d1r. Millette ve genrlikte mucade/e azmi o/dukra her nevi m1"l$kUlot iktiham edi/ecek ve mustevli/er mukaddes vata
mmmn sinesinde mat/up ve munhezim o/arak mukaddes topraklanm1zdan sura/up pkan/acakt1r. Milli hudutlan
m1z dairesinde istikloli tam irinde yQ$ayacat1z. Buna emin o/arak miJsterihane ralt$tmz. Vatan sizden vaz1fe bek/e
diPi zaman ko$arak $ilab edecetinizden eminim.
"(•JVatan i\:in
"O/"
dese hemen orac1kta Olmeye hazir bir avu\: \:Ocukirisi gen\:, onu nas1I i\:ten alk1�laim�t1k. Sesi ahenkli, kesin ve inandmc1 idi . Lo� olan holde gt5zlerinin rengini gt5remiyordum, ama o \:elik mavisi gt5zleri birka\:giin 15nce Ankara'ya geldiii giin iki yaruna bakmarak halk1 selamlad1i1 mada \:Ok az bir siire gt5rmii�tiim. Bak1�lan keskin ve kararh idi.
Konu�masm1 bitirdikten sonra 0 miidiir odasma gi
derken bizler de sm1flanm1za d.Jndiik.(") Bu konu�ma. gunumuzun TUrk�esiyle �Oyledir:
Otrenci Efendiler: Biliyorsunuz ki vatammmn Onemli bir bolumu bugUn dU�
man i�gali altmdad1r. Sultan Osman'm ve bUtUn kahraman dedelerimizjn ruhlan
�u anda, � �atmm altmda �u�makta, bizlrrden vatan1mmn kurtar1lma.s1 ve ulu
sal batJms1zhtimwn korunma.s1 i�in Ozveri istemektedirler. Zaten soyluTUrk ulu·
su dU�marun salgm1 ve uluswnuz.a uygulad11! luy1mlar kar�1smda tek bir vUcut ha
linde harekete co��tur.
l�inde bulundu&umuz ulusalsav�m yUce ere&i ve ulusal istencin temel ama
"· ba&sIZ, ko�ulsuz olarak Ulkemizin baAJmsIZhl1 ve kunanlmas1dir Soylu ulusu·
muz, yurdumuzun temIZ ba&nna kadar sokulmu� bir dU�man kar�1smda bu amaCI elde etmek i�in kamm akumaktad1r.
Otrenci Efendiler: Sizler ulusal �1karlanmmn bilincinde olan birer aydm sa
y1hrsm1Z. l�inde bulundu&umuz tehlikeli durumu sizlere a�1klamay1 gereksiz bu
lurum. Ger�i gU�IUkler �ok bUyllktUr. Fakat bezginli&e dU�memek gerekir. Ulusta ve gen�likte sav�ma istenci sUrdUk�e. her tUrll.•,gU�IUk gO&Uslenecek ve saldirgan
lar k utsal vatan1mmn ba&nnda yenilip bozguna u&rayarak kutsal topraklanm1z-·
dan swill up �1kanlacakt1r. Ulusal simrlanmIZ i�inde tam ba&1ms1Z olarak y�aya
ca&IZ. Buna gUvenerek, i� rahath&1yla �ah�1mz. Vatan sizden gorev bekledi&i z.a.
man bu �a&nya ko�rak gelece&inize gUveniyorum.
V. MECLIS MEMURL U(;UNDAN ILK A YRIL/$/M
1 920 yJlmm Ekim ay1 gelmi�. okullar a�1lm1�t1. Ben Meclis'e gireli be� aydan fazla olmu�tu. Gorevimden �ok memnundum. Arna �imdi bir se�im yapmam gerekiyor
du: Ya okul ya memurluk.
Birincisini yeiledim ve doirudan doiruya Ba�katip Recep Bey'e giderek oirenimimi bitirmek i�in Meclis'ten aynlaca�nn sOyledim.
