G. KOMİSYONA SUNULAN ÖNERGELER
4.10. EĞİTİM VE TOPLUMSAL BİLİNÇLENDİRME FAALİYETLERİ
dikkat edilerek havalandırmalı sistemlerde saklanmasını sağlayacak altyapılar oluşturulmalıdır. Ayrıca kurutulan ürünlerden usulüne uygun örnekler alınarak akredite laboratuvarlarda uluslararası standardlara uygunluğunun araştırılması sağlanmalıdır.
4.9. İHTİSAS AKREDİTE LABORATUVAR İHTİYACI
Türkiye’nin üretim kategorisi orta düşük ve düşük teknoloji seviyesindedir. Türkiye ihracatının % 94’ünü sanayi ürünleri oluşturmaktadır ve satılan ürünler 1,3 kg/dolar şeklindedir. Söz konusu durumun daha da iyileştirilebilmesi için ise Türkiye’nin Ar-Ge faaliyetlerine ağırlık vermesi gerekmektedir.147
Ülkemizde çok sayıda laboratuvar bulunmakta, çeşitli projelerle üniversitelere ve özel kuruluşlara çok sayıda cihaz temin edilmekte ancak söz konusu cihazları kullanabilecek yeterli sayıda yetişmiş nitelikli personel bulunmamaktadır.
Ülkemizde TÜBİTAK’a bağlı “Bitkisel İlaç Mükemmeliyet Merkezi” bulunmaktadır.
Mükemmeliyet Merkezi’nde ülkemizde yetişen, hammaddesi yerli olan ürünler ilaç haline getirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca Anadolu Üniversitesi’ne bağlı “Anadolu Üniversitesi Bitki, İlaç ve Bilimsel Araştırmalar Merkezi” (AUBİBAM), kayda değer çalışmalar yürütmektedir. AUBİBAM’da birçok analiz yapılabilmektedir. Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı “Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü”nde TAB konusunda çok sayıda analizi gerçekleştirebilen bir laboratuvar bulunmaktadır. Ancak bu laboratuvarların ve teknik alt yapılarının sektörün ihtiyaçlarına göre geliştirilerek, analiz metotlarının uluslararası standardlarda akredite edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle usulüne uygun örnekler alınarak, kamuya ait tüm analizlerin yapılabileceği “Merkez Laboratuvarı”nın kurulması ve uluslararası standardlarda akredite edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
4.10. EĞİTİM VE TOPLUMSAL BİLİNÇLENDİRME FAALİYETLERİ Ülkelerin en büyük zenginliği eğitimli ve bilinçli insan kaynağıdır. Türkiye’de gerek akademisyenlerin, gerek hekimlerin, gerekse de sosyal alan uzmanlarının halk sağlığını koruyucu ve geliştirici uygulamaları ivedilikle hayata geçirmesi gerekmektedir. Özellikle sağlık riski taşıyan ürünler başta olmak üzere TAB’ların kullanım alanları ve şekli konusunda bilinç düzeyinin yeterli olmaması önemli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Buna karşılık Sağlık Bakanlığı tarafından 2014 yılında yapılan ve 5.882 kişinin (2.770’i kadın ve 3.112’si erkek) katıldığı anket sonuçlarına göre; ülkemizde
147 Prof. Dr. İbrahim KILIÇASLAN’ın 26 Haziran 2019 tarihli Dinleme Tutanağı, TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)
insanların % 60,5’inin geleneksel ve tamamlayıcı tıp metotlarını hayatının bir döneminde tedavi amaçlı kullandığı tespit edilmiştir. Bunların da % 59,1’inin bitkisel veya bitkisel karışımları kullandığı kaydedilmiştir.148 Bir taraftan bitkilerle tedavi olmak isteyen kitlelerin varlığı, diğer taraftan da bu kitlelerin yeterli bilgiye sahip olmaması bu alanda eğitim ve toplumsal bilinçlendirme faaliyetlerinin önemini ortaya koymaktadır.
Son olarak sektörde üzerinde durulması gereken sorunlardan birisi de zayıflama ilaçları ile kanser önleyici/tedavi edici vb. ürünlerin ilaçlarının günümüzde birer sömürü aracı haline gelmesidir. Özellikle medya üzerinden pazarlanan ve ekonomik değeri hızla artan TAB ürünleri sektöründe suistimaller de yaygın hale gelmiştir. Aynı zamanda bu durum, hasta ve hasta yakınları için umut tacirliğine dönüşmüştür. Bu tür sorunların ortadan kaldırılabilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, tarafların eğitimi ve toplumun bu konuda bilinçlendirilmesi ile yakın ilişki içerisindedir.
148 ŞİMŞEK, B., AKSOY, D. Y., BAŞARAN, N. Ç., TAŞ, D., ALBASAN, D., KALAYCI, M. Z., “Mapping Traditional and Complementary Medicine in Turkey”, European Journal of Integrative Medicine, 15, 2017, p. 68-72.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)
BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER
Tıbbi ve aromatik bitkilerin ülkemizdeki mevcut durumu, güçlü ve zayıf yönleri ile fırsatlar ve tehditleri birlikte değerlendirildiğinde, bu bitkilerin korunmasından üretimine, işlenmesinden pazarlanmasına kadar geçen tüm aşamalarının bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasına ve süreç iyileştirilmesi prensibi ile yönetilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
“Tıbbi ve Aromatik Bitki Çeşitliliğinin Korunmasında, Bunların Üretiminde ve Pazarlanmasında Karşılaşılan Sorunlar ile Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu” tarafından yapılan inceleme ve araştırmaların sonucunda, bu bitkilerin etkin bir şekilde korunarak doğadan toplanması, yetiştirilmesi, işlenmesi ve pazarlanması için mevzuat düzenlemeleri yanında, kurumsal yapıda, kontrol hizmetlerinde, Ar-Ge, eğitim, tanıtım ve toplumsal bilinçlendirme alanlarında ihtiyaç duyulan çalışmalara ilişkin çözüm önerileri ortaya konulmuştur.
Bu doğrultuda, tıbbi ve aromatik bitkiler konusuna ilişkin 8 temel başlık altında toplam 127 adet öneri şu şekildedir:
5.1. DOĞADAN TOPLAMA SÜRECİNE İLİŞKİN ÖNERİLER
1. Ülkemize özgü endemik bitkiler ile stratejik öneme sahip bitkiler için “Tür Bazında Gen Kaynaklarını Koruma Programı” oluşturulması ve etkin bir şekilde söz konusu programın uygulanması,
2. Tıbbi ve aromatik bitki (TAB) koruma programlarında; köylülere, kooperatiflere, birliklere ve sektördeki firmalara, “koruma-kullanma dengesi” sağlanarak sürdürülebilir faydalanma imkânı tanınması,
3. Ülkemizde stratejik öneme sahip ve ticarileşmiş TAB’ların (defne, kekik, biberiye, maviyemiş, laden, yabani iğde, geven, murt, yağ gülü, zeytin (delice cinsi), dağ çayı vb.) ivedilikle belirlenerek, doğadan toplamaya uygun miktarlarını gösteren ülkesel bitki haritalarının belirlenmesi ve dönemsel olarak güncellenmesi,
4. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ormanlarımızda doğal olarak yetişen TAB’ların envanter çalışmalarının tamamlanması, potansiyel üretim miktarlarının belirlenmesi, farmakopelerde belirtilen ve arz açığı bulunan türlerde kültüre alma çalışmalarının yapılması,
5. Biyokaçakçılıkla mücadelenin etkinleştirilerek, mevcut tedbirlerin gözden geçirilmesi, belirli türlerde belirli bir süre için çıkış yasağı veya kota uygulamasına devam
Türkiye Büyük Millet Meclisi (Sıra Sayısı: 159)
edilmesi ayrıca mevcut kota uygulamasına geofitler yanında diğer önemli görülen bitki türlerinin (geven, murt, laden, tavşanmemesi, dağ çayı, aslanpençesi vb.) de ilave edilmesi, 6. Orman alanlarının dışında, çayır ve meralardan elde edilen (toplanan) TAB’lara ve toplayıcılara yönelik kayıt sisteminin oluşturularak, TAB genel veri tabanı ile entegre edilmesi,
7. Orman Genel Müdürlüğü’nün, orman alanlarından toplanan TAB’ların organik tarım kapsamında sertifikasyonu için ülkesel çalışma yapması, iyi toplama uygulamaları sertifikasyonuna geçilmesi, gerektiğinde yeni ve inovatif TAB ürünlerinin orman alanlarından elde edilmesini sağlamak üzere hizmet satın alınması veya özel sektörle işbirliğine gidilmesi,