G. KOMİSYONA SUNULAN ÖNERGELER
4.6. TEŞVİK VE DESTEKLEME FAALİYETLERİ
4.6. TEŞVİK VE DESTEKLEME FAALİYETLERİ
Günümüzde TAB’lara olan ilgi ve yurt içi ile yurt dışı talepler de dikkate alındığında, tıbbi bitkilerden katma değerli ürün üreten sanayi tesislerinin arttırılması için gerekli organizasyon ve desteklerin ortaya konulması gerekmektedir. Bu tesislerin varlığı, bu tip kaynakların sürdürülebilirliğinin ve ekonomik anlamda getirisinin de artmasını sağlayacaktır. Dış ticarette rekabet üstünlüğü için standardlara uygun, kaliteli üretimin tüm gereklilikleri yerine getirilmelidir. En yoğun teşvik ve desteklemeler katma değerli ürünlere verilmelidir ve bu ürünler dünyada olduğu gibi ülkemizde de bitkisel tıbbi ürünler olmalıdır.
Ülkemizde bitkisel tıbbi ürünler hem GBTÜ hem de takviye edici gıda olarak piyasaya arz edilmektedir. Bitkisel tıbbi ürün veya geleneksel bitkisel tıbbi ürün sayısının, takviye edici gıda sayısının çok altında olduğu ve birçoğunun da “merdiven altı üretim”
olduğu belirtilmektedir.128 Ülkemizde geleneksel bitkisel tıbbi ürünler, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından ruhsatlandırılmakta olup 2019 yılı Ağustos ayı itibariyle ruhsatlı GBTÜ sayısı 28, beşeri tıbbi ürün sayısı 21.357 olup bunlardan etken maddesi tamamen bitkisel olan beşeri tıbbi ürün sayısı ise 51’dir.129 Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan izinli takviye edici gıda sayısı 5.937’dir. Bunlardan etken maddesi tamamen bitkisel olan takviye edici gıda sayısı ise 3.038’dir.130 Bu doğrultuda etkililiği, kalitesi ve güvenliliği kanıtlanmış Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsatlı olan GBTÜ’lerin tüketicilerin daha güvenli ürün kullanması kapsamında teşvik edilmesi ve geri ödeme kapsamına alınarak piyasada takviye edici gıdalar ile rekabet edebilmesi sağlanmalıdır. Komisyonun Konya ve Karaman illerine yapmış olduğu çalışma ziyaretinde, GBTÜ’lerin geri ödeme kapsamında olmadığını ancak geri ödeme kapsama alınmasının önemli bir karar olacağı belirtilmiştir.131
İstenilen miktar ve kalitede belirli standartta ürün teminini sağlamak için sözleşmeli üretim modelinin organize edilmesi gerekmektedir. Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin genelde aile işletmesi şeklinde olduğu ve daha büyük işletmelere ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. Ancak aile işletmelerinin de korunması gerekmektedir. Ayrıca kooperatifler etrafında örgütlenmiş küçük aile çiftliklerinin oluşturulması ve geliştirilmesi hususu önemlidir. Nitekim küçük aile çiftçiliği polikültüre dayalıdır, ekolojiyle barışıktır ve az girdi ile yüksek istihdam sağlamaktadır. Örneğin; Komisyonun Gaziantep iline gerçekleştirdiği
128 Prof. Dr. İlkay ERDOĞAN ORHAN’ın 26 Haziran 2019 tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı.
129 Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Tarafından Komisyona Sunulan 02.08.2019 Tarihli ve 121049 Sayılı Cevabi Yazı.
130 Mümtaz SİNAN’ın 22 Mayıs 2019 tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı.
131 Araştırma Komisyonunun 05-06.07.2019 tarihli Konya ve Karaman Çalışma Ziyareti Toplantıları.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)
çalışma ziyaretinde Moringantep Girişimci Kadınlar Üretim ve Kalkınma Kooperatifinin başarılı bir uygulama örneği olduğu görülmüştür.132 Kadınların bu alanda desteklenmesi hem istihdama hem de küçük aile çiftçiliğinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
Komisyonun Samsun’da gerçekleştirdiği İstişare Toplantısında söz alan Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) Genel Sekreteri Mevlüt ÖZEN; Kalkınma Ajansı olarak ilk defa 2019 yılında kırsal kalkınma programına çıkıldığını, önümüzdeki yıllarda da kırsal ve mali destek programlarına çıkılması hâlinde talep geleceğini, örneğin Amasya’da özellikle hünnapın, Samsun’da ise salep ve defnenin yaygınlaşmaya başladığını, diğer illerde de benzeri ürünlerin olduğunu, TAB konusunda Komisyon raporunda kalkınma ajanslarının da bu sistemin içerisinde bulunması gerektiği belirtilirse Sanayi Bakanlığı ile beraber önümüzdeki yıllarda daha fazla kaynak ayrılabileceğini düşündüğünü ifade etmiştir.133
Son yıllarda gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de TAB’lara dayalı sanayi sektöründe değişimler yaşanmakta ve farklı kullanım alanları ortaya çıkmaktadır. Fitoterapi, aromaterapi, kozmetik, bitkisel çaylar, sağlıklı yaşam kürleri, etken maddeler ve diğer bitkisel droglara dayalı çeşitli ölçekte işletmeler oluşmaktadır.134 Bu işletmeler sayesinde TAB’ların katma değeri artmaktadır. Bu nedenle söz konusu sanayi tesislerinin arttırılması için gerekli organizasyonların ve desteklerin planlanması gerekmektedir.
Bitkiden ilaca giden süreçte, ivedilikle bitkilerin drog haline getirileceği, ekstraksiyon çalışmaları ile ilaç ve bitkisel ürün üretilecek tesislerin kurulması ve Bakanlıkların yeni destekleme politikalarını uygulamaya koyması gerekmektedir. Bu bağlamda;135
Ülkemizde pazarlamaya konu edilen TAB’lara ait ürün kataloglarının İngilizce, Almanca, Fransızca, Arapça, Türkçe vs. olarak basılarak ticari misyonlara verilmesi, uluslararası fuarlarda dağıtılması ve bu katalogların uygun görülen internet sitelerinde yayımlanması dolayısıyla bu ürünlerin pazarlanmasının kolaylaştırılması,
TAB’ların yetiştirilmesi, işlenmesi, katma değerli ürünlere dönüştürülmesi için yeni teknolojilerin yaygınlaştırılması,
Gerekli görülen durumlarda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı desteğiyle teknoloji transferi yapılarak dünyaya entegre olunması,
132 Komisyonun 24-28.10.2019 tarihli Hatay, Kilis, Gaziantep ve Şanlıurfa Çalışma Ziyareti Toplantıları.
133 Araştırma Komisyonun 11-14.10.2019 tarihli Trabzon, Rize, Artvin, Giresun, Ordu ve Samsun Çalışma Ziyareti Toplantıları.
134 Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler ile Boya Bitkileri Çalıştayları Raporu”, s.41.
135 A.g.e., s. 134.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)
Sektörlere yönelik uygun destekleme ve finansman maddelerinin oluşturulması, bu amaçla kamu kaynaklarının (örn. kırsal kalkınma destekleri, kalkınma ajansları vb.) etkin olarak çiftçi, tüccar ve sanayiciye kullandırılması,
TAB’ların kullanım şekli ve özel hedef grupları dikkate alınarak, gıda güvenliğine yönelik sistemlerin geliştirilmesi, satış noktalarına ilişkin olarak uluslararası standardlar (örn. ISO 22000 vb.) çerçevesinde belgelendirmenin yapılması, piyasa gözetimi ve ürün güvenliliğinin etkinleştirilmesi,
TAB konusunun küresel vizyonla gözden geçirilerek standardların ve sektör ihtiyaçlarının ortaya konulması,
TAB’lara yönelik işleyicilerin ürün belgelendirme maliyetlerinin sübvanse edilmesi,
Sektörel kimlik ve temsiliyet oluşturulması,
Tüm tarafların korunması ve uygun fiyat oluşumunun sağlanması amacıyla, üretici bazında pazarlama fonksiyonunu üstlenecek üretici organizasyonlarının teşvik edilmesi, kısa ve orta dönemde alıcıyı ve satıcıyı bir araya getirebilecek yapıların oluşturulması, üretimin yeterli ölçeğe ulaşması durumunda mevcut borsaların (hasat dönemlerinde) salon satışı yapabilecek düzeye getirilmesi,
Uluslararası şirketlerle işbirliği platformlarının oluşturularak ülkemize yatırım yapmalarının önünün açılması,
TAB tarımında, “İyi Tarım Uygulamaları”nın yapılması,
Tarımsal mekanizasyonun iyileştirilmesi ve yaygınlaştırılması ile işçilik maliyetlerinin düşürülmesi,
TAB alanında faaliyet gösteren kişi ve kurumlar arasında örgütlenmenin artırılması, dünya pazarındaki arz-talep durumunu ve fiyatlar konusunda bilgilerin alınabileceği disiplinler arası bir komitenin kurulması,136
TAB’ların uzun süre dayanıklı ve standardize edilebilen ürünler olup olmadığı ve lisanslı depolarda depolanıp depolanamayacağı hususlarında gerekli inceleme ve değerlendirmelerin yapılması,
Kamu kurumları arasında işbirliğinin artırılması ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi,
Piyasaların istediği miktar ve kalitede üretimin artırılması,
Tüketici pazar odaklı yapılanmanın sağlanması,
Ekosağlık ve doğal yaşam turizminin geliştirilmesi,
Marka ve patent potansiyelinin güçlendirilmesi konuları önem arz etmektedir.137
136 Özkan KAYACAN’ın 22 Mayıs 2019 tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı.
137 Fuat Fikret AKTAŞ’ın 22 Mayıs 2019 tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)