"Aferin! Seni takdir ettim. Modem ki lisenin bitmesine iki !'' var, git bitir.
0zaman gelirsen seni yine Meclis'e a/mm "
dedi ve �kilme dilek�emi yaz1-i�leri btirosuna havale etti. 0 tarihte Ozltik yaz1-i�lerine de oras1 bak1yordu. Recep Bey'e te�ekktir edip odasmdan �1kt1m.hiraf etmeliyim ki lise oirenimini bitirmek gibi gti
zel bir ama�. bir tilkti uiruna �ekilmi� olmakla birlikte tiz
gtindtim. Beni ilk kez Meclise gOttirtip memurluia atan
manu sailayan amcaoilum �eref Aiabey de Meclis'ten �e
kilip kendi oiretmenlik gOrevinin ba�ma dOnduiu i�in be
nim bu karanm1 onaylam1�t1. Boylece Meclis memurlu
iundan -kendimce -"�imdilik" kayd1yla- aynlm1� olu
yordum.
Meclis'te kalmay1 yeileyip oiretmenlikten aynlan ho
calanma ve Oteki kalem arkada�larnna hirer hirer veda et
tim. Bizim evrak kalemi mtidtir yard1mc1S1 Tevfik Bey, iyi yiirekli arkada�1m evrak tevzi memuru Mehmet Bey ba�
ta olmak tizere, birka� memur beni d1� kap1 merdivenleri
ne kadar uiurlad1lar. Bu ytirekten ilgi gOzlerimi nemlen
dirmi�ti. Duygusall1i1m1 belli etmemeye, erkek�e ve me
tin davranmaya �ah�1yordum. Merdiven basamaklanm, ara ma geriye dOntip onlara el sallayarak indim ve Ulus Meydaru'na doiru ytirtimeye ba�lad1m. Biraz uzakla�m
ca durup Meclis binasma uzun uzun bakt1m. Bir htiztin, 1 65
bir eziklik doldurdu i\:imi. Birka\: ay ()nee on alt1 y�1m1 doldurmu�. �imdi on yediyi siiriiyordum . Dii�iindiim: Bu y� heniiz bir ()miir ba�lang1c1 say1brd1 . Ben bu ba�langI\:
i\:inde o zamana kadarki ya�am1mm en ilgin\: olaylarma bu binada tamk olmu�. orada bir\:ok �ey oirenmi�tim . Bayramda, biitiin Meclis memurlanyla birlikte, Mustafa Kemal Pa�a'nm elini orada s1km1�t1m. Daha lise on birin
ci sm1f oirencisi iken iilkenin en biiyiik adarnlanyla, en ()nemli ve ya�amsal sorunlanyla orada kar�1 kar�1ya gel
mi�. 1\:ki Yasai1 Kanun Tasans1'nm gorii�iilmesinde ol
duiu gibi, milletvekilleri arasmda ge\:en ve kimi zaman be
, ni korkutan \:Ok sert tart1�ma sahnelerini orada gormii�-tiim. Devletin gizli yazdanm temize \:ekmi�. Meclis Ba�
kanmdan Osmanh Padi�ah1'na yanlan yaz1y1 miisvedde
sinden temiz kai1da ben aktarm1�ton. �imdi ise liseyi bi
tirme iilkiisii uiruna oradan aynhyordum. Bir ara az kal
sm doniip, \:ekilme dilek\:emi geri ahp Meclis'te kalmay1 bile dii�iindiim. Fakat sonunda iradem duygulanm1 yen
di. Meclis'e arkam1 doniip Karaoilan <;ar�1s1'na doiru h1z
h h1zh yiiriimeye ba�lad1m ve okulun yolunu tuttum.
Bu, benim Meclis'ten ilk aynl1$1md1; lise otrenimimi bitirmek utruna yapml$llm bunu. r•J
VI.
S0RG0N VE KONYA 'YA YOLCULUK
Okulda derslerimiz b�lad1. Cudi Bey admdaki mii
diiriimiiz aynlm1�. Ali Haydar Bey isminde yeni bir mii
diir gelmi�ti.
