk korosunun varolmadığı bir sistemde, gençlik ve yetişkin korolarının varlıklarını sürdürebilmesi, dar anlamda mesleki müzik eğitiminin nicel ve nitel gelişimi, geniş anlamda da toplumsal sanat piramidinin oluşması beklenmemelidir. Üçüncü ve dördüncü aşamada “seçme”, beşinci aşamadan sonra da giderek zorlaşan düzeylerde “eleme” anlayışı uygulanabilir.
Farklı şube ve/veya sınıflardan oluşan; yatay ve dikey katılımlı “sınıflararası korolar” velilerine ve okullarındaki diğer sınıflara küçük konserler verebilir. Küçük yapılı okullarda tüm sınıfların katılımıyla, büyük okullarda ise katılımcı sınıfları sınırlandırarak daha geniş çapta “tüm okul bir korodur” anlayışıyla “büyük okul koroları” oluşturulabilir.
Yukarıdaki etkinlikler sırasında daha hızlı bir gelişim gösteren öğrencilerden seçilen “seçme okul koroları” oluşturulabilir. Belirli gün ve haftalarda, önceden belirlenecek daha geniş katılımlı etkinlikler için farklı okulların seçilmiş öğrencilerinden oluşan “okul koroları”nın biraraya gelmesiyle “okullararası korolar” kurulabilir. “Sınıflararası ve okullararası korolar” geçici korolardır. Seçilmiş
57
öğrencilerden oluşan “okul koroları” ve “okullararası koro” etkinliklerinde sürekli ve düzenli çalışmaları, müziksel gelişimleri ile dikkat çeken öğrencilerden sınavla “ilçe çocuk koroları”, bu korolardaki başarıları ile yine sınavla “il, bölge ve ulusal” çocuk koroları oluşturulabilir. Ulusal çocuk korolarından seçilenler arasından “uluslararası çocuk koroları”na üye gönderilebilir.
Her koro eğitimcisi kendi hedefleri doğrultusunda sonuçlardaki niteliği yükseltmek için süreç odaklı çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmaların tümü çocuk korolarında eğitimin kapsamına girmektedir.