Kolordu Komutam K8;;1m Karabekir

Meclis'te Kaz1m Karabekir P�a'run bu telgraf1m din­

leyen milletvekilleri, �milrlerinde hie g�rmedikleri acayip bir nesneyi ilk kez g�ren ve o nesnenin etrafmda merakla halkalanan kilcilk cocuklarm ruh haleti icine dil�tiller.

Meclis'in o gilnktl durumu cok renkli, sosyal ve psikolo­

jik bir tablodur. Milletvekilleri bu telgrafa kar�l nastl

dav-ranacaklanru, ne gibi bir durum alacaklanm bilemiyor­

lard1. Uzunlu k1sah konu�malar yap1hyordu. Meclis B�­

kam Mustafa Kemal Pa�a o gunku toplant1da yoktu. Bel­

ki de cephedeydi .

Bu telgraf uzerine ge�en konu�malann, Meclis uye­

lerinden kimisinin o zamanki dunya gOru�unu ve kllltilr duzeyini yans1tan kimi bOIUmlerini a�ag1ya aktanyorum:

Hamdullah Suphi (Antalya) - Reis Beyefendi, ne­

reden geliyor efendim?

Ba�kan - Efendim, Sovyetler'in telsiz telgraflarm­

dan genelge olarak veriliyor ve Erzurum'daki bizim telsiz telgraf1m1z bunu ahyor. Kaz1m Karabekir Pa�a da genel­

ge olarak bize ve komutanhklara bildiriyor.

Hamdullah Suphi - Y uksek Meclis adma bir cevap vermek gerekmez mi efendim? (Yeri malum degil sesleri).

Katip Muhittin Baha (Bursa) - Eide edilen tamim­

dir, diyor.

Mufit Efendi (Ku�ehir) - Ele g�mi�. bir Ozgllleme olmad1g1 i�in cevap istemez.

Feyzi Efendi (Malatya) - Te�ekkurlerle dinlenil­

mi�tir.

Tunah Hilmi (Bolu)- Bir te�ekkur yaztlmahdtr. Ki­

me yaztlacag1 bellidir. Sovyet hukumetinin imzas1 var.

Bu arada Reis gundemin ba�ka bir konusuna g�ti . Hamdullah Suphi - Madem ki telgrafm bizimle il­

gili olan bir yam var, ni�in Millet Meclisi bunun uzerinde sOz sOylemesin, efendim?

Ba�kan - Bekledim, bu konuda sOz isteyen olmad1-g1 i�in, ba�ka konuya ge�tim.

Hamdullah Suphi - Memleketimiz ku�ku yok ki, Bol�evizmin ne demek oldugunu, ama�lan nelerdir, bu­

nu a�tk ve se�ik olarak bilmiyor. Fakat bizim bilmeme­

miz Bol�evizmin smulanm1za gelmesine engel olmuyor.

Bu hareket , butiln Rusya M uslllmanlan arasmda yer yer

toplanmalar, birlikler ve yeni hti kilmetler vilcuda getirdi;

bunda n Turk ordular1 do�du; onlar Bol�evik hareketleri­

ne kauldtlar ve Rusya'da do�mu� olan yeni btiyilk devri­

min bir k1snum da oradaki karda�lar1nuz vticuda getirdi­

ler. \:ok eskimi� bir zaaf1nuzdu. Biz a�tkhktan �ekiniyo­

ruz. MemJeket Bol�evizmi bilmiyor; Bol�eviklik hakkm­

da aydmlat1lmarnt�ttr; aldat1lm1�t1r. "Bol�eviklik bu top­

raklara girecek olursa ya�mac1 olarak girecektir, tahrip edecektir . Yakacak, yl.kacaktu, geleneklerimize ve mukad­

desat1m1za sayg1 gOstermeyecektir" diyenler var. Fakat a�tklarnaltyiz, Bol�eviklik nedir? O�renmeliyiz, hakkmda yargiya varmaliyu. Belki Oyle de�ldir. Belki bizim i�in ger­

�ek bir yard1mc1 geliyor. Ba�kalanm topraklanm1zdan kovmak i�in bize destek bir kuvvet geliyor. Her tarafta az �ok gti�ltikler i�indeyiz. Belki onlardan yararlanarak dti�manlannuz1 ataca�z. milli birligimizi kuraca�tz. Onun i�in bana gore Millet Meclisi Bol�evikli�in ana ilkeleri hak­

kmda a�1k bir fikir elde etmeli ve kendi gOrti�tinti belirt­

melidir ( . . . ). lman ediyorum ki memleketimizdeki saldtr­

gan hain kuvvetleri kovmak i�in bizim en do�al yard1m­

c1m1z Bol�eviklerdir (Alkt�lar).

Besim Atalay (Ktitahya) - Arkad�lanm; bugtin Os­

manh filemi , Anadolu, kar�thkh iki ak1mm birle�me nok­

tasmda bulunuyor.

Bunlardan birisi inan�lann, dinlerin do�du�u Do�u· -dur; Obtirti zulmtin, saldirganh�n. wrbalann belirdi�i Ba­

u' dan geliyor.

Celal (Bayar) (Saruhan) - Uygarhk ad1 altmda . . . (Bravo sesleri).

Besim Atalay - Biz Bol�eviklere yakmla�makla �e­

riata daha fazla yakl�1yoruz. Seriat diyor ki: "Dilenciler ve yoksullarm sizin mallanmzda hakkt vardtr . " Ben te­

�ekktir telgraf1 �ekilmesinden yanay1m. Otellikle bizden soz ediliyor ve bizim gOz bebe�imiz olan istanbul'dan soz 97

ediliyor ve bize daha fazla satular aynhyor.

Ali �tikrti (Trabzon) - ( ... ) Dti�Unelim. Biz Bol�e­

vik kuvvetinin ne olduAunu bilmiyoruz ve bilmedi!imizi de Hamdullah Suphi Bey pekili belirttiler. Onun i�in �im­

di Meclis, Bol�evik programmm ne olduAunu bilmedi!i halde, esasen propaganda ile memlekette kamuoyu zehir­

lenmi� oldu!u halde biz kalkar da Bol�eviklerle ittifak et­

tik dersek bunun memleketteki kOtti etkisi bizim i�in iyi olmaz ( . . . ). Evet ben de biliyorum. Cereyan iyidir, haki­

katen emperyalizmi yik1yor ( . . . ). Herhalde dti�tincelerimiz Bol�evikli!e kar�1 yaptlan propagandalarla dolmu�tur sa­

ruyorum. Bu nedenle biz olumlu bir programJa halkm Onli­

ne �1kmayacak olursak, samnm ki, baz1 yanh� anlamala­

ra meydan verilir ve biz zarar gOrtirtiz. Bakanlar Kurulu, Bol�eviklerle ili�ki kursun, anl�sm ve olumlu esaslar i�in­

de bizde kendileriyle anla�ahm ve her �eyi yapahm. (Pek do!ru, hay hay, sesleri).

Sun (tzmit) - "Istanbul sizde kalacaktu. Memleke­

tinizin efendisi siz olacaksm1z; bundan sonra vatammzm bir k1smmdan Ermenistan'a bir yer aynlmayacaktu" di­

ye yaptlan hitaba kar�1 Meclisimizin duyars1z kalmas1 ger­

�ekden kadirbilmezliktir. Bize �u hitabeyi yapan kurula te�ekktir bor�lu olmahy1z ve te�ekktirtimtizti eylemli ola­

rak gOstermeliyiz (Alkt�lar).

Tunah Hilmi (Bolu) - Hamdullah Suphi ve �tikrti Bey biraderlerimizin Onerileri ger�ekten derin dti�tintile­

cek iki Oneridir. Meclis me�gul olursa nastl me�gul olabi­

lecek? Bir sualdir.

Celil (Bayar) (Saruhan) - Bakanlar Kurulu me�gul olacak. Meclis de!il.

Tunah Hilmi - ( ... ) Bu bir nevi �m sosyalistliktir.O a�m sosyalistlik ki, �eriatimizde ararsamz orada da bula­

caks1i:nz. Kayna� yine �atten ahwru�trr. tnsan tarak di�­

ye vard1racak olursak, her �eyi kanaatimce sOyltiyorum . . . Mtifit Efendi (K1r�ehir) - �riatte a�mhk yok . Tunah Hilmi - Her esas noktay1 �eriatimizde buluruz.

Mtifit Efendi - �eriat her zaman istiklfil emreder.

Tunah Hilmi - Hoca e fendilerden �ok istirham ede­

rim. Ben �ahs1m adma sOyltiyorum. Once kendi aralarm­

da bu ideoloji i�in Ozel incelemede.hulunurlarsa emin ol­

sunlar ki Once bize, Meclis'teki arkada�larma ve sonra Obtir dinda�lanm1za �ok hizmet etmi� olurlar.

Ali �tikrti (Trabzon) - Bu bilgi nereden ahnacak, rica ederim?

Tahsin (Aydm) - Once bu konuda htiktimet gOrti­

�tinti a�1klamah, ona gore incelenmesi gerekir (Dogru, do�­

ru sesleri).

Ali �tikrti (Trabzon)- ( . . . ) Ben Bol�eviklerle anla�-ma meselesini sOylemedim. ( . . . ) Hamdullah .Suphi Bey, Meclis, Bol�viklik hakk.mdaki gOrti�tinti saptasm. Bir ka­

naat a�1klansm demi�ti. Ben dedim ki, kanaat oturuldu­

�u yerde olmaz; onlarm gOrti�lerini, programlar1m anla­

mahd1r. Bu i�i bu kurul yapamaz, bu kurul Bol�eviklerle temas edemez; temas etse etse ancak Bakanlar Kurulumuz edebilir ( . . . ). hbirli�i filan sOz konusu detildir. A�mh�a ka�mayahm. Bilirsiniz ki bir zamanlar 1ngilizler de bize 1stanbul'un kaJd1�1m mtijdelemi�ler ve gazetelerimiz bu­

nu alk1�lam1�t1. Ne oldu? Rica ederim. �ok ileri git­

meyelim.

Ba�kan - �imdi efendim, Once sOz konusu olan so­

run, bu telgrafa bir te�ekktir yazdmas1du. Kabul edenler ltitfen ellerini kald1rs1nlar (Eller kalkar). KabuJ edildi.(*)

· BOylece Kanm Karabekir Pa�a 'run telsizl.e yakaJay1p Meclis'e ul�t1rd1!J propaganda telgraf1 i�i tathya ba!)an-(0) TBMM Zab1t Caidesi, Dcvre I, cilt I, s. 2S�261

d1 ve sonraki tarihJerde Meclis B�karu Mustafa KemaJ Pa­

�a i� i�lerimize miidahale ettirmeden, Ruslarla anla�ma­

nm ve Milli Miicadele'de onlardan yararlanmanm yolu­

nu buldu.