Jandarma teşkilatı, bugünkü hukuki statüsü ve teşkilat yapısına, 1983 yılında kabul edilen 2803 sayılı Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Kanunu ile kavuşmuştur. Aynı yıl Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliği de yürürlüğe girmiştir.
Jandarmanın görev ve sorumluluk alanı, polis görev sahası dışıdır. Bu alanlar il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan veya henüz polis teşkilatı kurulmayan yerlerdir.227 Jandarma teşkilatı, temelde bir kolluk kuvveti olmasına rağmen; Türk Silahlı Kuvvetlerinin de bir parçasıdır. Jandarmanın yerine getirmekle sorumlu olduğu görevleri ve bağlılığının değişik nitelikler taşıması, onu diğer kolluk teşkilatı olan polisten ayırmakta; nev-i şahsına münhasır bir
224 AKMAN, s. 66. 225 AKMAN, s. 67. 226 AÇIKMEŞE, s. 323.
50 teşkilat haline getirmektedir. Bu münasebetle Jandarma Genel Komutanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili görevleri ve eğitim ve öğrenim bakımından Genelkurmay Başkanlığına; emniyet ve asayiş işleriyle diğer görev ve hizmetlerin ifası yönünden ise İçişleri Bakanlığına bağlıdır. Ancak Jandarma Genel Komutanı, İçişleri Bakanına karşı sorumludur228.
Jandarma Genel Komutanı, Genelkurmay Başkanının teklifi, İçişleri Bakanının inhası, Başbakanın imzalayacağı ve Cumhurbaşkanının onaylayacağı müşterek kararname ile atanır229. Jandarma Genel Komutanı; jandarmayı askeri ve mesleki yönden yetiştirmek, teşkilatı denetlemek veya denetletmek, disiplini sağlamak için gerekli tedbirleri almak ve sıkıyönetim, seferberlik ve savaş durumlarında silahlı kuvvetler emrine girecek birlikleri barıştan itibaren hazırlamakla yükümlüdür. Aynı şekilde jandarma teşkilatının sevk ve idaresinden, kanun ve nizamların icrasını sağlamaktan ve bunlara dayalı olarak verilen emir ve kararların yapılmasından da sorumludur230.
Jandarma Genel Komutanlığının kuruluş kadro ve konuşlanması, 2803 sayılı Kanunda belirtilmiştir. Buna göre Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatı, görevin özelliği ve TSK’daki esaslara uygun olarak kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilmektedir. Jandarmanın kuruluş, kadro ve konuş yerleri, Genelkurmay Başkanlığının görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir. Bununla birlikte seferberlik ve savaşta, kuvvet komutanlıkları emrine girecek birliklerin kuruluş, kadro ve konuşlarının düzenlenmesinde Genelkurmay Başkanlığının onayı alınır. Emniyet ve asayiş ile görevli jandarma birliklerinin kuruluş ve konuşlarının düzenlenmesinde ise; zorunlu haller dışında mülki taksimat esas alınmakta; hizmette verim ve etkinliğin sağlanması amacıyla birden çok ili içine alan bölgelerde teşkilatlanmaya da gidilebilmektedir231.
Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin (5.) maddesine göre Jandarma Genel Komutanlığı teşkilatı şu şekilde belirlenmiştir:
a. Jandarma Genel Komutanlığı Karargahı ve Bağlı Birlikleri b. Jandarma İç Güvenlik Birlikleri
1. Mülki Teşkilata Tabi Olmayan Jandarma Birlikleri a. Jandarma Komando Birlikleri
228 2803 sayılı Kanun, m. 4. 229 2803 sayılı Kanun, m. 14.
230 2803 sayılı Kanun, m. 6; Jandarma Yönetmeliği, m. 10. 231 2803 sayılı Kanun, m. 5.
51 b. Jandarma Havacılık Birlikleri
c. Jandarma Sınır (Seyyar) Birlikleri d. Jandarma Eğitim Birlikleri
e. Jandarma Okulları
f. Jandarma İdari ve Lojistik Destek Birlikleri
g. Görevin özelliğine bağlı olarak kurulacak diğer kuruluşlardan oluşur. 2. Mülki Teşkilata Tabi Olan Jandarma Birlikleri
a. Jandarma Bölge Komutanlıkları b. İl Jandarma Alay Komutanlıkları
c. İl Merkez ve İlçe Jandarma Bölük Komutanlıkları d. Bucak Jandarma Takım Komutanlıkları
e. Jandarma Karakol Komutanlıkları f. Jandarma Koruma Birlikleri
g. Jandarma Asayiş Komando Birlikleri
Yukarıda da ifade edildiği gibi, emniyet ve asayiş ile görevli jandarma iç güvenlik birliklerinin konuşlarının düzenlenmesinde, zorunlu haller dışında mülki taksimat esas alınır. Bu birliklerin konuş yerleri Genelkurmay Başkanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı tarafından tespit edilir. Mülki idare bölümleri açısından henüz bölge valiliği sistemi kurulmamış olmasına rağmen, Jandarma Bölge Komutanlıkları kurulmuştur. Bölge sınırları içinde bulunan ve mülki teşkilata tabi iç güvenlik birlikleri, o bölge jandarmasını meydana getirir. Karakollar ise; sorumluluk alanlarının merkezi bir yerinde ya da karakol bölgesindeki insanların kolayca gelip gidebileceği merkeze yakın bir köy, kasaba ya da ulaşım kolaylığı olan bir yerde konuşlandırılır. Karakolun sorumluluk alanının belirlenmesinde, ilçenin coğrafi durumu, ekonomik şartları ve kamu hizmetlerinin gerekleri, yerleşim alanlarının durumu, nüfus yoğunluğu, ulaşım durumu, bölgenin sosyal-kültürel gelişimi ve emniyet ve asayiş durumu göz önünde bulundurulur. Jandarma karakol komutanlıkları, kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilir. Bu karakolların kuvveti karakol komutanıyla birlikte en az sekiz kişidir232.
52 Jandarma Genel Komutanlığının karargah teşkilatı Jandarma Yönetmeliğinin 11. ve 12. maddelerinde ise şu şekilde düzenlenmiştir:
a. Komutanlık Kısmı b. Adli Müşavirlik c. Askeri Savcılık d. Denetleme Başkanlığı e. Kurmay Başkanlığı 1. Genel Sekreterlik 2. Personel Başkanlığı 3. İstihbarat Başkanlığı 4. Lojistik Başkanlığı
5. Genel Plan Prensipler Başkanlığı 6. Komptrolörlük Başkanlığı
7. Muhabere Elektronik ve Bilgi Sistemleri Başkanlığı 8. Havacılık Daire Başkanlığı
9. Jandarma Ordu Mallar Teftiş Kurulları Başkanlığı
10. Kaçakçılık, İstihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Daire Başkanlığı 11. Karargah Destek Kıtaları Grup Komutanlığı
Jandarma Genel Komutanlığı, İçişleri Bakanlığı hiyerarşisine tabidir. Dolayısıyla Jandarma Genel Komutanının her konuda amiri ve sorumlu olduğu makam İçişleri Bakanıdır. Bu nedenle Jandarma Genel Komutanının, Genelkurmay Başkanlığı haricinde, diğer bakanlık ve kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkilerinde doğrudan yazışma yapması veya haberleşmesi sözkonusu olamaz. Bununla birlikte Jandarma Genel Komutanlığı İçişleri Bakanlığı hiyerarşisinde, Emniyet Genel Müdürlüğü ile denk bir kuruluş olmasına rağmen, bağlılık ve yapı yönünden farklılık gösterir. Emniyet Genel Müdürü, İçişleri Bakanlığının en üst bürokratik makamı olan müsteşarlık aracılığıyla, Bakana karşı sorumlu ve bağlı olmasına rağmen Jandarma Genel Komutanı, doğrudan doğruya İçişleri Bakanına karşı sorumludur ve dolayısıyla Müsteşarın, Jandarma Genel Komutanı üzerinde herhangi bir yetkisi yoktur. Aynı şekilde Jandarma Genel komutanının atanma şekli de Emniyet Genel Müdüründen farklıdır. Bu
53 jandarmanın aynı zamanda eğitim ve öğretim yönünden Genelkurmay Başkanlığına bağlı olmasından ve sivil bir teşkilatın ötesinde askeri bir teşkilat olmasından kaynaklanmaktadır233.
Jandarma Genel Komutanı, Emniyet Genel Müdüründen farklı olarak, Devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili kararların ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusunda yetkili olan Milli Güvenlik Kurulunun da üyesidir234.
Jandarma Genel Komutanlığı personeli; subay, astsubay, uzman jandarma, askeri öğrenci, erbaş ve erler ile sivil memur ve işçilerden oluşmaktadır. Subay ve astsubayların kaynak ve yetiştirilmeleri ile terfi, izin, sicil ve ödül işlemleri, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu esaslarına göre yürütülür. Jandarmanın kendi kaynaklarından karşılanamayan subay ve astsubay ihtiyacı, kendi kuvvetleriyle ilişkileri saklı kalmak şartıyla Jandarma Genel Komutanlığının talebi ve Genelkurmay Başkanlığının onayıyla kuvvet komutanlıklarından karşılanır235.
Jandarma teşkilatının uzman jandarma kaynağı, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununa göre temin edilir. Buna göre 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen ve en az lise veya dengi okul mezunu erkeklerden uzman jandarma istihdamı yoluna gidilebilir. Muvazzaf askerlik hizmetini yapmış olanlardan terhisi müteakip iki yıl içinde müracaat edenler ile muvazzaf askerlik hizmetini yapmamış olanlar, uzman jandarma çavuşluğuna müracaat edebilirler. Sadece jandarma bando komutanlıklarında istihdam edilmek üzere, 18 yaşını bitirmiş ve 24 yaşını geçmeyen en az lise veya dengi okul mezunu bayanlar da uzman jandarma kaynakları arasında yer alır236. Bunların en az altı aylık eğitim ve öğrenimi başarıyla bitirmeleri şarttır. Mecburi hizmet süreleri on yıl ve yaş hadleri elli altıdır. Uzman jandarmalar, çavuş rütbesi taşıyan asker kişidir. Disiplin ve cezai yaptırımlar ile yargılama usulü bakımından erbaşlarla aynı hükümlere tabidirler. Ayrıca uzman jandarmaların, askeri öğrencilerle astlık ve üstlük münasebeti bulunmamaktadır. Bunlar mülki görevlerin ifası esnasında işledikleri suçlardan dolayı da 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Hükümlerine tabidirler237.
233 KIRATLI, s. 173. 234 Anayasa, m. 118.
235 2803 sayılı Kanun, m. 13.
236 3466 sayılı Kanunun 5135 sayılı Kanun ile değişik 4. maddesi; RG. 20 Nisan 2004, sy. 25439. 237 Uzman Jandarma Kanunu, m. 4, 5, 7.
54 C. GÖREVLERİ VE SORUMLULUK ALANI
1. GÖREVLERİ
Jandarmanın görevleri Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Kanununda ve bu Kanuna istinaden çıkartılan yönetmelikte ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre jandarmanın görevleri, mülki, adli, askeri ve diğer görevleri olmak üzere dört gruba ayrılır238.
Jandarmanın önleyici kolluk faaliyetleri olarak icra ettiği ve en önemli görevini oluşturan mülki görevleri; emniyet ve asayiş ile kamu düzenini sağlamak, korumak ve kollamak, kaçakçılığı men, takip ve tahkik etmek, suç işlenmesini önlemek için gerekli tedbirleri almak ve uygulamak, ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin dış güvenliklerini sağlamaktır239.
Jandarma, idari kolluk görevi olan mülki görevlerini yerine getirirken, kamu düzenini korumak ve kollamak için, kişi özgürlüklerini sınırlayan, arama, parmak izi alma, kimlik sorma, ruhsat ve izin verme gibi yetkiler kullanmakta veya yasaklar240 getirmektedir. Jandarma, mülki görevleri kapsamında halkın can, ırz ve malını korur; suç işlenmesini önlemek ve kamu düzenini sağlamak için gerekli önlemleri alır; asayişi, kamunun ve kişilerin güvenliğini, konut dokunulmazlığını korur; Anayasada ve kanunlarda düzenlenen hak ve hürriyetlerin güvenli bir şekilde kullanılması için gerekli faaliyetlerde bulunur; kamunun huzur ve sükununu bozan, kanun ve nizamlara aykırı bütün eylemlerin işlenmesine engel olur; yardım isteyenlere, korunmaya muhtaç çocuklara, sakat, hasta, yaşlı kimselere, kimsesizlere ve yabancılara yardım eder; ceza infaz kurumlarının ve tutukevlerinin241 dış korumalarını sağlayıcı tedbirleri alır ve tutuklu ve hükümlülerin sevk ve nakilleri ile güvenliklerini temin eder242.
Jandarma, idari kolluk yetkisi kapsamında olan mülki görevlerini; saldırı veya sarkıntılık olması durumunda bu eylemlere engel olmak, eylemcileri yakalamak, haklarında kanuni işlemler yapmak, direnişleri kırmak ve bastırmak suretiyle yerine getirir. Bunun yanısıra idari kolluk görevini, kendi görev alanında düzenli devriyeler243 çıkartarak, aksatmadan yürütür, hizmet sırasında suç işlenip işlenmediğini araştırır, devlete, kamu kuruluşlarına kişilerin şahsına, mal ve
238 2803 sayılı Kanun, m. 7. 239 2803 sayılı Kanun, m. 7/a.
240 Mesela, gürültünün yasaklanması, sokağa çıkma yasağı gibi.
241 Ceza infaz kurumları ile tutukevlerinin dış güvenliklerini sağlama görevi, 1706 sayılı Jandarma Kanunu ile adli
kolluk teşkilatı kuruluncaya kadar geçici olarak jandarmaya verilmiş olmasına rağmen, 2803 sayılı Kanun ile sözkonusu görev jandarmanın asli görevi haline getirilmiştir. Bu konuda bkz. ALPAY Mehmet, Türkiye Zabıta Problemi, TİD, Ankara 1970, sy. 325, s.7.
242 Jandarma Yönetmeliği, m. 45.
243 Jandarmanın mülki görevleri ve idari kolluk görevlerinin yerine getirilmesinde düzenli devriyeler, emniyet ve
55 eşyalarına yönelik sabotaj, tehlike, kaza gibi durumlarda derhal gereğini yapar ve kanuni işlem başlatır; istihbarat faaliyetlerini yürütür ve elde edilen bilgileri değerlendirmek suretiyle yetkili makamlara ulaştırır ve diğer istihbarat ve güvenlik teşkilatları ile yakın işbirliği içerisinde bulunur244.
Jandarma, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanununa istinaden çıkartılan yönetmelikte ayrıntıları belirtilen mülki görevlerin dışında; diğer genel ve özel kanunlarda yer alan beyanname verme, izin ya da bildirim alma, gözetim ve denetimde bulunma, emir verme ve uyarıda bulunma gibi birtakım görevleri de yapar ve bu görevler de jandarmanın mülki görevleridir245.
Jandarma, mülki görevlerini yerine getirirken ve yetkilerini kullanırken, Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde belirtilen esaslara uymak zorundadır. Zor kullanma ve silah kullanma yetkileri dışında, Polis Vazife ve Salahiyet Kanununda öngörülen ve söz konusu jandarma yönetmeliğinde ayrıntıları gösterilen görevlerin yapılması veya yetkilerin kullanılması, il, ilçe jandarma komutanlarına ve karakol komutanlarına aittir246.
Jandarma iç güvenlik birliklerinin diğer komutanlık ve üst rütbelileri, geçerli bir yetki devri olmadıkça ya da yetkili amirliklerin emri olarak verilmedikçe, bu konudaki görevleri ifa edemez ve yetkileri kullanamazlar. Fakat bu hususlara ilişkin bir ihlalle karşılaştıklarında, durumu bir tutanakla belgeler ve silsile yoluyla yetkili ve görevli makama gönderirler247.
Jandarma mülki görevlerini yerine getirirken, ayrıntıları Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde belirtilen, genel düzeni sağlama, uyarıda bulunma ve emir verme, kamu ve kişiler aleyhine işlenen eylem ve hareketleri yasaklama, kimlik sorma, yoklama, parmak izi ve fotoğraf alma, kişileri arama, genel arama yapma, kapalı yerlere girme, çağrı, sorgulama ve bilgi isteme, el koyma, kapatma, zor kullanma ve silah kullanma gibi yetkileri kullanır248.
Jandarma, mülki görevlerinin yerine getirilmesinden dolayı mülki idare amirlerine karşı sorumludur. Önleyici kolluk faaliyetleri itibariyle vali ve kaymakamların emri altındadır. Nitekim 2803 sayılı Kanunun (12.) maddesinde bu husus açıkça ifade edilmiştir: “Emniyet ve asayiş görevi ifa eden il jandarma alay komutanlıkları ve ast kademeleri; mülki görevlerin 244 Jandarma Yönetmeliği, m. 46. 245 Jandarma Yönetmeliği, m. 80. 246 Jandarma Yönetmeliği, m. 41. 247 Jandarma Yönetmeliği, m. 41. 248 Jandarma Yönetmeliği, m. 24 -40.
56 yapılması yönünden mahalli mülki idare amirine, maiyetlerinin sevk ve idaresinden, disiplin, eğitim, özlük hakları ile lojistik faaliyetlerin yürütülmesinden kendi amirlerine karşı sorumludurlar.”
Jandarmanın adli görevleri, 2803 sayılı Kanunun (7.) maddesinde, “işlenmiş suçlarla ilgili olarak kanunlarda belirtilen işlemleri yapmak ve bunlara ilişkin adli hizmetleri yerine getirmek” şeklinde ifade edilmiştir. Jandarma, işlenmiş suçlarla ilgili olarak kanunlarda belirtilen işlemleri yapmak ve bunlara ilişkin adli hizmetleri yerine getirmekle yükümlüdür. Adli görev, suçun işlendiği andan başlayıp, suçlunun cezasının infazının sona ermesine kadar devam eden bir görevdir. Suç ve suçluların araştırılması, suçları aydınlatacak bilgi belge ve izlerin toplanması ve adli makamlara teslim edilmesi bu nitelikteki görevlerdir. Jandarmanın adli görevleri ve genel esasları Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir249.
Jandarma, adli kolluk görevlerini yerine getirirken, mülki idare amirlerinin emir ve gözetimi altında olmadığı gibi, ifa ettiği bu görevlerinden dolayı onlara karşı sorumlu da değildir. Jandarma, adli görevlerini, adli mercilerin gözetim ve denetimi altında yürütür. Bu görevlerinden dolayı cumhuriyet savcısı ve yargı mercilerine karşı sorumludur. Jandarmanın adli kolluk görevleriyle ilgili kolluk makamları, ilçe esasına göre belirlenmiştir. Jandarmanın “adli kolluk amiri” ilçe jandarma komutanlarıdır. İl jandarma komutanlarının adli görevleri yoktur. Bu nedenle bölük komutanları, adli görevlerini yerine getirirken tamamen Cumhuriyet savcılarına karşı sorumludurlar. Jandarma alay komutanları, adli konularda bölük komutanlarına emir veremezler250.
Jandarmanın bir diğer görevi, askeri görevleridir. Jandarmanın askeri görevleri 2803 sayılı Kanunda ve Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir251. Jandarma, bu görev kapsamında askeri kanun ve nizamlarda yer alan görevlerle, Genelkurmay Başkanlığınca verilen görevleri yapmakla yükümlüdür. Jandarma, bu çerçevede 2803 sayılı Kanun ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununa göre verilen görevlerin ifasından sorumludur. Ayrıca garnizon komutanlığı, askeri inzibat görevleri, kaçak, bakaya, firar, hava değişim ve izin süresini geçirenlere yapılacak işlemler, yakalananların sevki, askeri güvenlik ve yasak bölgelerin korunması gibi askeri görevleri de yerine getirmekle yükümlüdür.
249 Jandarma Yönetmeliği, m. 81 vd. 250 GÖRELİ, s. 181.
57 Jandarmanın mülki, adli ve askeri görevleri dışında kalan, diğer kanun ve nizamlarla veya bunlara dayanan emir ve kararlar ile jandarmaya verilen görevler ise jandarmanın diğer görevlerini oluşturmaktadır. Jandarma bu kapsamda; adli görev nedeniyle olay yerine gidecek hakim ve savcıların güvenliklerini sağlamak amacıyla özel koruma ve kollama tedbiri almak, kritik bölge ve yollarda, posta ve devlete ait para nakillerinin güvenliğini sağlamak, devlet büyüklerini, emekli orgeneral, oramiral ile TSK’nin diğer mensuplarının güvenliklerini sağlamak, özel kanunları gereğince dış güvenliklerinin jandarma tarafından sağlanması öngörülen bina, tesis ve buna benzer yerler için, özel koruma ve kollama tedbirleri almakla görevlidir. Jandarmanın bu çeşit görevlerinin bir kısmı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde belirtilmiştir252.
2. SORUMLULUK ALANI
Jandarmanın sorumluluk alanının belirlenmesi, jandarmanın kendisine ait görevlerin ifası esnasında verilen “yetkileri” kullanabilmesi açısından son derece önemlidir. Hukuk devleti ilkesi gereğince, idari işlemi yapan makamın yetkili olması gerekir. Yetkili olmayan makamın yaptığı işlem yetkisizlik nedeniyle sakattır. Yetkisizlik, kamu düzenini ilgilendiren bir problem olması nedeniyle idari işlemin iptalini gerektirir253.
Jandarmanın görev ve sorumluluk alanı, Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre jandarmanın genel olarak sorumluluk alanı polisin görev sahası dışıdır. Sözkonusu alanlar il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan veya polis teşkilatı bulunmayan yerlerdir254. Burada iki önemli kıstas getirilmiştir. Birincisi il ve ilçe belediye sınırları, ikincisi ise polis teşkilatı kavramıdır. Prensipte il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan yerlerde kolluk görevlerinin yürütülmesinden jandarma sorumludur. Bu jandarmanın tabii görev sahasıdır. Ayrıca, il ve ilçe belediye sınırları içinde bile olsa eğer polis teşkilatı kurulmamış ise; bu yerlerdeki kolluk görevlerinin yürütülmesinden de jandarma sorumludur.
Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde de, kanuni düzenlemeye paralel hükümler getirilmiştir. Sözkonusu düzenlemeye göre, jandarma sorumluluk alanı dışında olmakla beraber, özel kolluk kuruluşlarının sorumluluk alanına giren yerlerde jandarmayı ilgilendiren veya bu özel kollukların olmamasından dolayı bunların görev alanına geren
252 Jandarma Yönetmeliği, m. 43. 253 KIRATLI, s. 126.
58 konularda ihlal veya suç işlenmesi nedeniyle; jandarma kendiliğinden veya görevlendirilmesi halinde olaya el koyabilir. Bu durumlar da jandarmanın görev alanı sayılır255.
Yukarıda ifade edilen olayın terside mümkündür. Yine sözkonusu Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğe göre, gerek mülki, gerekse yerel idarelerdeki değişiklikler ve kentleşme nedeniyle jandarmanın sorumluluk alanında bulunan yerler polis teşkilatına devredilebilir. Buna göre; sözkonusu jandarma sorumluluk alanlarının, kentleşme nedeniyle belediye sınırları içine girmesi veya özel kanun ve nizamların öngörmesi ya da ilgili bakanlıklarca gerekli görülen ve özellik taşıyan yerler için özel düzenleme getirilmesi hallerinde, polise devri mümkün olabilecektir. Bu alanların polise devredilebilmesi için de, ilgili valiliğin teklifi, Jandarma Genel Komutanının uygun görmesi ve İçişleri Bakanının onayı şarttır256.
Jandarma ve polisin görev ve sorumluluk alanları; ilgili mülki amir veya yetkili kılacağı görevlinin başkanlığında polis, jandarma ve belediye temsilcilerinin katılacağı bir komisyon marifetiyle tespit edilir. Komisyon kararları oybirliği ile alınır ve kesindir. Uygulamada vali ve kaymakamlar bu komisyonlara bizzat başkanlık etmektedirler. Sözkonusu komisyon kararları protokolle gösterilir. Protokol ayrıntılı şekilde düzenlenir ve komisyon üyelerince imza altına alınarak ekleri ile birlikte İçişleri Bakanlığına gönderilir. Birer suret de ilgili mülki amirlik, polis ve jandarma birimlerinde muhafaza edilir. Şayet komisyon kararlarında oybirliği sağlanamamış ise; bucak ve ilçelere ilişkin sorumluluk alanları konusundaki itirazları vali kesin olarak çözümler257.
Kural olarak jandarma ve polis, sorumluluk alanlarındaki görevlerini kendi kuvvetleriyle yerine getirmek zorundadırlar. Ancak gerek jandarma gerekse polis, sorumluluk alanlarında yetersiz ve etkisiz kaldıkları takdirde, geçici olarak birbirlerinin sorumluluk alanlarında görevlendirilebilirler. Bu konuda görevlendirme yetkisi mülki idare amirlerine aittir. Jandarmanın diğer güvenlik kuvvetleri ile koordinasyon ve işbirliği esasları yönetmelikte ayrıntılı olarak düzenlenmiştir258.
Mevzuatta jandarmaya çok sayıda görev ve sorumluluk verilmiştir. Zaman zaman bu görevlerin personel ve süre yetersizliği nedeniyle zamanında ifa edilmesi mümkün olamamaktadır. İşte bu gibi durumlarda, hangi görevin öncelikle yapılacağı Jandarma Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinin (9.) maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; “Sıkıyönetim,
255 Jandarma Yönetmeliği, m. 20. 256 Jandarma Yönetmeliği, m. 21. 257 Jandarma Yönetmeliği, m. 22.
59 seferberlik ve savaş hali ile Anayasada öngörülen diğer olağanüstü durumlarda; adli ödev ve isteklerin sayıca çoğunluğundan ötürü hemen yapma olanağı bulunmayan yetkili jandarma iç güvenlik birliği komutanı, hangi talebe öncelik verilmesi gerektiğini, Cumhuriyet savcısı ya da gecikmede sakınca varsa sorgu ve sulh yargıcı ile görüşerek belirler. İvedilik ve personel yetersizliğinden ötürü hemen yerine getirilmesi olanağı bulunmayan, mülki ödev ve istekler konusunda; yetkili jandarma iç güvenlik birliği komutanı, durumu mülki amire yazılı olarak