Bu zat ayru zamanda orta s1ruflara tarih dersine gi
derdi. Bir ay ge\:meden okulda disiplin kalmad1; yemek
ler de bozuldu. Biz yilksek sm1f oirencileri birka\: kez
mii-(0) Tam iki yd sonra 1922 Kas1m1'nda, lise mezunu olarak, yeoiden bu Meclis'e gelecek ve 1929 y1bnin hemm basinda -bu kez de AYTupa'da yapacak oldu
lum hukuk dok1oras1 uAruna ve art1k bir daha dllnmemek Uzcre- Meclis me
murlutundan aynlacak11m.
dtire �ikayette bulunduk. Son gidi�imizde:
"Efendim, hir
bir netice pkm1yor, hirbir $ey duzelmiyor"
dediiimiz icin bizleri odasmdan d1�an c1kard1. Orta sm1flardan iki 6irenci her gun birkac kez mtidtirtin odasma girer c1kard1.
Biz bunlara espiyon g6ztiyle bakard1k. Hatta arkada�lar arasmda daha k6tti s6ylentiler de olurdu. En sonunda da
yanamad1k; okulun durumu ve mtidtirtin tutumu tizerine Milli Eiitim Bakanhi1'na bir �ikayet dilekcesi verdik. De
nim yazd1i1m dilekceyi on iki arkada� imzalad1. Mtifet
ti�ler geldi, soru�turma yaplld1, hesaplar ve defterler in
celendi; sonunda mtidtir kusurlu bulunarak disiplin ceza
s1 niteliiinde olmak tizere, maa�mdan bir haftahk
"k1stelyevm "
(kesinti) yaplld1.Eh an1k umutlu idik; okul dtizelecekti . Fakat ne ge
zer! Aranuzda
"Laz Haydar"
diye and1i1m1z mtidtir, lstanbul'da Ytiksek O!retmen Okulunda 6irenci iken onu arkada�lan da b6yle caimrm1�; bunu aylarca sonra Kan
ya Lisesi'nde cebir 6iretmenimiz rahmetli Htisnti (Ului) Bey' den duymu�tuk- bask1s1ru artt1rd1. Ozellikle "Btittin 6irenciler adma" diyerek dilekceyi imzalam1� olan 6iren
ciler hakkmda, olmad1k bahanelerle suclamalar yarauyor, cezalar veriyordu. Kendisini Bakanhkta Orta O!renim Ge
ne) Mtidtirti
Koz1m Nomi Bey
admda bir zatm tuuuiu s6ylenti halinde yay1lm1�t1 .
Bu haks1zhklara daha fazla dayanamad1k. Bir gun gizlice sm1flardan birinde topland1k . Durumu g6zden ge
cirdik. Sonunda Milli Eiitim Bakanhi1'nda bir sonuc al
ma olana� bulunmawi1, doirudan doiruya Btiytik Mil
let Meclisi B�kanhi1'na b�vurmak gerektiii sonucuna vard1k.
Ben g6zlerimle g6nnti�tilm ki bu Meclis'e halktan her
kes dilekce ile b�vurabiliyordu. Orashyalruz yasama or-garu deiil, aym zamanda yilrtitme orgam idi. .
Hie unutmaril, sekiz madde iceren bir dilekce
kale-167
me ald1k, okuyup uygun gOrdiik ve dailld1k . Bunu ben temize \:ektim; biitiin arkadaslar hirer hirer imzalad1 . Di
lek\:enin altma, her O!rencinin sm1 f1 ve numaras1 da ya
zllmak iizere, elliden \:Ok imza atJ..lm1st1. Dilek\:enin seki
zinci maddesi harfi harfine !iOyleydi:
"Bu $ikayet/erimiz Maori/ Veka/eti Celilesi'ne arz edildi ise de bir netiee ha
s1/ o/mam1$1lr. "
Arkad�larm Oyle uygun gOrmesi iizerine, ben Biiyiik Millet Meclisi binasma giderek dilek\:eyi Baskatip Recep Bey'e verdim. Recep Bey sOyle bir okudu ve:
"Bu istida Reis Pfl$ay1, Mee/is Reisi sifallyla degi/, /era Vekil/eri He
yeti Reisi sifallyla alakadar eder. /era Vekil/eri Kalemi Mahsusu 'no gollir"
dedi ve dilek\:enin altma, her zaman kulland1i1 kahn kirmm kalemle"Kalemi Mahsus Miidii
ni Hayati Beyefendi 'ye "
diye yaz1p imzalad1 ve bana geri verdi.lcra Vekilleri Heyeti, yani Bakanlar Kurulu, Anka
ra'mn o giinkii ve bugiinkii Hiikiiumet Konai1'ndayd1.
Hayati Bey'i evvelce \:Ok kez Mecliste gOnniistiim. Gittim, durumu anlattlm. Dilek\:eyi okumadan:
"Pekiyi kalsm, PO$O Hazret/eri'ne arz ederim "
dedi. Ben de sevinerek okula dOniip durumu arkadaslara anlattlm. Bizce miidiiriin at1lmas1 veya baska yere atanmas1 art1k giin mesele
siydi.
Ne bos umut!
Meier Ozel Kalem Miidiirii Hayati Bey dilek\:enin b�
maddelerini okuyunca bunun Milli Eiitim Bakanhi1'm il
gilendirdit;i diisiincesiyle, altma doirudan doyuya:
"Ma
ori/ Vekili Rizo Nur Beyefendi'ye"
yaz1p dilek\:eyi oraya gOndermis. R1za Nur Bey de bunu okuyu11ca, bir halk deyimiyle, kiiplere binmis. Nasll olur da lise oirencileri bir Bakam TBMM Baskanhima sikayet edebilirmis? Ashn
da hakh. Fakat zuliim gOren biz oirenciler bu en son
\:a-reye ba�vunnu�sak,
"Bunda herha/de bir bit yeniti o/sa gerek "
diye de di.i�i.inebilirdi. Ne var ki onun ruhu Myle babacan bir insanhk niteliiinden yoksundu!Bir gi.in okulumuza Ankara Maarif Mi.idi.iri.i Hilmi Bey'in b�kanhimda birka� ki�i geldi. Bunlar mtifetti�
mi�. Sabahtan ak�ama deiin, dilek�ede bulunan elli ()i
renciyi hirer hirer sorguya �ektikten sonra -i�lerinde be
nim de bulunduium- on iki ki�iyi aymp ertesi gi.ini.i Ma
arif Mi.idi.irluiunde bulunmamm s()ylediler.
Gittik. Ellerimize hirer uiu verip birtak1m sorular sordular. Soru, ama ne soru ! Meier bizim mi.idi.ir, ilk �i
kayet dilek�esine imza koyan on iki ki�i i�in:
"Hep bun
/or kart$1myor. Bun/arm hepsi bof$evik "
demi�. 0 tarihte bugi.inki.i gibi
"komunist "
denmez,"bo1$evik "
deyi�i kullamhrd1.Sorulan doirudan doiruya Bakan Riza Nur Bey'in llazirlad1im1 bize Maarif Mudi.iri.i a�1klayarak, dosdoiru cevap vermemizi s()yledi. Kaiulan ald1k; dedigim gibi neler neler sorulmuyordu ki:
'-'Sosyalizm ne idi? Ne zamandan beri bo1$evik o/m1J$luk? Kimler/e ve nere/erde toplamyor
duk? vs., vs. , "
Hepimiz ne ya7acai11ruz1 ��mi1k. Bu da neyin nesiydi ve nereden �1km1�u? Mi.idi.iri.in bu denli bir al�akhk yapa
cai1 akhrruza gelmediginden, ben kendimce bunu Meclis'te de antipatik bulduium Bakan R1za Nur Bey'in kuruntulu yaradd1�ma yormu�tum. �()y)e bir cevap yazd1m: