lenmi$tir. "
Bu gereki;enin ardmdan yasa tasans1 da okunduktan sonra gOr�meler �Oyle b�hyor:
Rag1p
(Ki.ltahya) - Efendim, memlekette herkesin yerli kum� giymesi ii;in yasa koymak ( . . . ) i.llkenin yi.lksek i;1karlanna uygun oldutundan, pek i;ok takdire deter.
Ancak t;Oziimlerunesi gerekli birtakun sorunlar vardir. ( . . . ) Memleketimizin pek i;ok yerinde halk yerli kum� doku
yor. Bu ku�lann bi.lyi.lk bir kmru ilkel bir durumdadir ( . . . ), kOyli.ller giyerler (Biz de kOyli.lyi.lz sesleri). Mi.lsaade buyrnn rica ederim, koyli.ller kendileri dokur, kendileri gi
yerler diyorum. Biz kOyli.1 de�liz demiyorum.
Tuna/1 Hi/mi
(Bolu) - KOyli.llere hakaret etmek istiyorsunuz.
Rag1p (Katahya)
- Ben kOyli.llere hakaret etmiyorum. Kendileri dokur, kendileri giyer diyorum.
Yahya Galip
(Kir�ehir) - Camm kOyli.ller haklunda soz sOylenmez mi?103
H111111
(KUtahya) - Sarlatanhk etmek isterler (sOzU-1111 IC'rl al 11e11leri).A hdtJ/kadir Kemali
(Kastarnonu) - Sarlatan kendisidir.
"Tuna/1 Hi/mi
(Bolu) -Sar Iatan diye kime sOyluyorsun, Meclis'e de�il mi?
Rag1p
(Kiitahya) - Bana kOyliileri tahkir etti, diyenlere.
Tuna/1 Hi/mi
(Bolu) - Onlar da �arlatan de!ildir.Rag1p
(Kiitahya) - Peki sOziimii geri ald1m ( . . . ). Simdi efendim kOyliilerin giydikleri kum� Onemli bir miktar tutuyor. Memleketimizde -;1kan kuma� miktarmdan bu
nu -;1karacak olursak geri kalacak olan miktar memur ve O�tmen suufuun ttlmiine ihtikar yaptlmaksmn ge�ek fi
yat1yla verilebilecek mi?
Besim A talay
(Kiitahya) - t�eden ipli�e kadar her�eyi Avrupa'dan almak uygun mudur? ( . . . ) Birdenbire yuksek sanayi kurularnaz. Herhalde el tezga.hlarmdan b�
Jayacaksm, ondan sonra yav� yav� fabrikalara varacak
sm . . . Yerli kuma�a ne olmu�? Bunlar1 giyelim efendiler.
lktisat Vekili
Mahmut Ce/ti/ (&yar)
(Saruhan) - ( . . . ) GOriiyorum ki esas bak1mmdan bu yasaya kar�1 olan hi-;bir kimse yoktur. Yalruz uygulama olana� konusunda du
raks1yorlar. Ben bir iktisat vekili s1fat1yla arzediyorum ki, sundu�um bu kanunun uygulanmasmda duraksama im
karu yoktur . . . Malatya'da yap1lm1� bir fabrika var, y1lda yuzelli bin metre kum� yap1yor. Diinya Sav�1 s1rasmda orduya 2.5 urilyon metre vermi�tir. Buna benzeyen fabri
kalanm1z vard1r. 1tiraf ederiz ki herkesin ince zevkini kar
�1Jayacak nefis bi-;imde de�ildirler; fakat bilgi iste�e ba�
hd1r. Bugiin mahm1za istek gOsterilirse geli�me olur. ( . . . ) Bu nedenle bunun kabuliinii teklif ederim . . .
B u genel gOrii�meler yeterli gOriildiikten sonra mad
delerin gOrii�iilmesine ge-;iliyor.
Hakk1 Hami
(Sinop) - �imdi efendim bu yasa maddesi yalruz memurlar i�n olmah, Osmanh uyruklu herkes yerli mah kum� giymekle zorunlu lubnmahdir. Bunu sai
lamak hiiktimetin gOrevidir.
Ali �ukriJ
(Trabzon) - lktisat Vekili Beyefendi burada a�1klamalann en Onemli bOlilmiinii ihmal ettiler. Bu konuda hiikiimetin iktisat politikas1 nedir? Avrupa kuma
�1m yasaklayacak mIYlZ? Yerli kum� iiretimi i�in hiikii
met monopol mil yapmak istiyor? Ki�ilerin eline mi b1ra
layorsun? Ne yapacak bunu anlanuyorum. ( . . . ) Cebri ola
rak halkm bir k1srru ilzerine sen �unu yapacaksm, bunu yapmayacaksm demek caiz deiildir (Bu kanuna ihtiyac1-m1Z var sesleri). Efendi, bu, milletin ruhundan doimah
du. Bunu size arzedeyim (Doidu, doidu sesleri).
SU/eyman Sim
(Yozgat) - M addeye "Her sm1f memurlar i�in resmen kabul edilmi� Omek gereiince" f1kra
smm eklenmesini Oneriyorum .
Naji;. Bey
(Canik-Samsun) - Efendim ( . . . ) Bu yasa bugiine kadar gecikm'i�tir. ( . . . ) Ben her �eyden Once Avrupa kuma�lanmn memlekete ithalinin kesin olarak ya
saklanmas1m Oneririm. 0 vakit hemen memleket i�indeki iiretim �oiatac.ak, hatta memleketin ihtiyac1 kendi kendi
ne saitanacakt1r.
Rejik (Kora/tan)
(Kanya) - Maddenin olduiu gibi kabulii taraflls1 olmakla birlikte bunun uygulanmasmda ba�an saitanabilmesi i�in herhalde bunu koruyacak bir giimriik tarifesinin Meclis'e getirilmesi gereklidir.tktisat Vekili M.
Ce/a/ (Boyar)
(Saruhan) - ( . . . ) Bu, yakmda yiiksek kurulunuza gelecektir.Abdl'ilkadir Kemali
(Kastamonu) - ( . . . ) M addeye Biiyiik Millet Meclisi iiyeleri de konmu�. ba�ka bir maddede ise ceza var. Bu ceza biz Meclis iiyeleri i�in soz ko
nusu edilmemi�. �u halde bu maddeden Meclis ilyelerini biisbiitiin kaldumak uygun olur. ( . . . ) Bir de damgalama JOS
meselesi cok tuhaf. Elbisemi bir bob� icinde elime a11p g�tOrece!im, filan yerde damgalatt1raca�1m. Bu memur
lar icin de baskalan icin de pek tuhaft1r.
Dr. A bidin
(Lazistan-Rize)- Avrupa'dan kumaslar getirip fantezi �eyler ile yasayaca�miza b�yle kaba �eylerle yasayahm. Bu kravatm ne IUzumu var. Sonra efen
dim AbdUlkadir Kemali Bey dediler lei, BtiyOk Millet Mec
lisi azalanm mecbur ktlmayal1m. Ben mecbur kdahm di
yorum. Evvela biz numune olahm, evvela biz gelelim, �a
yakh, kebeli, abah, �ah1slar olahm: Herkes bizi g�rstin ve biz herkese �ncti olahm. Hatta tek �rnek (giyelim) .. .
Sim
(tzmit) - Sonra asker zannederler.Ismail Remzi
(lsparta) - Reis Bey, Abidin Bey kravat1m �imdi kUrstide c1karsm boynundan (Kravau c1kar sesleri).
Dr. A bidin
(Lazistan-Rize) - t�te kravat1m1 c1kanyorum (Yasa sesleri, alk1�lar). Bir daha giymeyece�me na
musumla s�z veriyorum.
HWieyin A vni U/tzy -
Kanunlar uygulanabilir durumda olmah. Uygulanamayan yasalar kanunsuzluk do�urur ( . . . ) Bu ahlaki mesele kanunla olmaz.
tktisat Vekili
Mahmut Ce/a/ (Boyar)
(Saruhan) - 30 ysl �nee ba�lasayd1k memleketin ce�itli yerlerinde ytizlerce fabrika olurdu.
Musa Kaz1m Efendi
(Konya) - ( . . . ) Kanunun oldu�u gibi kabultinti tek.Jif ederim.
1ktisat Enctimeni Rapon�rti
Hali/ Ibrahim
(Antalya) - Gerci cezaya Btiytik Millet Meclisi tiyeleri girmiyorsa da bu yasada onlarm da bulunmas1 gereklidir. Kendini bilen bir vekilin kamuoyuna kar�1 yerli mah giymesi zorun
ludur.
tktisat Vekili
Mahmut Ce/a/ (Boyar)
(Saruhan) - Ali�tikrti Bey, iktisat politikamizm ne oldu�unu sordular. lk
tisat politikammn �zellikle sanayie ili�kin b�ltimtinde
til-kemizin himaye usultinde yilrilyebilece!ini ve bundan b�
ka kurtul� �aresi olamayacat:Jm bildimri�tim. Bunu tek
rar ediyorum.
Tuna/1 Hi/mi
(Bolu) -Y�m yerli mah, y�asm yerli mah.
Gorti�melerin yeterlili�i i�in onerge veriliyor ve ka
bul ediliyor. Giliiiltti.ler arasmda birinci madde kabul edil
dikten sonra ceza meselesine g�iliyor ve �ok uzun tart1�
malar yap1hyor.
I Ocak 1 92 1 tarihinden, 23 Haziran 1 92 1 tarihine de
�in �e�itli gtinlerde uzun stire tart1�1lan bu tasan en sonun
da �ebinkarahisan Mebusu Ali Sururi Efendi'nin onerisi tizerine Adalet ve lktisat komisyonlanna gonderiliyor.
Ma;.har MiJjit Bey bat1r1yor:
"Uyumamak �art1yla."lktisat Vekili
Mahmut Ce/di (Boyar)
(Saruhan) -Bendenize bu kanunu tevdi ederken uyumamak �artlyla tevdi buyunnu�tunuz. �imdi komisyona da uyumamak�artlyla yollamamz1 rica ederim ( lvedilikle sesleri).
Boylece bu tasan "uyumamak �art1yla" komisyon
lara gidiyor ve orada bir daha hi� uyanmamacasma rahat bir uykuya dahyor.
Hi�bir �eyden haberi olmayan Mehmet�ik ise bu s1-rada cephelerde sava� stirdtirtiyor ve btiytik tehlikeli dti�
man taarruzunun kara bulutlan ve onlarm arkasmda Sa
karya utkusunun (zaferinin) 1�1klan, ufuklarm pek az ge
risinde bulunuyordu.
JO)
istik/{J/ Mar$1 'mn KabuliJ:
Ttirk Devleti i�in bir istiklal mar�1 haz1rlanmas1 dti�tincesi bteden beri mayalamyordu. Sonunda istiklill mar�1 gtiftesinin (metni) yaz1l
mas1 i�in Milli E�itim Bakanh�1'nca yan�ma a�1ld1 ve ge
len metinler on s�imden g�irilerek birka�mm Ttirkiye Bti
ytik Millet Meclisi'ne sunulmasma karar verild i. Karesi (Bahkesir) Milletvekili Hasan Basri Bey (<;antay) o gtin
kti ikinci oturumda bir onerge vererek istiklal Mar�1 gtif-J Oi'
tesinin Antalya Milletvekili Hamdullah Suphi Bey (Tan
n6ver) tarafmdan okunmasm1 istemi�ti. Ancak o gun da
ha 6nce Ttirkiye Btiytik Mi llet Meclisi B�kam Mustafa Kemal P�a ikinci toplanu y1h a�� konu�masm1 yapt1 ve Meclis' .;e 23 Nisan 1920 tarihinden o gtine de�in yap1lm1�
olan i�leri ve bundan sonra yap1lmas1 gerekenleri anlatt1 . P�a b�kanhk ktirstistinde yerini ahnca Genelkurmay B�karu ve Bat1 Cephesi Komutam, Edirne Milletvekili ls
met Pas.a (1n6nti) bir s6ylev vererek cephedeki durum O.Ze
rinde bilgi verdi. Daha sonra birka.; milletvekili Meclis'in ikinci toplant1 y1hmn a.;1lmas1 dolay1s1yla kutlama niteli
�inde konu�malar yapt1lar. B�kanhk ktirstistinde bulu
nan Mustafa Kemal P�a 1stiklal Mar�1'nm gti ftesinin Hamdullah Suphi Bey tarafmdan Meclis korstistinden okunmas1ru isteyen Hasan Basri Bey'in 6nergesini oya koydu, 6nerge kabul edildi. Hamdullah Suphi (Tann6ver) ktirstiye gelerek hentiz yazan a.;1klanmayan bugtinkti 1s
tiklal Mar�1m1zm gtiftesini konu�ma ktirstistinden co�ku ile okudu. lki gOn sonra, 1 2 Mart 1921 gtinti, ikinci otu
rumda Maarif Vekili (Milli E�itim Bakam) Hamdullah Suphi (Tann6ver) istiklfil mar�1 yan�masma katilanlar tize
rinde a.;1klarnalar yapt1 ve sonu.;ta �air Mehmet Akif (Er
soy) tarafmdan yaz1lm1� olan metin Hamdullah Suphi Bey tarafmdan tekrar ktirstide okunarak btiytik alk1�larla ka
bul edildi. •
1 1) "23 Nisan "m ilk Y1/doniimiinde Milliyet�i ve Mu
kaddesatplar: Bilindi�i gibi; her yil 22 Nisan'm 6�1e
den sonras1 ve 23 Nisan gtintintin ttimti ulusal bayram ola
rak kutlamr. Bu gtinlerin ulusal bayram oldu�u. 27/5/ 1 935 tarih ve 2739 say1h kanunun 2/B maddesinde yaz1hd1r.
B6yle olmakla birlikte, 23 Nisan'm bayrarn olmas1 .;ok
da-(") TBMM Zabu Ceridesi Devre I . cih 9. s. 8 1 -90
ha eski bir tarihten, 23 Nisan 1921 'den gelir. Anlatay1m:
Tarih, 23 Nisan 1 92 1 . G i.inlerden cumartesi. Ti.irkiye Bi.iyi.ik Millet Meclisi'nin toplanmasmm birinci y1I dOni.i
mi.indeyiz. Meclis gi.indeminde Saruhan (Manisa) Millet
vekili Refik �evket (Ince) ve onbir arkad�mm bir yasa Onerisi, bir de l�el Milletvekili �evki Bey'in bir Onerisi var.
Her ikisinin amac1 da birbirinin aym:
Jar.
23 Nisan gi.ini.ini.in Ulusal Bayram olmasm1
istiyor-l�el Milletvekili �evki Bey, Onerisinde �Oyle diyor:
"BUyUk Millet Meclisi YUksek Baskanl1t1 'na;
Haya/ ve bat1ms1zltt1m1zm korunmas1 i�in Turk Ulu-sunun savQ-il1t1 bUyUk devrime rastlayan 23 Nisan 1336 (1920) gUnUnde BUyUk Millet Meclisi kuru/arak u/usun yazg1s1yla ilgili cy/ere e/koymu$ bulundutu mut/u bir gun o/dutundan, ha/km yUretinde yUceltmek i�in bu tarihin resmi gUnlere giren bir bayram gUnU olmasm1 oneririm. "
Refik �evket (Ince) ve arkad�larmm yasa Onerisi de harfi harfine �Oyle: