Hacla İlgili Hükümler

"İslamın beş şartından biri olan hac ibadeti, belli vakit ve belli şartlarda Arafat'ta bulunmayı (vakfe) ve Kâbe’yi tavaf etmeyi ifade eder. Hac ibadetine hacc-ı ekber denilirken yılın diğer zamanlarında yapılan umre ibadetine de hacc-ı asgar denilir. Umrenin hükmü de ömürde bir kere olmak üzere sünnet-i müekkede olmasıdır. Hac ve umre ibadetinin yapılma şekli ve esasları Hz. Muhammed’in (s.a.s) sünnetiyle ortaya konmuştur.

Haccın farz olması için kişinin müslüman, bâliğ, akıllı, hür olup gidip gelinceye kadar kendi ve aile fertlerinin ihtiyacı ile yol masraflarını karşılayacak mala sahip olması ve görevlerini ifa etmek içinde yeterli vaktinin bulunması gerekir.297 _Haccın

sahih olabilmesi için de, ihrama girmiş olarak Arafatta vakfe ve Kâbe’yi tavaf etmenin belli vakitlerde yapılması şarttır. Hac ibadeti, farz, vacip ve nafile kısımlara ayrılır. Bununla birlikte ifrad, temettü ve kıran haccı çeşitlerine de ayrılmıştır.298

Hac ibadetinde, yerine getirilmesi veya terk edilmesi gereken bir takım fiiller vardır. Yerine getirilmesi gereken fiillere menâsik (kulu Allâh’a yaklaştıran ibadet ve itaat cinsinden her şey), yasaklanan fiillerin işlenmesine de cinayet denilir.299 _İşlenen cinayetler neticesinde de kefaret (cinayet cezaları) gerekir. Hac menâsikleri ve hacdaki cinayet cezaları şunlardır:

296 Mevsılî, a.g.e, I, s. 122.

297 Kâsânî, a.g.e, II, 120-160; Merginânî, a.g.e, I, s. 132; Cürcânî, a.g.e, s. 82. 298 Kâsânî, a.g.e, II, s. 167.

Haccın menâsikleri

Hac ve umre ibadetinin yerine getirilmesi gereken fiillerin farz ve vaciplerinden bu araştırmanın konusunu ilgilendiren kısmı şunlardır:

1. Haccın Farzları (rukünler): Arafat'ta vakfede bulunmak ve Kâbe’yi ziyaret (tavaf) etmektir.300

2. Haccın Vâciplari: İhrama mîkat denilen yerlerden başlamak, ihramlıya yasak olan şeyleri terk etmek, Arafat'ta güneşin zevâlinden batışına kadar ve Kurban Bayramının birinci günü fecrin doğuşundan güneşin doğmasına kadar bir süre de Müzdelife’de beklemek, şeytan taşlamak (remyu'l- cemerât), daha sonra kurban kesmek, ihramdan çıkarken tıraş olmak veya saçları kısaltmaktır (halk veya taksîr).

Ziyaret tavâfını, bayramın birinci, ikinci ve üçüncü günlerinde yapmak, ziyaret tavâfının farz olan dört şavtını (dolaşmayı) yediye tamamlamaktır. Tavâfı abdestli ve avret yerleri örtülü olarak yapmak, Kâbe’yi sola alarak, yürüyerek, hatîmin dışında ve Hacerü’l-esved’den başlayarak yapmaktır. Vedâ tavâfını (sader) yapmak ve her tavâftan sonra iki rekât namaz kılmaktır. Sa ‘yi tavaftan sonra Safâ tepesinden başlayıp Merve tepesinde bitirmek ve Sa‘yi yedi şavta tamamlamaktır. Farz hac için kudüm ve ziyaret tavafından sonra, umre için de umre tavafından sonra sa‘y etmek vaciptir.301

Hac ve umre yasakları (cinayetleri)

Hac ve umre yasakları, ihramlı olanlara veya Harem sınırları içerisinde bulunup da haremin ot ve ağaç gibi bitkilerini koparanlarla ilgilidir.302_{Dört çeşit ceza olup bunlar}

bedene, dem, sadaka ve bedel şeklindedir.

1. Bedene yani deve veya sığır kurbanı kesilmesini gerektiren cinayetler şunlardır: Cünüp olarak ziyaret tavafı yapmak,303 _{Arafat'ta vakfeden sonra cinsel ilişkide} bulunmak304 _{ve kadınların hayız ve nifas hâllerinde ziyaret tavafı yapması.}305

300 Kâsânî, a.g.e, II, s. 25; Ali Fikri Yavuz, Açıklamalı ve Muamelatlı İslam İlmihali, (Tedkik: Mehmet Emre), Çile Yayınları, İstanbul, 1979, s. 286-291.

301 Haccın vacipleri için bakınız. Kudurî, a.g.e, I, 66-69; Serahsî, a.g.e, IV, s. 52; Kâsânî, a.g.e, II, 133-148; Tahtâvî, a.g.e, I, 732-738; Alâüddîn Âbidîn, a.g.e, s. 169-170; Mehmet Zihni Efendi, a.g.e, s. 1105.

2. Dem yani koyun veya keçi kurbanı kesilmesini gerektiren cinayetler şunlardır: Bir uzva veya daha fazlasına özürsüz ve mazeretsiz olarak306 _{koku sürenmek, tam bir}

gün dikişli elbise giymek, tam bir gün başını örtmek, başının dörtte biri veya fazlasını tıraş etmek, koltuk altı kıllarını yolmak, eşi şehvetle öpmek veya şehvetle eşe dokunmak, fercin haricinde ilişkide bulunmak,307 _{güneş batmadan önce}

Arafat’tan inmek, Müzdelife vakfesini terk etmek, şeytan taşlamayı bir gün veya taşlamanın bütün günlerinde terk etmek,308 _{mikat bölgesini ihramsız geçip sonra}

umre ve hac niyetiyle ihrama girmek, Arafat vakfesinden, tıraş olduktan ve umre'nin dört şavtını yaptıktan sonra cima etmek, kudüm ve sader (veda tavafını) cünup olarak yapmak, ziyaret tavafının üç veya daha az şavtını terk etmek, ziyaret tavafını abdestsiz yapmak, sa‘y etmeyi terk etmektir.309 Ebû Hanîfe'ye göre hacamat yaptırdığı yerdeki kılları kesene, el ve ayak tırnaklarını ya da sadece bir elin veya ayağın tırnaklarını kesene, İmam Muhammed'e göre de el ve ayağın tırnaklarından beş tanesini kesene dem gerekir.310 _{İfrad haccını yapana bir dem gereken yerlerde,}

kırân haccı yapana biri hac ve biri de umre için olmak üzere iki dem gerekir.

3. Sadaka vermeyi gerektiren cinayetler şunlardır: Özürsüz olarak bir uzva az koku sürmek, bir günden az dikişli elbise giymek, bir günden az başını örtmek, baştaki saçların dörtte birinden azını kesmek, bıyıklarını kesmek, Ebû Yûsuf ve İmamı Muhammed'e göre, hacamat yaptırdığı yerdeki kılları kesmek, beş tırnaktan azını kesmek, Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf'a göre, farklı el ve ayaklarının tırnaklarından beş tanesini kesmek, kudüm-sader- tavafını abdestsiz veya tavafın üç şavtını eksik yapmak ve üç şeytandan birine taş atmayı terk etmek.311

303 Cünüp olarak ziyaret tavafı yapan kişi tavafını iade ederse deve kurbanı kendisinden düşer.

304 Arafat'ta vakfeden sonra cima eden kişinin haccı fasit olmaz, fakat kendisine bedene gerekir. Kuduri, a.g.e, 1- 72.

305 Kudûrî, a.g.e, I, 1-72; Serahsî, a.g.e, IV. s, 79; Mevsılî, a.g.e, I, s. 163; İbn Nüceym, Bahru’r-Râik, III, s. 20; İbn Âbidîn, a.g.e, II, s. 560; Mehmet Zihni Efendi, a.g.e, s. 1160.

306 Bir özür veya zaruret sebebiyle giyim yasaklarını ihlal eden, kurban kesme, üç gün oruç tutma veya sadaka verme hususunda muhayyerdir. Kâsânî, a.g.e, II, 187.

307 Merginânî, a.g.e, I, s. 195.

308 Önceden yapılmayan taşlamalar dördüncü gün akşama kadar iade edilebilir. İbrâhîm b. Muhammed b. İbrâhîm el-Halebî, Mecmau’l-Enhur fi Şerh-i Mülteka’l-Ebhur, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998, I, 439. 309 Kudûrî, a.g.e, I, 72-73; Serahsî, a.g.e, IV, s. 79; Merginânî, a.g.e, I, 183-192; Mevsılî, a.g.e, I, 161-163; İbn Âbidîn, a.g.e, II, 546-556.

310 Kâsânî, a.g.e, II, s. 186-187.

311 Kudûrî, a.g.e, I, 72 -73; Kâsânî, a.g.e, II, 187, 192; Merginânî, a.g.e, I, 161: Mevsılî, a.g.e, I, s. 163; İbn Âbidîn, a.g.e, II, 556-557.

4. Bedel ödenmesi gerekenler cinayetler şunlardır: Harem bölgesinde, kara hayvanlarının gösterilmesi veya öldürülmesi sebebiyle hayvanların itlaf edilmesi veya kendiliğinden yetişen ot ve ağaçların kesilmesi veya koparılmasıdır.312

Hacda hata bölümünde; ihram, vakfe, tavaf, sa‘y, şeytan taşlama, kurban kesme ve de tıraş olma fiillerinde meydana gelen hata durumları ele alınacaktır.