Uygulamada, teminat mektubu düzenleyen banka, bu mektubu doğrudan muhataba vermek yerine; ona ulaştırması için lehtara vermektedir.428 Bu durum,
muhatabın olumlu irade açıklamasının tespiti ve sözleşmenin kuruluş anının belirlenmesi açısından bazı sorunlar yaratmaktadır.429 Bu kapsamda ortaya çıkan
başlıca sorunlar, bankanın verdiği teminat mektubunu lehtarın, muhataba olması gerektiği gibi ulaştırmaması; mektupta tahrifat yapması ya da mektubun aslını değil bir kopyasını vermesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bunun önüne geçebilmek için bankalar, muhataba ulaştırması için lehtara verdikleri teminat mektuplarında, kabul için belirli bir süre öngörmektedirler. Bu süre içinde muhatap, kabul beyanını bankaya ulaştırmadığı takdirde, sözleşmenin kurulmamış olduğu sonucuna varılmaktadır. Ancak, muhatabın kabulünün her zaman açık olması gerekmemektedir. Örtülü kabul de sözleşmenin kurulması için yeterlidir. Bu noktada ise, muhatabın banka teminat mektubunu teyit ettirmesinin, örtülü kabul olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sorunu gündeme gelmektedir. Hâkim görüş, muhatabın teminat mektubunu aldıktan sonra bankaya teyit ettirmesinin kabul anlamına geldiği yönündedir.430 Yargıtay’ın bu hususta verdiği kararların ise, çelişkili olduğunu
söylemek mümkündür.431 Lehtar tarafından muhataba ulaştırılan teminat mektubunun
427 Reisoğlu (Banka Teminat), s. 102 vd.; Doğan (Teminat), s. 149; Kahyaoğlu, s. 48-49; Tandoğan
(Özel Borç), s. 746.
428 Doğan (Teminat), s. 114; Teoman, s. 326. 429 Teoman, s. 326-327; Doğan (Teminat), s. 115. 430 Doğan (Teminat) s. 121.
431 Yarg. 11. HD. 27.12.1990 T. E. 1989/4046-K. 1990/8459: “Hangi şekilde yapılmış olursa olsun bu
teyid, şekle tabi olmayan garanti sözleşmesinin oluştuğunun kanıtı niteliğindedir.” Yarg. 11. HD. 03.05.1993 T. E. 1992/1956-K. 1993/3128: “Dairemizin …. ilk kararında bankanın teyidi sebebiyle taraflar arasında bir garanti akdi oluştuğu görüşü benimsenmiş ise de, daha sonra benzer davalarda da bu görüşten vazgeçilerek bankaya teminat mektubunun aslı ibraz edilmeden sadece mektup tarih ve miktarı belirtilerek başvurma neticesi bankanın bu nitelikteki bir mektubun verildiğine ilişkin cevabına mektubun teydi niteliğinde olmadığı görüşüne varılmıştır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Doğan (Teminat) s.
gerçekten banka tarafından düzenlenip düzenlenmediğinin, düzenlenmiş ise tahrifat yapılıp yapılmadığının ya da mektupta yer alan imzaların yetkili kişilerce atılmış olup olmadığının tespit edilmesi ihtiyacı, teminat mektubunun teyit ettirilmesi müessesesini doğurmuştur.432 Teyit alınması yoluyla, bankanın yaptığı önerinin muhatap tarafından
kabul edildiği anlaşılmakta ve böylece, tarafların iradelerinin uyuşması ile birlikte sözleşmenin kurulduğu kabul edilmektedir.433 Bu halde, verilen mektup gerçek olmasa
dahi, sözleşme kurulmuştur.434 Ancak banka, mektubu muhataba doğrudan vermesi
gerekirken lehtar aracılığı ile ulaştırdığı için yükümlülüğünü ihlal etmiştir. Bu nedenle, doğacak zararlardan bankanın sorumlu olacağının kabulü gerekir.435 Teyit için
kendisine başvurulan banka şubesi, mektupta imzası bulunan kişilerin yetkili olup olmadığını inceledikten sonra meblağ, tarih gibi diğer noktaları araştırır.436 Mektubun
yetkili kişilerce imzalandığı kanısına varan banka, mektubu veren banka şubesi ile temasa geçerek bahsedilen şekilde bir mektubun verilip verilmediğini sorgular.437
Muhatabın sahte teminat mektuplarından korunması için, teminat mektubunun teyidinin, bu mektubu düzenleyen banka şubesi tarafından verilmesi gerektiği savunulmaktadır.438 Muhatabın mektubu bankaya ibraz etmeden yalnız tarih ve
miktarı bildirerek doğrulama talebinde bulunması üzerine bankanın verdiği olumlu cevap, mektubun teyit edildiği anlamına gelmez. Teminat mektubunun teyidi, mektup üzerine teyit şerhi yazılarak yapılır ve bu teyit, mektubun verildiğine ilişkin olup, sahte olup olmadığını tespit etmemektedir.439
Buna karşılık, teyidin, bankanın teminat mektubunu düzenleyen şubesinden başka bir şubeden alınabileceği de savunulan görüşler arasındadır.440 Özellikle,
teminat mektubu veren bankanın şubesi ile muhatabın farklı şehirlerde bulunması
432 Teoman, s. 327. 433 Doğan (Teminat) s. 117. 434 Canbolat, s. 112. 435 Doğan (Teminat) s. 117.
436 Yener Coşkun, s. 250; Teoman, s. 329. 437 Teoman, s. 329.
438 Reisoğlu (Banka Teminat), s. 131. 439 Reisoğlu (Banka Teminat), s. 131.
durumunda, mektubu veren bankadan teyit ettirmek, muhatap için zorluk yaratmaktadır. Ayrıca, muhatap ile mektup veren bankanın şubesi aynı şehirde bulunsa dahi, çıkabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi ve objektifliğin sağlanması açısından bankanın başka bir şubesinden teyidin alınmasının güvenli olduğu düşüncesindeyiz. Nitekim, sahte teminat mektubu veren bankanın, teyit için muhatap tarafından kendisine getirilmesi durumunda, bu mektubu teyit edeceği hususunda bir şüphe yoktur.441
IV. BANKANIN SORUMLULUĞUNUN BAŞLANGICI VE SINIRI
Bankanın düzenleyip muhataba sunduğu teminat mektubunun muhatap tarafından kabul edilmesi ile bankanın sorumluluğu kural olarak başlar. Ancak banka ve muhatabın, aralarında anlaşıp, sözleşmenin ilerideki bir tarihte yürürlüğe gireceğini kararlaştırmaları da mümkündür. 442 Temel ilişkide teminat mektubu verilmesi
yükümü, lehtar için asli bir yüküm niteliğindedir. Lehtar, bu yükümlülüğü hiç ya da gereği gibi yerine getirmediği takdirde, teminat mektubunun verilmemesinden kaynaklanan muhatabın uğradığı zararları tazmin etmek zorundadır. Teminat mektubunun temin edilmemesinden dolayı muhatabın uğrayabileceği zararın önlenmesi için taraflar, temel ilişkiyi oluşturan sözleşmede, sözleşmenin teminat mektubunun verildiği anda yürürlüğe gireceğini kararlaştırılabilirler.443
Tarafların anlaşarak teminat mektubunun yürürlük tarihini ileri bir tarih olarak kararlaştırmalarının nasıl yorumlanması gerektiği hususunda doktrinde iki farklı görüş ileri sürülmektedir. Bir görüşe göre, muhatabın kabul beyanı ile sözleşme kurulur; fakat, hüküm ve sonuçlarının doğumu, geciktirici bir şarta bağlanmış durumdadır.444
Dolayısıyla, sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurması, sözleşmede öngörülen şartın gerçekleşmesi halinde söz konusu olur. Diğer bir görüşe göre ise, mektupta yer
441 Teoman, s. 328. 442 Doğan (Teminat) s. 127. 443 Aral (Hukuki İlişki), s. 192. 444 Aral (Hukuki İlişki), s. 192.
alan bu şartlar, mektubun yürürlüğüne ilişkin şartlar değil, talebe ilişkin ek şartlardır.445
Teminat mektubu ile, sözleşmede kararlaştırılan riskin gerçekleşmesi durumunda muhatabın uğrayacağı zarar garanti altına alınmaktadır. Daha önce de açıklandığı üzere, kefalet sözleşmesinden farklı olarak garanti sözleşmesinde, garanti verenin sorumlu olacağı meblağı sözleşmede göstermemesi, sözleşmenin geçersizliğine yol açmaz. Garanti sözleşmesinde önemli olan, gerçekleşecek riskin sınırlarının belli olmasıdır.446 Riskin belli olması, bir bakıma sorumluluğun da genel
çerçevesi itibariyle belirli ya da belirlenebilir olduğu anlamına gelmektedir. Nitekim, lehtar ile muhatap arasındaki bütün ilişkilerden kaynaklanacak risklerin tek bir teminat mektubu ile garanti altına alınması mümkün değildir.447 Ayrıca, garanti sözleşmesi
bağımsız nitelikte olduğundan, bankanın sorumluluğu, asıl borcun sona ermesi ile ortadan kalkmaz; risk devam ettiği sürece bankanın sorumluluğu da devam eder.448