Sağlık, Turizm, Sağlık Turizmi ve Sağlık Turisti Kavramlarının

Sağlık ve turizm kavramları bağlamında ve sağlık turizmi kapsamında sağlık hizmetlerinin uluslararası düzeyde üretilmesi, tüketilmesi ve buna yönelik olarak hasta ya da sağlam olan sağlık turistlerinin uluslararası dolaşımı, tarihsel süreç içerisinde her dönemde söz konusu olan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte sağlık turizmine yönelik uluslararası dolaşım, bilgi ve iletişim teknolojilerinde görülen gelişmeler doğrultusunda ve küreselleşme süreci ile birlikte özellikle son dönemlerde yoğunluk kazanmaya başlamış ve önemli bir pazar alanı haline gelmiştir. Bu gelişmeler bugün itibariyle, Türkiye’nin de içerisinde yer aldığı sağlık turistlerinin uluslararası dolaşımı pastasından daha büyük pay alınabilmesine yönelik olarak konu ile ilgili ciddi çalışmalarda bulunulmasını da beraberinde getirmiş durumdadır.

“Sağlık” kavramı, “insan” olmak bakımından her bireyin doğuştan elde ettiği bir hak olarak kabul edilmek yönüyle “Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ - World Health Organization – WHO)” tarafından yapılan genel bir tanımlama doğrultusunda “fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” olarak tanımlanmaktadır (Birch, Lan, Karmali, Stoklossa ve Sharma, 2010). Bu temelde fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden iyi olmanın sağlanmasına yönelik sağlık amaçlı turizm hareketleri, genel turizm hareketleri ya da türleri içerisinde değerlendirilmektedir.

Sağlık turizmi, belirtildiği üzere öncelikli olarak bir turizm hareketi olarak değerlendirilmektedir ve “özel ilgi turizmi” kapsamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda “turizm” kavramı; birçok farklı disiplin ve sektörle ilişkili olmak bakımından turistlerin seyahat sürelerine, amaçlarına, seyahat edilen mesafenin uzaklığına, turizm hareketliliğinin ekonomik ve sosyal yönüne göre farklı birtakım tanımlamalarla karşılanabilmekle birlikte, genel olarak “sürekli ikamet edilen bir yer dışında eğlence, dinlenme, spor, kültür, din vb. gibi ihtiyaçların giderilmesine yönelik gerçekleştirilen

seyahatler ve konaklama faaliyetleri” olarak tanımlanabilmektedir (Goodrich, J., ve Goodrich, G., 1987).

Bir başka tanımlama çerçevesinde de “turizm” kavramı; kültür, spor, merak, sağlık, iş, macera ve din gibi farklı nedenlerle kişilerin tüketici olarak yer değiştirmeleri ve konaklamalarından doğan olay ve ilişkiler bütünü” olarak değerlendirilmektedir (Kangas, 2007). Bu yönüyle de turizm, bireylerin farklı nedenlerden dolayı sürekli ikamet ettikleri yerden belirli bir süre için ayrılmalarını ve yer değiştirmelerini gerektirmektedir.

Sağlık turizminin “özel ilgi turizmi” içerisinde değerlendirilmesi bağlamında da “özel ilgi turizmi” kavramı “ilgileri belirli bir alan üzerine yoğunlaşan ve bu ilgilerini tatmin etmek isteyen bireylerin, bu amaçları doğrultusunda ilgilerine yönelik belirli bölgelere ya da çekim merkezlerine seyahat etmeleri ya da bu seyahatlerin ortak biçimi” olarak tanımlanabilmektedir. (Tanrısevdi ve Çavuş, 2003)

DSÖ tarafından yapılan tanımlama kapsamında “özel ilgi turizmi”; “belirli bir temaya sahip turistik merkezlerin ziyaret edilmesine yönelik gerçekleştirilen ve bu temaya uygun ilgilerinin tatmin edilmesi amacını taşıyan kişilerin içerisinde yer aldıkları uzmanlaşmış bir turizm türü” olarak tanımlanmaktadır. (Wilson, 2011) Bu belirlemeler çerçevesince özel ilgi turizmi kapsamında değerlendirilen sağlık turizminin ve özel ilgi turistleri olarak değerlendirilen sağlık turistlerinin, öncelikli olarak destinasyona değil ilgi alanlarına hitap eden aktivitelerle ilgilendikleri ve bu aktivitelere yönelik seyahatler gerçekleştirdikleri söylenebilir.

Bu kapsamda “sağlık turizmi” kavramı; “sağlığın korunması ve iyileştirilmesi amacının sağlanmasına yönelik olarak belirli bir süre için yer değiştiren bireylerin, doğal kaynakları bulunan turistik bir tesiste konaklayarak kür uygulaması, beslenme, dinlenme ve eğlenme gereksinimlerini karşılamaları olayı” olarak tanımlanabilmektedir. (Leahy, 2008) Bu yönüyle de sağlık turizmi, bir bölgenin ve/veya bir ülkenin bilhassa mineral su ve iklim gibi tabii kaynaklarının sağlığın korunması ve/veya iyileştirilmesi kapsamında kullanılmasını içermektedir.

Bu tanımlamalar ışığında sağlık turistlerini aşağıda gösterildiği gibi iki grup halinde sınıflandırılabilir.

 1. Grup Sağlık Turistleri

1. Grup Sağlık Turistleri; 35 ile 50 yaş aralığında bulunan, ekonomik özgürlüğe sahip olan, bağımsız hareket edebilme yetisinde bulunabilen, profesyonel bir uzmanlık alanı bulunan, kendi işini yapan ya da üst düzey idareci pozisyonunda olarak aktif iş yaşamının içerisinde yer alan, kariyer sahibi ve yeteri kadar başarılı olduğunu düşünen ve artık kendisine zaman ayırması gerektiğine kanaat getirmesi adına bir anlamda fiziksel ve ruhsal durumunu yenilemek isteyen insan grubunu ifade etmektedir.

 2. Grup Sağlık Turistleri

“Termal Hastaları” olarak da adlandırılan 2. grup sağlık turistleri; 1. grup sağlık turistlerine göre daha alt gelir düzeyinde bulunan, bununla birlikte kronik bir hastalıkları olması açısından tedavilerini yıllık olarak ve aksatmadan yaptırmak durumunda olan insan grubunu ifade etmektedir.

Bir başka belirleme doğrultusunda sağlık turistleri demografik özelliklerine göre aşağıda verildiği şekilde dört grupta sınıflandırılmaktadır (Bies ve Zacharia, 2007);

Grup I: 20 - 24 Yaş Arası Gençler

Bu grupta yer alan sağlık turistleri; genel olarak fitness ve wellness bağlamında sunulan sağlık turizmi hizmetlerinden yararlanma amacını taşımaktadırlar ve orta düzeyde bir gelir seviyesine sahiptirler.

Grup II: Küçük Çocuklu Genç Aileler

Bu grupta yer alan sağlık turistleri; genel olarak su parklarına sahip SPA merkezlerini ve termal tesisleri tercih eden sağlık turistlerini içermektedir.

Grup III: 40 - 50 Yaş Arası Yetişkinler

Bu grupta yer alan sağlık turistleri; genel olarak SPA merkezleri kapsamında sunulan koruyucu kür programlarını ve bu kapsamda sunulan hizmetleri ve rahatlatıcı ürünleri tercih etmektedirler ve sağlık turistlerinin büyük bir bölümünü oluşturmaları bakımından sağlık turizmi içerisindeki en önemli yaş grubu olarak değerlendirilmektedir.

Grup IV: 50 - 60 Yaş Arası Yetişkinler

Bu grupta yer alan sağlık turistleri; genel olarak tedavi amaçlı kür programlarını ve bu yönde bu kapsamda sunulan hizmetleri ve ürünleri tercih etmektedirler. Tedavilerinin iki ile üç hafta arasında değişen süreleri içermesi bakımından, diğer sağlık turistlerine göre daha uzun süreli konaklama yapmaları nedeniyle bu grupta yer alan sağlık turistleri, sağlık turizmi kapsamında en uzun süreli hizmet satın alan sağlık turistleri olarak değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak sağlıklı yaşam motivasyonu ve tedavi motivasyonu temelinde sağlık turizmi kapsamında sunulan hizmetlerden faydalanma amacı taşıyan sağlık turistlerinin, bu kapsamda sunulan hizmetlerin göreli daha yüksek maliyetler gerektirmesi dolayısıyla genel olarak üst düzey gelir grubunda yer aldıkları, bununla birlikte tedavi amaçlı sağlık turizmi kapsamında sunulan hizmetler göz önünde bulundurulduğunda, orta gelir grubundaki bireylerden oluştukları görülmektedir. Aynı temelde genç yaş grubunda yer alan sağlık turistlerinin genel olarak sağlıklı yaşam motivasyonu ile daha üst yaş grubunda yer alan sağlık turistlerinin de tedavi motivasyonu sağlık turizmi kapsamındaki hizmetlerden yararlanma amacı taşıdıkları söylenebilir. Bu nedenle de sağlık turizmine yönelik hizmet sunumunda, sağlık turistlerinin söz konusu edilen bu niteliklerinin göz önünde bulundurulması önemli olacaktır.