Spor Dallarının Kanal, Bültendeki Sıra ve Kayıt Dönemine İlişkin

Haber konusu yapılan spor dallarının kanallara, kayıt dönemine, haber kaynağına göre nasıl değiştiği ve haber konusu yapılan spor dallarının spor haber bültenlerinde çoğunlukla hangi sıralarda izleyiciye sunuldukları da yine bu başlık altında ele alınacaktır.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerde hangi spor dallarının hangi oranda haber konusu yapıldığına ilişkin dağılım Tablo: 11’de özetlenmektedir.

Tablo: 11

İncelenen Haberlerdeki Spor Dallarının Dağılımı Dal Sayı % 1. Futbol 608 85,4 2. Basketbol 32 4,5 3. Voleybol 3 0,4 4. Atletizm 3 0,4 5. Otomobil sporları 14 2,0 6. Tenis 15 2,1 7. Çekiç atma 1 0,1 8. Tekwando 1 0,1

9. Olimpiyat Oyunları/Akdeniz Oyunları∗ _{17 2,4}

10. Binicilik 2 0,3 11. Pentatlon 1 0,1 12. Bisiklet 8 1,1 13. Golf 2 0,3 14. Halter 1 0,1 15. Triathlon 3 0,4 16. Yamaç Paraşütü 1 0,1 Toplam 712 100,0

Çalışmanın varsayımları sıralanırken, “Televizyonun anında haber verme, görüntüye bağımlılık gibi teknolojik farklılıkları; ilgiyi sürekli tutmak, izleyicinin kanal değiştirmesini önlemek, kârı arttırma endişesi gibi tecimsel televizyonculuğa ilişkin özellikleri, haber seçimi ve yapılandırılmasında izleyici odaklı, farklı yeni ölçütler getirmiştir. Bu bakımdan televizyon spor haberlerinde, hedef kitle açısından popüler olarak kabul edilen spor dalları ve özellikle futbol

∗

Olimpiyat Oyunları/Akdeniz Oyunları’nın incelenen kanallardaki spor haberlerinde bir spor dalı olarak ele alınmasının nedeni; Olimpiyat ve Akdeniz oyunları ile ilgili haberlerde bu spor etkinliklerinin organizasyon kısmının haber konusu olması ve bu oyunlardaki spor dalları ile ilgili yarışmaların da bir bütün, birlikte ve özet halinde sunulmasıdır.

daha fazla yer almaktadır” şeklinde belirtilen popüler spor dalları ve özellikle futbol spor bültenlerinde sunulan haberler içerisinde 608 kez (% 85,4) yer almış ve diğer dallar ile kıyaslandığında çok net bir üstünlük sağlamıştır. Tablo: 11’den çıkan bir başka sonuca göre, futbol dalını 32 kez (% 4,5) ile Basketbol, 17 kez (% 2,4) ile de her ne kadar bir dal olmasa da bir organizasyon olarak haber konusu yapılan ve birlikte değerlendirilen Olimpiyat Oyunları/Akdeniz Oyunları takip etmiştir. Tenis 15 kez ile % 2,1 oranında yer bulmuş, Otomobil sporları 14 kez ile 2,0 oranında haber konusu yapılan dal olmuştur. Bu dalları 8 kez ile (% 1,1) Bisiklet, 3’er kez ile (% 0,4) Voleybol-Atletizm-Triathlon takip etmektedir. Binicilik ve Golf ise 2 kez haber (% 0,3) konusu olabilme başarısı göstermişlerdir. Çekiç atma-Tekwando-Pentatlon- Halter ve Yamaç Paraşütü dalları ise sadece 1’er kez (% 0,1) haber konusu yapılan dallar olmuşlardır.

İncelenen kanalların bültenlerinde yer alan spor haberlerinin hangi spor dallarına ait olduğu ile ilgili Tablo: 11 ve Ek: 6’da yer verilen frekans çözümlemesinin, dallar ile ilgili olarak yapılacak diğer çözümleme ve karşılaştırmaların “Futbol”, “Basketbol” ve temsil edilen öteki dalları ifade etmek amacı ile “Diğer” seçeneği kullanılarak yapılmasına izin verecek oranları içerdiği görülmektedir. Çalışmanın bundan sonraki kısımlarında Dallar ile ilgili yeni sınıflandırma “Futbol”-“Basketbol”-“Diğer” şeklinde olacaktır.

Bu hatırlatmanın ardından haber konusu yapılan spor dallarının kanallara, kayıt dönemine ve haber kaynağına göre nasıl değiştiğini betimleyici bir şekilde ortaya koymak yararlı görülmektedir. Ayrıca haber konusu yapılan spor dallarının spor haber bültenlerinde çoğunlukla hangi sıralarda izleyiciye sunuldukları da yine bu başlık altında ele alınacaktır. Spor dallarının kanal, bültendeki sıra ve kayıt dönemine ilişkin değerlendirmeleri ana başlığı altındaki bu çözümlemeler aslında futbolun medyada başat spor dalı olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır∗

.

∗

Tanıl Bora’da “1.Spor Kültürü Kongresi”nde futbolun medyada başat spor dalı olduğu yönündeki düşüncesini dile getirmekte ve bu durumu daha rahat belirleyebilmek için “oligarşi” tanımından faydalanmaktadır. Yanı sıra Bora, İstanbul’un iktisadi-toplumsal-kültürel liderliği ve basının merkezi konumunda bulunması kaynaklı nedenlerin de söz konusu bu “oligarşik” yapıyı körüklediğini dile getirmektedir (Bora, 2006).

Haber konusu yapılan spor dallarının kanallara göre dağılımına ilişkin veriler Tablo: 12’de görülmektedir.

Tablo: 12

Spor Dallarının Kanallara Göre Dağılımı

TRT NTV KANAL D STV Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Futbol 132 21,7 137 22,5 143 23,5 196 32,2 608 100 Basketbol 5 15,6 7 21,9 17 53,1 3 9,4 32 100 Diğer 17 23,6 24 33,3 26 36,1 5 6,9 72 100 Toplam 154 21,7 168 23,6 186 26,1 204 28,6 712 100

İncelenen kanallarda haber konusu yapılan spor dalları ile ilgili frekans çözümlemesinin devamında bu kez çok sık kullanılan futbol dalının kanallara göre dağılımı ele alındığında STV’nin 196 haberinde (% 32,4) futbolu konu aldığı KANAL D’nin 143 haberinde (% 23,5), NTV’nin 137 haberinde (% 22,5) ve TRT’nin de 132 haberinde (% 21,7) yine aynı şekilde futbolu konu edindiği gözlemlenmektedir. Basketbol konulu haberlerde ise KANAL D 17 haber (% 53,1), NTV 7 haber (% 21,9), TRT 5 haber (% 15,6) ve STV ise 3 haber (% 9,4) ile sıralanmaktadır. Bu dalların dışında kalan ve haber konusu yapılan 14 dalı temsil eden Diğer seçeneğinde ise KANAL D 26 haber (% 36,1), NTV 24 haber (% 33,3), TRT 17 haber (% 23,6), ve STV ise 5 haber (% 6,9) yayınlamıştır.

Ortaya çıkan bu veriler ışığında özellikle STV’nin spor haber bültenlerini, futbol haber bültenleri şekline soktuğu diğer spor dallarına çok az yer verdiği görülmektedir∗

. TRT’nin de bir kamu televizyonu olarak diğer spor dalları ve amatör sporlar konusunda daha fazla duyarlı olması beklenirken tam aksi bir spor haber bülteni yapılanması içerisinde olduğu ile karşılaşılmaktadır.

∗

STV’nin spor haber bültenleri incelenirken veri girişi yapılmamasının yanında gözlem yolu ile belirlenen bir başka bulgu da, futbol dalını temsil eden haberlerde haber konusu yapılan kulüplerin özellikle Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor’un bültenlerde çoğu zaman haber olarak kaçıncı sırada gireceklerinin de önceden kesinlik kazanmış durumda olduğudur. Bu sıralamanın genellikle Fenerbahçe-Galatasaray-Beşiktaş-Trabzonspor şeklinde olduğu gözlemlenmektedir.

Futbol dışında basketbol ve diğer spor dallarını konu alan haberlerin daha çok NTV ve yine ondan 2 adet daha fazla olmak üzere KANAL D’de yayınlanması NTV açısından değil fakat KANAL D açısından beklenmeyen bir sonuç olarak görülmektedir. NTV tematik bir televizyon kanalı olması dolayısıyla süre ve yayın dilimi bakımından da spor dallarının birçoğuna yer vermek durumunda olduğu gerçeği ile karşı karşıyadır. Ortaya çıkan sonuçlar bunun beklendiği kadar olmasa da kısmen yerine getirildiğini göstermektedir. KANAL D’nin Basketbol ve diğer spor dallarına en çok yer veren kanal olması ve futbol dalı ile ilgili de ikinci sırada en fazla yer veren kanal olması spor bültenine ayrılan sürenin az olmasına karşılık haber sürelerinin de az olmasından ve haberlerin başlıklar halinde çok kısa bir şekilde verilmesinden kaynaklanmaktadır. Ortaya çıkan bu veriler, çalışmanın varsayımları arasında yer alan “Tematik haber kanalları, kamu televizyonu ile genel kitleye seslenen ve yüksek izlenme oranını hedefleyen tecimsel televizyonların spor haberleri seçimi ve yapılandırması farklı şekilde gerçekleşmektedir” kanısını spor haberlerinin seçimi konusunda doğrulamaktadır.

Haber konusu yapılan spor dallarının, incelenen kanallardaki spor bültenleri içerisinde hangi sırada yer aldıkları da az önceki varsayım çerçevesinde aydınlatılması gereken önemli bir detay olarak belirmekte ve bu dağılıma ilişkin veriler de Tablo: 13’de özetlenmektedir.

Tablo: 13

Spor Dallarının Spor Bültenlerindeki Sıra Dağılımı

1. Sıra 2. Sıra 3. Sıra 4. Sıra 5. Sıra 6. Sıra 7. Sıra Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı

Futbol 98 95,1 102 99,0 98 97,0 95 97,9 80 86,0 62 77,5 73 54,0 608 Basketbol 2 1,9 - - 1 1,0 - - 6 6,5 4 5,0 19 14,1 32 Diğer 3 2,9 1 1,0 2 2,0 2 2,1 7 7,5 14 17,5 43 31,9 72 Toplam 103 100 103 100 101 100 97 100 93 100 80 100 135 100 712

Tablo: 11’de görüldüğü gibi spor haber bültenlerinin çok büyük bir bölümünü (% 85,4) futbol dalına tahsis eden televizyon kanalları, doğal olarak

bülten içerisindeki haber sıralamalarını yaparken de futbol dalına öncelik tanımaktadırlar. Tablo: 13’de de görüldüğü gibi futbol dalını konu alan haberler 1. sırada 98 adet (% 95,1), 2. sırada 102 adet (% 99,0), 3. sırada 98 adet (% 97,0), 4. sırada 95 adet (% 97,9) 5. sırada 80 adet (% 86,0), 6. sırada 62 adet (% 77,5) ve 6 sıranın toplandığı∗

7. sırada da 73 adet (% 54,0) olmak üzere belirlenmektedir. Daha dikkatli incelendiğinde spor bültenlerinde haber sırası olarak ilerledikçe futbol dalına yer verilme %si azalmaktadır. Böylece futbol dalı ile ilgili haberlerin özellikle incelenen kanalların tümünde ilk dört sırada yoğunlaştığı görülmektedir∗∗

.

Basketbol dalı ile ilgili detaylara bakıldığında doğal olarak futbol dalındakinin tersi bir durum ile karşılaşılmaktadır. Basketbol dalını konu alan haberler incelen kanallarda 1. sırada 2 kez (% 1,9), 3. sırada 1 kez (% 1,0), 5. sırada 6 kez (% 6,5), 6. sırada 4 kez (% 5,0) ve 6 sıranın toplandığı 7. sırada 19 kez (% 14,1) yayınlanmıştır. Eş deyişle spor bültenlerinde arka sıralara doğru ilerledikçe basketbol dalını konu alan haberlerin sayısı artmaktadır. Son olarak futbol ve basketbol dışındaki spor dallarını anlatan Diğer seçeneğine bakıldığında basketbol dalından çok da farklı bir durumla karşılaşılmamaktadır. 1. sırada 3 adet (% 2,9), 2. sırada 1 adet (% 1,0), 3. sırada 2 adet (% 2,0), 4. sırada 2 adet (% 2,1) 5. sırada 7 adet (% 7,5), 6. sırada 14 adet (% 17,5) ve 6 sıranın toplandığı 7. sırada ise 43 adet (% 31,9) olarak belirlenmektedir. Futbol dalının spor bültenlerinde ilk sırayı parsellemesinin sonuçları diğer spor dallarını da etkilemekte ve spor

∗

Dalların Spor Bültenlerindeki Sıra Dağılımını gösteren bu tabloda, haber sıraları ile ilgili şöyle bir düzenleme yapılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen kanalların tümüne ait 103 spor haber bülteni içerisinde değişik sayılarda haber içeren bültenler belirlenmiş bunların en uzununun ise 12 haberin sunulduğu bir NTV haberi olduğu görülmüştür. 8-9-10-11 haberi kapsayan bültenler de yine çalışma kapsamında yer almaktadır. Ancak daha sağlıklı bir çözümleme için incelenen kanallarda ağırlıklı olarak sunulan en çok haber sayısı (7) göz önünde bulundurulmuş ve bu sayının üstünde haber içeren bültenler bu rakam üst sınır kabul edilerek burada birleştirilmiştir.

∗∗

Çalışmanın kuramsal bölümünde de defalarca yinelenen futbolun diğer spor dalları üzerindeki egemen hali, eş deyişle başat spor olma özelliği; bunda medyanın katkısı ve spor ile ilgili kitlelerin bu konuda edindikleri ya da edindirildikleri psikoloji Ercan Güven’in “Futbol Tehlikesi” başlıklı yazısında çok sivri bir dille belirtilmektedir: “Spor diye önüne konan 'futbol izleme' görevi'ni bir militan gibi yerine getirecek, başka sporla ilgilenmek istiyorsan NBA'e, Formula 1'e, odaklanacaksın. Tribünde oturmak fazla enerjini almıyorsa, kulübün için kavga et rahatla. İstersen ölebilirsin...”

bültenlerinde arka sıralara ilerledikçe diğer spor dallarını konu alan haberlerin sayısı nispeten artmaktadır.

Haber konusu yapılan spor dallarının, incelenen kayıt dönemlerine ilişkin dağılımı ile ilgili veriler de Tablo: 14’de özetlenmektedir.

Tablo: 14

Spor Dallarının Kayıt Dönemine Göre Dağılımı

1. Kayıt Dönemi 2. Kayıt Dönemi Toplam

Sayı % Sayı % Sayı

Futbol 301 82,7 307 88,2 608

Basketbol 12 3,3 20 5,8 32

Diğer 51 14,0 21 6,0 72

Toplam 364 100 348 100 712

Bu çalışmanın kapsam ve sınırlılıklar başlığı altında da belirtildiği gibi inceleme, sportif etkinliklerin yoğun olduğu ve olmadığı iki farklı dönemi temsil eden ve bu dönemler içerisinden 15’er günlük zaman dilimlerini kapsayan (1–15 Temmuz 2005, 1–15 Eylül 2005) spor haber bültenlerini içermektedir. 1–15 Temmuz, 1. Kayıt Dönemini – 1–15 Eylül ise 2. Kayıt Dönemini temsil etmektedir. Sportif etkinliklerin yoğun olmadığı 1–15 Temmuz 2005 tarih aralığında daha çok transfer gelişmeleri ve Futbol ile Basketbol dışında diğer profesyonel (Örneğin, Otomobil sporları) ve amatör sporların etkinlik gösterdikleri inceleme döneminde özellikle Diğer spor dallarının daha çok haber konusu yapıldığı görülmektedir (Bkz. Tablo: 14). Öyle ki, 1. Kayıt döneminde Futbol 301 kez (% 82,7), Basketbol 12 kez (% 3,3) ve Diğer spor dalları 51 kez (% 14,0) haber konusu yapılmıştır. 1–15 Eylül 2005 tarih aralığını kapsayan 2. Kayıt döneminde ise Futbol ve Basketbol dallarında etkinliklerin ve profesyonel liglerin başlamış olması beraberinde haber konularının bu dallara daha fazla kaymasını getirmektedir. Hali hazırda özellikle futbol olmak üzere beraberinde basketbol lehine bir üstünlüğün söz konusu olduğu çalışma kapsamında 2. Kayıt dönemi göz önünde bulundurulduğunda bu üstünlük bir nebze daha artmaktadır. Öyle ki, 2. Kayıt döneminde Futbol 307 kez (% 88,2), Basketbol 20 kez (% 5,8), ve Diğer spor dalları 21 kez (% 6,0) olmak üzere haber konusu yapılmaktadır.

4.3. Haber Kaynaklarının Kanal, Spor Dalı, Kayıt Dönemi ve Haber