Giz (Sır) Yaşam Alanı

Giz yaşam alanı, kişinin herkes tarafından bilinmesini istemediği ve güvendiği kişilerle paylaştığı, mutlak sırları, değer yargıları ve düşüncelerine özgü yaşam görünümlerinden oluşur180_{. Kişi kendisine tanınan yaşam alanında serbestçe hareket etmek ve}

düşünmek isteyebilir. Hukuk düzenince kişinin yalnız kalma hakkı korunmuştur181

. Esasen gizli yaşam, kişinin kendisine kalan bir alandır. Başkalarının görmesini, duymasını ve bilmesini istemediği ve gizli tuttuğu yaşam alanıdır. Dolayısıyla kişinin izni ve bilgisi dışında bu alana girilmesi, edinilen bilgilerin açıklanması, sızması veya duyurulması hukuka aykırıdır. Giz yaşam alanları, kişinin iç veya dış yaşamıyla ilgilidir. Söz konusu olay veya davranış kişinin aile hayatı, cinsel hayatı, düşünceleri, inançları, planları, hisleri iç yaşamıyla; sağlık ilişkileri (kanser hastası), mektup (aşk mektupları) telgraf, hatıra defteri dış yaşamı ile ilgilidir182. Sır alanına giren bir olay ancak kişinin rızasıyla TMK m.23 gereğince başkalarına açıklanabilir183

.

Bir olayın sır alanına girebilmesi ve bu sırrın hukuken korunması için objektif ve sübjektif olmak üzere iki şartın olması gerekir.

178 _{Acabey (Basın Özgürlüğü ve Bu Özgürlüğün Bir Sınırı Olarak Kişilik Hakkı), s.29-30; Reisoğlu, (Kişilik Hakkının}

Korunması) s.301-302.

179 _{Helvacı, s.131; İmre, s.162. (Özel Hayat).}

180 _{Dural/Öğüz, s.136; Keskin, s.180; Akdemir, s.19; Gönen, s.85; Kaya, s.287.} 181 _{Tüfek, s.32; Serdar, s.41; Kılıçoğlu (Hukuksal Sorumluluk), s.121; Belli, s.37.}

182 _{Dural/Öğüz, s.136; Gönen, s.85; Akdemir, s.19; Kaya, s.287; Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, s.177.} 183 _{Kılıçoğlu (Hukuksal Sorumluluk), s.122; Tüfek, s.34.}

Objektif şart, herkes tarafından izlenemeyen ve bilinmeyen olay ve davranışlardır. Söz konusu “herkes” kavramı kişinin kendisi ve güven duyduğu kişiler dışındaki üçüncü kişileri ifade etmektedir. Gizli yaşam alanına giren olay veya davranış şeref ve haysiyet ile ilgili olmasa da gizli yaşam ihlâli, şeref ve haysiyet ihlâli sonucunu doğurur. Örneğin; bir kişinin sabıkasını açıklamak hem şeref ve haysiyetine hem de özel yaşam alanına saldırıdır184

. Bir kimsenin sırrını paylaştığı kişi ile arasında akdi bir yükümlülük (mesela vekillerin, doktorların olduğu gibi) olmaması, üçüncü kişilere sır alanına müdahale hak ve yetkisini vermez.

Sübjektif şart; sır sahibinde sır olarak verilen olayı gizli tutma iradesidir185. Kişinin

açık veya örtülü irade beyanlarından veya genel hayat tecrübelerinden anlaşılır. Örneğin, sır alanına girilmesini önlemek amacıyla kapı, tel, örgü, çit gibi maddi engeller koymak186

sayılabilir. Bazı sırların saklı tutulmasında sır sahibinin iradesi onun yararınadır. Avukatların ve doktorların bazı sırları saklı tutmasında yararı olduğu kesindir. Bir kimse, özel yaşam alanına giren olaylarda, paylaştığı kişilerin başkalarına açıklayabilecekleri ihtimalini öngörmektedir. Giz yaşam alanına giren olayların öğrenilmesi yönündeki iradesi ile bunların açıklanması yönündeki iradesi birbirinden farklıdır. Buna göre bu alandaki bir olayı güvendiği bir kişiye anlatmakla onun öğrenmesini öngörmesi aynı iradenin bu olayın başkalarına açıklanması hususunda da var olduğu sonucunu doğurmaz. Zira, gizli yaşam alanına giren olaylarda, sır sahibi, kendilerine güvendiği kişilerin bu olayları başkalarına açıklamama istek ve iradesine sahiptir. Ayrıca politikacı, sporcu, sanatçı gibi kimseler kamuya mal olmuş ve kamuya açık alanları diğer kişilere göre daha kapsamlı olsa da, bu onların gizli yaşam alanının bulunmadığı anlamına gelmez. Unutmamak gerekir ki, kişi ne kadar tanınmış olursa olsun bir gizlilik alanına sahiptir ve bu alana giren değerlerin korunmasını isteme hakkı vardır187

. Kişinin resim ve konuşmasının, giz veya özel yaşam alanına rızası olmaksızın girilerek görüntülenmesi, kaydedilmesi ve ifşa edilmesi özel yaşam alanına saldırı olup kişilik hakkı ihlâlidir. Konuşma ve yazı, kişinin çeşitli sözcükleri kullanarak duygu ve düşüncelerini açıklaması veya sesle yaptığı her çeşit açıklama bir eser haline dönüşmüş ise FSEK ile dönüşmemiş ise kişilik hakkına ilişkin korumadan yararlanır188

.

Bir işletmenin, tacirin, meslek ya da sanat sahibinin iç işleyişine dair kayıt, belge, defter, hesap, çalışma ve işletme yönetimine ilişkin teknik bilgilerle, üretim durumu ve

184 _{Kılıçoğlu (Hukuksal Sorumluluk), s.123; Tüfek, s.33; Belli, s.38.} 185 _{Kılıçoğlu (Hukuksal Sorumluluk), s.125; Tüfek, s.33; Belli, s.38.}

186 _{Kılıçoğlu (Hukuksal Sorumluluk), s.126; Acabey, (Basın Özgürlüğü ve Bu Özgürlüğün Bir Sınırı Olarak Kişilik Hakkı)}

s.28; Zevkliler/Ertaş/Havutçu/Gürpınar, s.104.

187 _{Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, s.179; Kaya, s.287.}

188 _{Özsunay, s.142; Kılıçoğlu, (Hukuksal Sorumluluk), s.138; Kaya, s.288.}

müşterileriyle olan ilişkileri gibi özellikler, onun mesleki ve ticari sırlarını oluşturur189

. Mesleki ve ticari sırlar; meslek ve ticaret hayatı, kişinin menfaati nedeniyle korumadan yararlanmaktadır. Ancak, ticari ve mesleki bilgilerin öğrenilmesi her durumda hukuka aykırı değildir. Örneğin, bankaların ve kredi kurumlarının kredi almak isteyen tacir ve işletmeye kredi vermek için bunların faaliyet ve işletmeleri hakkında bilgi edinmesi, finans durumları, borç ödeme yetenekleri, kâr payları gibi konularda bilgi alınması hukuka uygundur190

.

Aile hayatına ilişkin yaşam olaylarının rıza dışı üçüncü kişilerce öğrenilmesi, kaydedilmesi ve kamuoyuna duyurulması da hukuka aykırıdır. Ancak aile hayatının korunması, kişinin topluma mal olması, kamu yararı ve toplumsal ilgi gibi nedenlerle kişiden kişiye değişiklik göstermektedir191

.

Başta Anayasa olmak üzere, ilgili diğer kanunlarda gizli yaşam hukuki koruma altına alınmıştır (TMK m.24, TBK m.58). Özel ve giz yaşam alanlarına müdahale kişinin rızası ve daha üstün bir kamusal ya da özel yararın bulunması (TMK m.24/2) halinde hukuka uygun sayılır192_{. Örneğin, kamunun ilgisini çekmek isteyen sanatçılar ile yapılan röportajlar}

böyledir. Bu halde, rıza ile yapılan açıklama gerçek ve doğru olmalı, açıklamaya sınırlama getirilmiş ise aşılmaması gerekir. Aksi halde yapılan açıklama hukuka aykırı olur. Diğer taraftan kamu görevlileri kamuya mâl olmuş kişilerdir. Bu kişilerin özel hayatlarına birçok halde müdahale zorunludur. Basının görevi kamuyu aydınlatmaktır. Basın görevi gereği bu kişilerin özel veya giz yaşam alanlarına müdahale etmek zorundadır.

Son yıllarda, teknolojik gelişmelerin ilerlemesiyle birlikte kişilerin yaşam alanına ulaşma imkânının arttığı görülmektedir. Çok küçük araçlarla ses ve görüntü kaydetme cihazları ile kişiye ait görüntünün tespiti, konuşmaları dinlemeye yarayan küçük elektronik aletler, aynı şekilde resim veya ses üzerine izinsiz montajlar ve bunların kitle iletişim araçları ile herkesin bilgisine sunulması örnek gösterilebilir. Bireyler için asıl güvensiz, tehlikeli sayılan bir diğer makine bilgisayardır193

. Zararsız olsa da, kişisel bilgilerin tek bir kaynakta veya birbirlerine bağlı değişik bilgisayarlarda toplanması tehlike yaratmaktadır.

189

Özsunay, s.144; Kaya, s.288.

190

Özsunay, s.145; Kaya, s.288; Gönen, s.89.

191

Kaya, s.288.

192 _{Dural/Öğüz, s.138; Tüfek, s.104-105.}

193 _{Helvacı, s.128; bkz. 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve bu Yayınlar Yoluyla İşlenen}

Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, RG. 23.05.2007, S.26530; Dural/Öğüz; s.138.

İKİNCİ BÖLÜM

§ I. TELEVİZYON KAVRAMI, TELEVİZYON YOLUYLA KİŞİLİK HAKKI İHLALİNİN ŞARTLARI, HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ VE