$UniJ/miJ$tiJr. Bu yontemi gerrek/cytireeek Serim K anunu i/e Buyuk Millet Meclisi 'ne her i/den, $imdikine oranla bir
kar kat fazla say1da mebus serileeetinden, Mee/is bu ka-1aba/1k ii e aneak say1/1 bi r sure kongre ha/ i nde to pl anorak ir ve d1$ po/itikada diJ$iJneesini ve gene/ yoniJ be/irttikten sonra, onun yerine, yasama ve Yurutme erkine sahip kiJ
ruk bir Mee/is surek/i o/arak ral�aeakt1r.
"r4J.GOrtiltiyor ki, Ozel Komisyonun Onerisine gore sei;im . tek dereceli olacak ve bu sei;imde btittin halk sm1tlan temsil edilmek suretiyle btiytik bir �ura kurulacak; o �ura, belir
li zamanlarda toplamp politikaya yon verecek ve da�da
cak; yasama ve ytirtitme erkine sahip kti�tik bir Meclis ise memleket i�lerini ytirtitecektir. Meclis'e sunulan ta sandaki
"mesleki temsil" deyiminden anla}ilan budur.
Bu konudaki tart1�malardan Onemli bOltimle ri, Tu
tanak Dergileri'nden alarak a�a�ya aktanyorum:
Dr. Abidin
(Lazistan - Rize) - Saym arkada�lar; �imdiye de�in Orne�i gOrtilmemi� gtii;lti ve btittin anlamiyle ulus ii;in hayat1m feda edecek ola�antistti bir Meclis kur
duk ( . . . ) Ola�antistti i�ler gOrmemiz laz1mdir. Fakir hal
ka bu hakk1, yani mesleki temsili vermeliyiz ( . . . ) KOylti diyor ki: "Senin hakkm yoktur; i;tinkti benim sayemde bti
ytidtin, benim sayemde geldin ba�1ma sivrildin, bela ol
dun. Onun ii;in bana birak. 600 y1ldir beni idare etti�in zaman ne yaptm? Yol mu yaptm? Beni mi dti�tindun? Beni birak, ka�rulan da kaldiraca�1m, �imendifer, elektrik, (I) T8MM Zab11 Ceridesi, Devre I . oih 5, s. J6J.
(2) T8MM Zab11 Ceridesi, Devre I. cih 5, s. J69 (J) T8MM Zab11 Ceridesi, Devre I. cih 5, s. J70 (4) T8MM Zabu Ceridesi, Devre I. cih 5, s. J69.
1 1 5
tramvay yapacd1m; 1smmak icin kalorifer de yapaca�1m.
Bu bilyilk ve ola�anilstii Meclis bana bu hakk1 vermezse, nankorlilk etmi� olur ve millet bunu zorla ahrCSl.
Mehmet Sukru
(Afyonkarahisar) - A2. cok herkes eme�iyle gecinir; bir ciftci, bir doktor, bir esnaf eme�i ile gecinir, k1sacas1 �u gOzilnilziln Onilnde gOrdil!Onilz sm1f hep eme�yle g�inir. Bu emeAe dayanmak lizlmd1r. Memleketin bilttln ytikleri �ar ilzerine yilklenmi�tir ve on
lann omuzlan ilzerindedir<6>.
Feyzi Efendi
(Malatya) - ( ... ) Emekcilere emekci hakkm1 veriniz. Aylak, uyu�uk, bo� duran adamm burada yeri yoktur ( . . . ) Madem ki ulusun gercek temsilcisi ola
rak bir kurul anyoruz; emekciler de gelecek, cift silrenler de gelecek. Evet, bugiln onlar da gelecektir. Ben cok cift
ci biliyorum ki, bu cifti yilz paraya silrilyor, bin kiltil�il yilz paraya kmyor. Evet �imdiye de�in onlarm hakk1 ve
rilmedi. Zaten bizim cekti�imiz nedir biliyor musunuz?
Herkesin hakkm1 vermedik, zulmeyledik. 0 zulilmdilr ki bizi y1kt1<7>.
Hulusi
(Afyonkarahisar) - Vas1tas1z secim, genel oy demektir. Bundan bircok tehlike do�ar. BOylece halk1 yeniden aldatm1� oluruz. Burada a�alar Meclisi yapmay1p herhalde halk1 temsil icin mesleki temsil kabul edilmeli
dir. Fakat bir kOyde on tane yumruklu kartal bulunurcsi.
ileriki gOril�melerde �ebinkarahisar Mebusu Musta
fa Bey soz alarak halk1 1) Aydmlar sm1f1 (yani memurlar, emekliler, avukatlar); 2) lkinci sm1f (yani e�raf ve ileri ge
lenler, sankJ1 hocalar, tilccarlar); 3) Ociincil sm1f (yani emekciler) olmak ilzere ilc sm1fa aymyor ve �Oyle konu
�uyor:
' 'Birinci, ikinci tabakalarm gecimini sa�layan ve bin
(S) TBMM Zab11 Ceridesi. Devre I • . c�lt S. s. 410 (6) TBMM Zabu Ceridesi. Devre I . c1lt S. s. 4 1 1 (7) TBMM Zabu Ceridesi. Devre I . cilt S , s . 4 1 S (18) TBMM Z.Sbn Ceridesi. Oft'r e I . cilt S . s . 417.
116
ttirlti zahmet ve eziyete katlanarak Hazine'yi dolduran, dil�manm top gilllelerine g��tis geren ve btiyiik \:O�unlu
�u te�kil eden, ii\:ilncil tabakad1r. Benim kamma g�re, halk\:1hk ile kastedil.!n halk bu ii\:tincti tabaka halk1 ola
cakt,lf ve bu kanunda s�z konusu olan da bu tabaka (yani sm1f) olmak gerekir. Simdi g�rti�me konusu olan mesleki temsil mf bu ii\:ilncti tabakamn hakk1m korumaya ili�kin sistem demektir"<9>.
Yahya Galip
(K1r�ehir) - Birinci maddede diyor ki:Hakimiyet kay1ts1z �arts1z milletindir. Bunu bi z mi veri
yoruz, yoksa alm1� m1d1r? (Alm1�t1r sesleri) Ben diyorum ki, millet kendi egemenli�ini kendisi alm1�t1r. Biz vermi
yoruz. Bunlann haklanm korumak i\:in mi mesleki tem
sili kabul ediyoruz? Onlann haklan zaten korunmu�tur (de�ildir sesleri)<IOl.
Yunus Nadi
(Izmir) - (Anayasa bzel Komisyonu Ba�kam) Mesleki temsil, memurlan ortadan kald1rarak, yerine di�er memur olmayan adamlan koyacak de�ildi r . Mesleki temsili kabul etseniz de, elbette memleket i\ersinde bir idare olacak ve o idare birtak1m adamlar tarafmdan y�netilecekti r; 0 adamlar memurlar sm1f1m yine te�kil edecekt ir. Mesele idare 1e�ildir. Mesele, �imdiye dc�in ytirtir
lukte olan "htiktimetin hakimiyet zi hniyet i ' " ycrine " hal
km egemenli�i zihniyeti n i " koymaktadn1 1 1 1 _
Hali/ Ibrahim (Antalya) - B i r kimsenin ba�ka�i n 1 , a1-le ve vekaa1-let vermeye y.?tkili olmak ti zere \ Ckil yarma�1 mtimktin deM mi? Em in olun sei;i m olacag1 1;1 1 1 1 ; 1 1 1 k 1 m ,c gelmiyor . Doksan defa sei;im yap1hyor �el m 1 vu 1 !-. 1 : · l l L'
bus olursa olsun diyor. Onun ii; in a�alardan birinc ' let veriyor . ( . . . ) K1sacas1 benim dti�tinn:mL' �ore zaten · di uygulanmayacak olan bu yasanm �"' : 1 , ulmesi . .
Dr. Abidin (Lazistan - R ize) - Sa\ 1 1: " " ' d L· , lc: ; ola
�anustti durumlar kar�1smda olaganust ti zamanlarda, ola
�anustti unutulmaz btiytik i�ler yap1hyor Biz hala
l.;Pnrli-mizden korkuyoruz. Yani kendi mevkiimizden, kendi otur
du�umuz yerden korkuyoruz. Aman terketmeyelim. Bu
ras1 pek tath geldi.
Mesleki temsil esasma dayanan tek dereceli s�e �
kin 4. madde lizerindeki tart1�malar bOylece uzayip gidi
yor ve en sonunda 30 Kas1m 1 920 tarihli 106. toplant1da lzmit Mebusu Hamdi Bey'in