Kurgu Kullanımları

İncelenen haberlerdeki kurgu kullanımlarının kanal, spor dalı, kayıt dönemi, haber kaynağı ve haber konusu-türüne göre dağılımına ilişkin belirlemeler bu alt başlık altında ele alınacak ve yorumlanacaktır. Televizyon haberleri hakkında, çalışmanın kuramsal kısmında da ortaya koyulduğu gibi olayın yeniden üretilmesi aşamasında görüntünün gücü büyük önem taşımaktadır. Bu gücün kullanılmasında da teknik anlamda kurgu olanaklarının nasıl kullanıldığı önem kazanmaktadır. Bu çalışma da temel amaçları doğrultusunda televizyon spor haberlerinde bu konu ile ilgili kullanımlara açıklık getirmeyi yararlı görmektedir.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerde hangi kurgu kullanımlarına hangi oranda yer verdiklerine ilişkin dağılım Tablo: 32’de görülmektedir.

Tablo: 32

İncelenen Haberlerdeki Kurgu Kullanımlarının Dağılımı Kurgu Kullanımları Sayı % Görüntü Yavaşlatma 329 32,6 Görüntü Hızlandırma 1 0,1 Miks Geçiş 3 0,3 Görüntü Efekti 13 1,3

Cut (Kesme) Geçiş 664 65,7

Toplam ₁₀₁₀∗

100

Genel olarak televizyon spor haberlerinde görüntüler arasındaki geçişlerin hangi yöntemler kullanılarak gerçekleştirildiğinin belirlenmesi ve görüntüler üzerinde yavaşlatma, hızlandırma v.b ne gibi değişiklikler yapıldığı konusunda belirlemelerde bulunmak amacıyla ele alınan kurgu kullanımlarına bakıldığında; (Tablo: 32) “Görüntü yavaşlatma”nın 329 kez (% 32,6) kullanıldığı görülmektedir. Buna karşılık “Görüntü hızlandırma”nın ise incelenen haberler içerisinde sadece 1 kez (% 0,1) kullanıldığı görülmektedir. Görüntülerin birbiri üstüne bindirilerek sıralandığı “Miks geçiş” kullanımı ise 3 kez (% 0,3) olarak belirlenmektedir. Ayrıca değişik bilgisayar programları aracılığıyla üretilen kimi görüntü efektlerinin kullanılmasını temsil eden “Görüntü efekti” kullanımı da 13 kez (% 1,3) olarak sayılmaktadır. Görüntülerin birbiri üstüne bindirilmeden direk geçişleri anlatan “Cut (Kesme) geçiş” ise en çok kullanılan kurgu uygulaması olarak 664 kez (% 65,7) ile karşılaşılmaktadır.

İncelenen haberlerdeki kurgu kullanımlarının televizyon spor haberleri için ne anlam belirttiği konusunda yorum yapabilmek için, bu kullanımların kanallara, dallara, kayıt dönemine, haber kaynağına ve hatta haberin konusu-türüne göre nasıl farklılaştığını da ortaya koymak yararlı görülmektedir.

∗

İncelenen haberlerdeki kurgu kullanımları ile ilgili olarak toplam sayının araştırma kapsamında incelen 712 haber sayısından farklı olarak 1010 olarak ortaya çıkmasının nedeni, incelenen kimi haberlerin doğal olarak birden fazla kurgu kullanımını içeriyor olmasıdır.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerdeki kurgu kullanımlarının kanallara göre dağılımı Tablo: 33’de özetlenmektedir.

Tablo: 33

Kurgu Kullanımlarının Kanallara Göre Dağılımı

TRT NTV KANAL D STV Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Görüntü Yavaşlatma 49 14,9 88 26,7 71 21,6 121 36,8 329 100

Görüntü Hızlandırma - - - 1 100 1 100

Miks Geçiş 1 33,3 - - - - 2 66,7 3 100

Görüntü Efekti 8 61,5 - - 2 15,4 3 23,1 13 100 Cut (Kesme) Geçiş 142 21,4 152 22,9 180 27,1 190 28,6 664 100 Toplam 200 19,8 240 23,7 253 25,2 317 31,3 1010 100

İncelenen tüm haberler içerisinde 329 kez (% 32,6)∗

kullanıldığı belirlenen “Görüntü yavaşlatma”; TRT’de 49 kez (% 14,9), NTV’de 88 kez (% 26,7), KANAL D’de 71 kez (% 21,6) ve STV’de 121 kez (% 36,8) kullanılmıştır. İncelenen tüm haberler içerisinde 1 kez (% 0,1) kullanıldığı belirlenen “Görüntü hızlandırma”nın bu kullanımı STV’de belirlenmektedir.

İncelenen tüm haberler içerisinde 3 kez (% 0,3) kullanıldığı görülen “Miks geçiş” de; % 33,3 (1 kez) ile TRT’de ve % 66,7 (2 kez) ile STV’de yer almaktadır. Yine İncelenen tüm haberler içerisinde 13 kez (% 1,3) kullanıldığı belirlenen “Görüntü efekti” ise; TRT’de 8 kez (% 61,5), KANAL D’de 2 kez (% 15,4) ve STV’de de 3 kez (% 23,1) ile temsil edilmektedir. NTV’de bu kurgu kullanımına rastlanmamaktadır. Son olarak incelenen tüm haberler içerisinde 664 kez (% 65,7) kaydedilen “Cut (Kesme) geçiş” de; TRT’de 142 kez (% 21,4), NTV’de 152 kez (% 22,9), KANAL D’de 180 kez (% 27,1) ve STV’de 190 kez (% 28,6) kullanılmıştır.

∗

Tablo: 32’de televizyon spor haberlerinde genellikle hangi kurgu yöntemleri ve görüntü geçişlerinin ne yoğunlukta tercih edildiği ortaya konulduktan sonra incelenen bu kullanımların televizyon kanallarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı yönündeki çözümleme (Tablo: 33), kullanım yoğunluklarının aynı kurgu kullanımlarında birbirine yakın rakamlar olarak belirlenmesi dolayısıyla bizi farklılaşmanın söz konusu olmadığı sonucuna doğru götürmektedir. Eş deyişle her kurgu kullanımı farklı kanallarda birbirine yakın oranlarda seyretmektedir. Bu noktadan hareketle de, televizyon spor haberlerinde ağırlıklı olarak “Cut (Kesme) geçiş” kurgu yönteminin uygulandığı ve bunu “Görüntü yavaşlatma” kurgu yönteminin izlediğini söylemek yerinde olacaktır. Sıralanan diğer kurgu uygulamalarının çok az belirlendiği ise ortaya çıkan bir başka önemli sonuçtur.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerdeki kurgu kullanımlarının spor dallarına göre dağılımı Tablo: 34’de özetlenmektedir.

Tablo: 34

Kurgu Kullanımlarının Spor Dallarına Göre Dağılımı

Futbol Basketbol Diğer Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Görüntü Yavaşlatma 297 90,3 9 2,7 23 7,0 329 100

Görüntü Hızlandırma 1 100 - - - - 1 100

Miks Geçiş 2 66,7 1 33,3 - - 3 100

Görüntü Efekti 12 92,3 - - 1 7,7 13 100 Cut (Kesme) Geçiş 567 85,4 30 4,5 67 10,1 664 100

Toplam 879 87,0 40 3,9 91 9,1 1010 100

“Görüntü yavaşlatma”, Futbol dalı ile ilgili haberlerde 297 kez (% 90,3), Basketbol dalı ile ilgili haberlerde 9 kez (% 2,7) ve geride kalan öteki dalları içeren Diğer seçeneğinde ise 23 kez (% 7,0) kullanılmıştır. “Görüntü hızlandırma” ise, sadece Futbol dalı ile ilgili haberlerde ve yine sadece 1 kez (% 100) kullanılmıştır. “Miks geçiş” de, Futbol dalı ile ilgili haberlerde sadece 2 kez (%

66,7), Basketbol dalı ile ilgili haberlerde sadece 1 kez (% 33,3) ve geride kalan öteki dalları içeren Diğer seçeneğinde ise hiç kullanılmamıştır. “Görüntü efekti” ise, Futbol dalı ile ilgili haberlerde 12 kez (% 92,3) ve öteki dalları içeren Diğer seçeneğinde 1 kez (% 7,7) kullanılırken Basketbol dalı ile ilgili haberlerde belirlenmemiştir. Son olarak “Cut (Kesme) geçiş”, de Futbol dalı ile ilgili haberlerde 567 kez (% 87,0), Basketbol dalı ile ilgili haberlerde 40 kez (% 3,9) ve geride kalan öteki dalları içeren Diğer seçeneğinde ise 91 kez (% 9,1) karşılaşılmaktadır.

Kurgu kullanımlarının televizyon kanallarına göre dağılımında olduğu gibi dala göre dağılımında da anlamlı bir farklılaşmadan söz etmek olası olmazken yoğunluk sırasına göre futbol, diğer dallar ve basketbolun yine televizyon kanalları bağımlı değişkeninde olduğu gibi öncelikli olarak “Cut (Kesme) geçiş” kurgu uygulamasını ve ardından “Görüntü yavaşlatma” kurgu yöntemini yoğunlukla kullandığını söylemek olası olmaktadır.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerdeki kurgu kullanımlarının kayıt dönemine göre dağılımı Tablo: 35’de özetlenmektedir.

Tablo: 35

Kurgu Kullanımlarının Kayıt Dönemine Göre Dağılımı

1. Kayıt Dönemi

2. Kayıt

Dönemi Toplam

Sayı % Sayı % Sayı %

Görüntü Yavaşlatma 167 50,8 162 49,2 329 100

Görüntü Hızlandırma 1 100 - - 1 100

Miks Geçiş 2 66,7 1 33,3 3 100

Görüntü Efekti 2 15,4 11 84,6 13 100

Cut (Kesme) Geçiş 340 51,3 324 48,7 664 100

İncelenen tüm haberler içerisinde 329 kez (% 32,6)∗

kullanıldığı belirlenen “Görüntü yavaşlatma”; 1. Kayıt Döneminde 167 kez (% 50,8) ve 2. Kayıt Döneminde 162 kez (% 49,2) kullanılmıştır. İncelenen tüm haberler içerisinde ” 1 kez (% 0,1) kullanıldığı belirlenen “Görüntü hızlandırma”nın ise bu kullanımı ile 1. Kayıt Döneminde karşılaşılmaktadır. İncelenen tüm haberler içerisinde 3 kez (% 0,3) kullanıldığı görülen “Miks geçiş” de; 1. Kayıt Döneminde 2 kez (% 66,7) ve 2. Kayıt Döneminde 1 kez (% 33,3) olarak belirlenmektedir. Yine İncelenen tüm haberler içerisinde 13 kez (% 1,3) kullanıldığı belirlenen “Görüntü efekti” ise; 1. Kayıt Döneminde 2 kez (% 15,4) ve 2. Kayıt Döneminde 11 kez (% 84,8) kaydedilmiştir. Son olarak incelenen tüm haberler içerisinde 664 kez (% 65,7) kaydedilen “Cut (Kesme) geçiş” de; 1. Kayıt Döneminde 340 kez (% 51,3) ve 2. Kayıt Döneminde 324 kez (% 48,7) kullanılmıştır.

Tablo: 35’de çok net bir şekilde görülen; incelenen haberlerin kurgu kullanımlarının tamamının her iki kayıt döneminde de birbirine benzer oranlarda belirlenmesi, televizyon spor haberlerinin genel olarak söz konusu edilen kurgu kullanımlarından kayıt dönemleri Eş deyişle spor etkinliklerinin yoğun olduğu ve olmadığı dönemler itibari ile anlamlı bir farklılaşma göstermeden faydalandığı gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.

Ancak “Görüntü efekti” kullanımının bu durumdan farklı olarak spor etkinliklerinin yoğun olarak yapıldığı 2. kayıt döneminde yoğunlaşması ve az önce ifade edildiği gibi futbol dalında ağırlıklı olarak kullanılması∗∗

“Görüntü efekti” kullanımının daha çok müsabaka yer ve zamanının duyurulduğu haberlerde ortaya çıktığını göstermektedir.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerdeki kurgu kullanımlarının haber kaynağına göre dağılımı Tablo: 36’da özetlenmektedir.

∗

Bkz. Tablo: 32, s. 179

∗∗

Tablo: 36

Kurgu Kullanımlarının Haber Kaynağına Göre Dağılımı

Birincil kaynakların açıklamaları Kanal muhabirinin olay yerinden aktarımı Canlı yayında röportaj/telefon bağlantısı Kanalın kendi özel haberi Kaynak belirtilmeyen haberler Başka kitle iletişim araçlarının haberleri Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Görüntü Yavaşlatma 128 38,9 18 5,5 5 1,5 167 50,8 36 10,9 16 4,9 370 32,1

Görüntü

Hızlandırma - - - 1 100 - - - - 1 0,1

Miks Geçiş - - - 2 66,7 - - 1 33,3 3 0,3

Görüntü Efekti 1 15,4 - - - - 12 92,3 - - - - 13 1,2

Cut (Kesme) Geçiş 288 43,4 38 5,7 5 0,8 360 54,2 57 8,6 15 2,3 763 66,3

Toplam 417 36,4 56 4,8 10 0,8 542 47,1 93 8,2 32 2,7 1150 100

Kurgu kullanım yoğunluklarının haber kaynaklarına göre dağılımı (Tablo: 36) incelendiğinde, “Cut (Kesme) geçiş” ve “Görüntü yavaşlatma” kullanımlarının kanalın kendi özel haberi kaynağında yoğunlaştığı görülmektedir ki, bu da özellikle spor müsabakaları ile ilgili haberlere ve o müsabakaların görüntülerine işaret etmektedir. Televizyon aracılığı ile yayınlanan spor müsabakaları göz önüne getirildiğinde “Cut (Kesme) geçiş” ve “Görüntü yavaşlatma” kullanımların yoğunluğu da kendiliğinden hatırlanacaktır. Televizyon spor haberlerinde de aynı durumun söz konusu olduğu kurgu kullanımlarının haber kaynağına göre dağılımı çözümlemesinin ortaya çıkardığı net bir sonuç olarak durmaktadır.

Televizyon spor haberlerinde kanal, spor dalı, kayıt dönemi, haber kaynağı gibi değişkenlerin kurgu kullanımlarını nasıl etkilediği ve farklılık yarattığı ile ilgili belirlemelerin ardından son olarak haber konusu-türünün de daha çok hangi kurgu kullanımlarını beraberinde getirdiği ve verilerin neye işaret ettiği bulgularına yer vermek yararlı görülmektedir.

Çalışma kapsamı içerisinde yer alan televizyon kanallarının spor haber bültenlerinde yer alan haberlerdeki kurgu kullanımlarının haber konusu-türüne göre dağılımı Tablo: 37’de özetlenmektedir.

Tablo: 37

Kurgu Kullanımlarının Haber Konusu-Türüne Göre Dağılımı

Ciddi Haber

(Hard News) (Spot News) Sıcak Haber Diğer

∗ _Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Görüntü Yavaşlatma 313 95,1 10 3,1 6 1,8 329 100

Görüntü Hızlandırma 1 100 - - - - 1 100

Miks Geçiş 2 66,7 - - 1 33,3 3 100

Görüntü Efekti 10 76,9 3 23,1 - - 13 100

Cut (Kesme) Geçiş 629 94,7 19 2,9 16 2,4 664 100

Toplam 955 94,5 32 3,2 23 2,3 1010 100

“Görüntü yavaşlatma”, haber konusu-türüne göre “Ciddi haber”lerde 313 kez (% 95,1), “Sıcak haber”lerde 10 kez (% 3,1) ve “Öykü haber (Soft news)”, “Gelişen habeler (Developing news)” ve “Devam eden haberler (Continuing news)” konu-türlü haberleri anlatan “Diğer” seçeneğinde ise 6 kez (% 1,8) kullanılmıştır. “Görüntü hızlandırma” ise sadece “Ciddi haber”lerde ve 1 kez (% 100), kullanılırken, “Sıcak haber”lerde ve “Diğer” seçeneğinde kullanılmamıştır. “Miks geçiş” de “Ciddi haber”lerde 2 kez (% 66,7) ve “Diğer” seçeneğinde 1 kez (% 33,3) olarak kullanılmış “Sıcak haber”lerde ise kullanılmamıştır. “Görüntü efekti” ise, “Ciddi haber”lerde 10 kez (% 76,9), “Sıcak haber”lerde 3 kez (% 23,1) kullanılırken, “Diğer” seçeneğinde hiç kullanılmamıştır. Son olarak “Cut (Kesme) geçiş”in de, haber konusu-türüne göre “Ciddi haber”lerde 629 kez (% 94,7), “Sıcak haber”lerde 19 kez (% 2,9) ve “Diğer” seçeneğinde ise 16 kez (% 2,4) kullanıldığı belirlenmektedir.

İncelenen haberlerdeki kurgu kullanım yoğunluklarının haber konusu-türü bakımından dağılımına bakıldığında (Tablo: 37), “Ciddi haber (Hard news)” konusu-türünde tüm kurgu kullanımlarının uygulamaları ile karşılaşmak olası olmaktadır.

∗

Öykü haber (Soft News), Gelişen haber (Developing News), Devam eden haber (Continuing News) konu-türündeki haberler incelenen haberlerde az karşılaşılan konu-türdeki haberler olması dolayısıyla “Diğer” seçeneğinde toplanmıştır. (Bkz. “4.5. Haber Konusu-Türünün Kanal, Spor Dalı ve Kayıt Dönemine İlişkin Değerlendirmeleri” konu başlığı, s. 186).

4.5. Haber Konusu-Türünün Kanal, Spor Dalı ve Kayıt Dönemine