MANEVİ TAZMİNAT DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME Kişilik hakkını koruyan davalarda, yetkili mahkeme TMK m 25/5’de belirtilmiştir.

Bu anlamda davacı seçim hakkına sahiptir. Kişilik hakkı ihlal edilen davacı, TMK m. 25/5’e göre, davayı kendi yerleşim yerinde veya davalının yerleşim yerinde açabilir. Yargıtay bir kararında634

; “yayın yoluyla kişilik hakkına saldırı davalarında yayından zarar görenin

yerleşim yeri mahkemesi de davaya bakmaya yetkilidir” denilmektedir.

TMK m. 25/5 genel bir kuraldır. Ancak, TMK m. 25/5, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre, yetkili mahkemeleri bertaraf eden kesin bir yetki kuralı değildir635_{. Kişilik}

hakkı ihlâli aynı zamanda TBK m. 49 anlamında haksız fiilden kaynaklanıyorsa, davacı, isterse haksız fiilin işlendiği yer mahkemesinde de dava açabilir (HMK m.16)636_{. Yargıtay, bir}

kararında637

; “haksız eylemin gerçekleştirildiği …gazetesi Ankara ilinde dağıtıldığına göre bu

yer mahkemesinde dava açan davacı seçimlik hakkını haksız fiilin gerçekleştiği yer mahkemesinde dava açmak suretiyle doğru olarak kullandığı sonucuna varılmalıdır”

ifadelerine yer vermiştir. Bu bakımdan maddi tazminat davası ile manevi tazminat davası

634

4.HD 22.2.2013, 2145/3086. Yerel mahkemece, davalının ikametgahı mahkemesi yetkili olduğundan mahkemenin yetkisizliğine dair verilen karar davacı tarafından temyiz edilmiştir. Davacı, 30.09.2011 tarihli Milliyet Gazetesindeki yazı nedeniyle kişilik hakkının saldırıya uğradığını belirterek manevi tazminat isteminde bulunmuştur. Dava haksız fiil esaslarına dayanmakta olup yetki uyuşmazlığı haksız fiile ilişkin kurallar çerçevesinde çözümlenmelidir. Haksız eylemden doğan tazminat davalarında yetki konusu yürürlülükteki 6100 sayılı HMK m.16 uyarınca “Haksız bir fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir” öngörülmüştür. Davaya konu haber ülke genelinde yayın yapan Milliyet Gazetesinde yayınlanmıştır. Buna göre davacının yerleşim yeri olan Mersin ili aynı zamanda haksız eylemin gerçekleşeceği yer olarak kabul edilmelidir. Davacı eldeki parayı hem haksız eylemin gerçekleştiği yerde hem de kendi yerleşim yeri olan Mersin Asliye Hukuk Mahkemesinde açtığına göre davanın esasına girilerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı biçimde yetkisizlik kararı verilmiş olması doğru olmayıp, kararın bozulması gerekmiştir.

635 _{Gönen, s.221; Dural/Öğüz, s.163.}

636 _{Ayan/Ayan, s.121; Serdar, s.383; Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, s.234.}

637 _{4.HD. 18.10.2011 2011/11323-2011/10700. “… Dava, basın yoluyla kişilik hakkına saldırı nedeniyle manevi tazminat}

istemine ilişkindir. Yerel mahkemece, mahkemenin yetkisizliği nedeniyle dava dilekçesi rededilmiş; karar davacı tarafından temyiz edilmiştir. Yayın gününde… davacı, Türkiye’nin her yerinde dağıtımı yapılan … gazetesinin 03.12.2009 günlü sayısında yayınlanan haberin kişilik hakkına saldırı oluşturduğunu iddia etmiştir. Davalılar ise yerleşim yerleri olan İstanbul Mahkemelerinin yetkili olduğunu ileri sürerek yetki itirazında bulunmuşlardır. Yerel mahkemece “yetkisizlik nedeniyle dava dilekçesinin reddine, karar kesinleştiğinde dosyanın yetkili Nöbetçi İstanbul Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesi” biçiminde yetkisizlik kararı vermiştir. HUMK m. 9 (HMK m.6) uyarınca genel yetkili mahkeme davalı gerçek kişinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür. Daha özel bir düzenleme içeren HUMK m.21 (HMK m.16) uyarınca, haksız eylemden doğan dava, haksız eylemin gerçekleştiği yer mahkemesinde açılabilir. Ayrıca 4721 sayılı TMK m.25/5 uyarınca davacı kişilik hakkının korunması için kendi yerleşim yeri veya davalının yerleşim yeri mahkemesinde dava açabilir. Böyle bir durumda davayı hangi mahkemede açacağı konusunda seçimlik hakkı bulunan davacı, davasını dilerse davalının yerleşim yerinin bulunduğu yer mahkemesinde, dilerse haksız eylemin gerçekleştiği yer mahkemesinde veya kendi yerleşim yeri mahkemesinde açabilir. Eldeki dava basın yolu ile kişilik hakkına saldırı nedeniyle manevi tazminat istemine ilişkin olup haksız eylem nedenine dayanmaktadır. Haksız eylemin gerçekleştiği … gazetesi Ankara ilinde de dağıtıldığına göre Ankara Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açan davacının, seçimlik hakkını haksız eylemin gerçekleştiği yer mahkemesinde dava açmak suretiyle doğru olarak kullandığı sonucuna varılmalıdır. Yerel mahkemece, yetki itirazı reddedilerek işin esası incelenip varılacak sonuca uygun bir karar verilmesi gerekirken, yerinde olmayan gerekçeyle yazılı biçimde karar verilmiş olması usul ve yasaya uygun düşmediğinden kararın bozulması gerekmiştir. Çetin, s.410.

arasında fark yoktur. Kişiliğe müdahalenin sözleşmeden kaynaklanması halinde ise, dava HMK m.10’da belirtilen yerlerde açılabilir.

Manevi tazminat davalarında görevli mahkeme, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.2/1 uyarınca, davanın konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın, asliye hukuk mahkemesidir. Maddi ve manevi tazminat davaları birlikte açılabileceği gibi, ayrı ayrı da açılabilir. Yargıtay’a göre, daha önce aleyhine maddi tazminat davası açılmış davalı, daha sonra ayrı bir mahkemede hakkında manevi tazminat davası açılırsa, aralarında bağlantı bulunan iki davanın birleştirilmesini ilk itiraz olarak ileri sürebilir638

.

Kişilik hakkını koruyan davalarla birlikte maddi-manevi tazminat ve elde edilen kazancın geri verilmesi davası açılması halinde, TMK m. 25/5’de öngörülen yetkili mahkemelerde bu davaların açılıp açılamayacağı hususuna değinmek gerekir. Şu halde, saldırı tehlikesinin önlenmesi veya hukuka aykırılığın tespiti davası ile maddi tazminat, manevi tazminat veya kazancın geri verilmesi davaları birlikte açılamaz. Zira tehlikenin önlenmesi davası açılacak hallerde henüz saldırı meydana gelmemiştir, dolayısıyla maddi veya manevi zarar veya elde edilmiş kazanç henüz mevcut değildir. Maddi tazminat, manevi tazminat ve kazancın geri verilmesi davalarında tazminata hükmedilmesi için hukuka aykırı saldırının tespiti gerekmektedir. Bu nedenle, yalnızca tespit davasına ek bir tazminat davası veya kazancın geri verilmesi davası açılması mümkün değildir.

Maddi tazminat davası veya kazancın verilmesi davalarında kararın hukuka aykırılığını tespit eden kısmının ilan edilmesi, saldırının devam eden etkisinin bertaraf edilmesi için gerekli ise kararın ilanı ile birlikte talep edilebilir. Zira sona eren saldırının devam eden etkisinin bertaraf edilmesi için hukuka aykırılığın tespiti ve kararın yayınlanması talebi ile birlikte, şartları varsa, manevi tazminat davası da açılabilir639

. Buna göre, sadece saldırıya son verilmesi veya kararın ilan edilmesi talebiyle birlikte açılan maddi ve manevi tazminat ile kazancın verilmesi davalarından birinin veya birkaçının yer aldığı dava, yetkili kılınan davacının veya davalının yerleşim yeri mahkemesinde birlikte açılabilir.

Maddi tazminat, manevi tazminat ve kazancın geri verilmesi davaları, tecavüze son verilmesi veya etkinin bertaraf edilmesi davasından ayrı olarak açıldıkları zaman, TMK m.25/5 uyarınca davacının yerleşim yeri mahkemesinin yetkisi söz konusu olmaz, yetkili

638

4.HD. 15.2.2010, E.2009/499, K.2010/1268 (YKD., C.36, S.6, 2010,S.1015-1016); Ayan/Ayan, s.121.

639 _{Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, s.235; Serdar, s.384.}

mahkeme, sadece Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yukarıda değinilen yetki kuralını düzenleyen hükümleri çerçevesinde belirlenir640.

Sorumlular birden çok ise, zarar gören her biri için ayrı dava açabileceği gibi, hepsine karşı tek dava da açabilir. Hepsine karşı tek dava, davalıların yerleşim yerleri farklı ise, ancak davacının yerleşim yerinde veya haksız fiilin işlendiği yerde açılabilir641

.

Aynı fiil birden fazla kişinin kişilik hakkına saldırı teşkil ediyorsa, zarar görenlerinher biri ayrı dava açabileceği gibi, birlikte de dava açabilirler (HMK m. 57). Birlikte dava açacak olanlar bu davayı, davalının yerleşim yerinde veya haksız fiilin işlendiği yerde açabilirler642

.

B. MANEVİ TAZMİNAT DAVASININ TARAFLARI