Tavaflarda Unutma

Hac ve umre ibadetinde, Kâbe’nin etrafında dönmeyi ifade eden tavaf ile ilgili hükümler “İbadetlerde Hata” bölümünde ele alınmıştır. Tavaflarda unutma konusunda; unutma sebebiyle tavafın geciktirilmesi, terk edilmesi, eksik yapılması, hades hâlinde yapılması, hatîmde yapılması, örtünmeden yapılması vb. durumlar ortaya çıkmaktadır. Konu örnekleriyle maddeler halinde ele alınacaktır.

1. Geciktirilmesinde: Bayramın ilk üç günde ziyaret tavafını unutan fakat sonraki günlerde hatırlayan kişi, tavafını yapar. Bu kişi, Ebû Hanîfe'ye göre ziyaret tavafını üçüncü günden sonraya yaptığı için ceza kurbanını öder. Çünkü üçüncü günü güneş batıncaya kadar yapılmalıdır.572

2. Terk edilmesinde: Unutarak ziyaret tavafını terkeden teşrik günlerinde sader tavafı yaparsa sader tavafı ziyaret tavafı yerine geçer. Bununla birlikte sader tavafını teşrik günlerinden sonra yaparsa sader tavafı ziyaret tavafı yerine geçeceğinden sader tavafını terk etmiş ve ziyaret tavafını da geciktirmiş olduğundan iki dem öder.573

Umre için ihrama girip de unutarak umre tavafını terk edip de sa‘y eden kişi umre yapmamış olur. Çünkü umrenin geçerli olabilmesi için tavafının yapılması gerekir.574

3. Eksik yapılmasında: Ziyaret tavafının üç şavtını yapıp diğerlerini unutarak terk eden ve sader tavafını da terk ederek ailesine dönen kimse, ilk ihramıyla birlikte dönüp ziyaret tavafın kalan şavtlarını tamamlar sonra sader tavafını yapar ve ziyaret tavafını geciktirdiğinden dolayı da bir dem öder.575

Ziyaret tavafının dört şavtını yaptıktan sonra unutarak sader tavafını yapmadan ailesine dönen kimse, biri ziyaret tavafının üç şavtını eksik yaptığından diğeri de sader tavafını terk ettiğinden iki koyun gönderir. Çünkü ziyaret tavafının üç veya daha az şavtını terk edene koyun kefareti vardır. Dört veya daha fazla şavtını terk eden kimse de o şavtları bitirmediğinden ebedî olarak ihramlı kalır. Ziyaret tavafının şavtlarını eksik yapan fakat sader tavafını bayram günlerinde yapan kimse, sader

572 Kudûrî, a.g.e, I, 68; Kâsânî, a.g.e, II, s. 133. 573 Serahsî, a.g.e, IV, s. 41.

574 Kâsânî, a.g.e, II, s. 226.

tavafından sonra ziyaret tavafının şavtlarını tamamlar. Ziyaret tavafının şavtlarını geciktirdiği için de sadaka öder.576

Sader tavafının üç şavtını yaptıktan sonra unutup diğer şavtlarını terk eden, (çoğunu terk etmek hepsini terk etme anlamına geldiğinden) sader tavafını terk etmiş kabul edilir ve bir dem keser. Fakat sader tavafının dört şavtını yaptıktan sonra unutup diğerlerini terk eden kişi ise her şavt için bir sadaka öder.577

4. Gusül ve abdest almadan yapılmasında: Ziyaret tavafını unutarak abdestsiz yapan veya Sader tavafını yapmadan ailesine dönen kişi, biri ziyaret tavafını abdestsiz yaptığından diğeri de sader tavafını terk ettiğinden dolayı iki dem keser.578 _Fakat

ziyaret tavafını unutarak abdestsiz yapan kişi sonra sader tavafını yaparsa sader tavafı da ziyaret tavafının yerine geçeceğinden sadece sader tavafını yapmamış sayılır. Sader tavafı için de bir dem keser.

Abdestli olarak ziyaret tavafı yapılmasının gerekli olduğunu unutarak cünüp olarak yapan ve vedâ tavafını da yapmadan ailesine dönen kişi, ziyaret tavafını yapmak için yeni bir ihramla tekrar Mekke'ye döner.579 _{Eğer, Mekke'ye dönmezse ziyaret}

tavafının terkinden dolayı bedene (deve veya sığır), vedâ tavafının terkinden dolayı da koyun kurbanı gönderir.580 _{Fakat ziyaret tavafını cünüp olarak yapıp da veda}

tavafını teşrik günlerinin sonunda temiz olarak yapanın, veda tavafı ziyaret tavafının yerine geçeceğinden, sadece vedâ tavafı sebebiyle kurban olarak bir koyun göndermesi gerekir.581 _{Veda tavafını unutarak cünüp olarak yapan kişi eğer}

temizlenerek iade etmezse kurban keser.582

Unutarak ziyaret tavafını hayızlı olarak yapan kadın, teşrik günlerinden sonra temizlenir ve sader tavafını yaparsa sader tavafı ziyaret tavafı yerine geçer. Bu kadın,

576 Serahsî, a.g.e, IV, s. 43.

577 Serahsî, a.g.e, IV, 43-44; İbn Nüceym, en-Nehru’l-Fâik, II. s. 127. 578 İbn Nüceym, en-Nehru’l-Fâik, II. s. 125.

579 Ebû Hanîfe'ye göre, ziyaret tavafını kurban kesme günlerinden sonra yapana ceza kurbanı gerekir. Serahsî, a.g.e, IV, s. 42; Kâsânî, a.g.e, II, s. 129

580 Bkz; Kâsânî, a.g.e, II, 129, 143; İbrahim Halebî, a.g.e, I, 434-436; İbni Nüceym, a.g.e, III, s. 23; Mehmet Zihni Efendi, a.g.e, s. 1162.

581 Kudûrî, a.g.e, I, 72 -73; Serahsî, a.g.e, IV, s. 86; İbrahim Halebî, a.g.e, I, s. 436; İbn Nüceym, en-Nehru’l-

Fâik, II, s. 126.

ziyaret tavafını geciktirdiğinden ve sader tavafını da terk ettiğinden dolayı Ebû Hanîfe’ye göre iki dem keser.583

Unutarak kudüm ve vedâ tavafını cünüp, ziyaret tavafını abdestsiz yapan ile umre tavafını cünüb veya abdestsiz olarak yapanın bir koyun kesmesi gerekir. Kudum veya veda tavfını abdestsiz olarak yapan da sadaka verir.584

5. Hatîmde yapılmasında: Hatîm sınırları dâhilinde tavaf yapılmayacağını unutarak tavaf yapan kişi, hatırladığında tavafını kaza eder. Tavafı kaza etmeden memleketine dönerse ceza kurbanı öder.585

6. Avret yerlerinin örtünmeden yapılmasında: Tavafın örtünmüş olarak yani setr-i avrete riayet edilerek yapılması gerekir. Örtülmesi gereken yerleri örtmeyi unutarak tavaf eden kimse ya tavafı yeniden yapar veya kurban keser. Zira tavafı setr-i avrete uyarak yapmak tavafın vaciplerindendir.586

7. Tavaf namazının terk edilmesinde: Birinci tavaftan sonra tavaf namazını unutarak terkeden ve ikinci tavafa başladıktan sonra hatırlayan kişi, ikinci tavafı tamamlayarak her iki tavafiçin de ayrı ayrı tavaf namazı kılar. Fakat bir tavaf bittikten sonra o tavafın namazını kılmadan ikinci tavafa başlamak yani tavafları birleştirmek mekruhtur.587

8. Tavafın sünnetlerinin terk edilmesinde: Tavafın ilk üç şavtında yapması gereken remeli unutarak terk eden kişi, sonraki şavtlarda hatırladığında remel yapamaz. Iztıba yapması gereken kişi de ıztıba yapmayı unutarak terk eder ve tavaf sonrasında hatırlarsa telafi etmek için bir şey yapmaz. Çünkü her ikisi de tavafın sünnetlerindendir. Sünnetler de yerinde yapılmazsa sonra telafi edilmez.588

583 Hayızlı kadına veda tavafını terk ettiğinde hiçbir ceza gerekmez. Çünkü hayız sebebiyle veda tavafı üzerinden düşer. Serahsî, a.g.e, IV, s. 41.

584 Mevsılî, a.g.e, I, s. 162. 585 Serahsî, a.g.e, IV, s. 46. 586 Kâsânî, a.g.e, II, s. 129. 587 Serahsî, a.g.e, IV, s. 47.