Risk Takip ve Gözetimi

Risk takip ve gözetimi, tedarik zinciri risk yönetim sürecini sürekli canlı tutan safhadır. İlk aşamada tanımlanmış olan riskler zamanla ortadan kaybolabilir veya bunlara ilaveten yeni riskler hâsıl olabilir. Risk takip ve gözetimi ile yapısal olarak değişiklik gösteren risklerle ilgili bilgiler değerlendirilir ve yeni kararlar alınabilir.

Risk yönetim sürecinin ikinci safhası olan risk ölçümü, daha önce de ifade edildiği gibi riskin etki ve olasılığının ölçümü ile ilgilidir. Çevresel faktörler sürekli değişim gösterdiklerinden dolayı etki ve olasılık ile ilgili ölçümlerin de belirli periyotlarla gözden geçirilmesi ve güncellenmesi gerekir. Bunun için tedarik zincirinde gerçek zamanlı takip ve bilgi sistemi tesis edilmelidir. Bu sistemden elde edilen bilgiler değerlendirilerek daha önce verilmiş olan kararlar güncellenmelidir. Üçüncü safhadaki risk değerlendirme faaliyetinde de değişen çevre koşulları ile paralel olarak firmanın risk kriterinde de değişiklik olabilir. Bu durumda daha önce aktif tedbir alma kararı verilmemiş bir risk için risk azaltıcı yöntemler uygulama kararı

verilebilir. Bu durumun tersi olarak daha önce tedbir alma kararı verilmiş bir riskin parametrelerinde meydana gelen değişiklik sonucunda bu riski doğrudan kabullenme ve eylemsizlik kararı verilebilir.

Risk takip ve gözetimi safhasında aynı zamanda risk azaltıcı tedbirler de gözden geçirilebilir. Örneğin bu tezde önerilen modelde, gerek tedarikçilerin ve gerekse dağıtım kanallarının risk profillerinde meydana gelen değişiklik tedarikçiler arası transfer edilecek ve dağıtım kanallarından sevk edilecek ürün miktarları da değişiklik göstermektedir. Dolayısı ile risk profillerinde meydana gelen değişiklik de sürekli gözlemlenerek belirli bir sınırın üzerindeki değişimler için planlar revize edilmelidir.

Yukarıda söz edilen takip ve gözetim faaliyetinin birçoğu risk gerçekleşmeden önceki faaliyetlerdir ancak bu safhada risk gerçekleştikten sonra da takip ve gözetim gereklidir. Özellikle risk azaltıcı reaktif tedbirlerin uygulanmasında faaliyetler, olay gerçekleştikten sonra yürütülmektedir.

Teknolojik gelişmeler sayesinde tedarik zinciri gözetim imkânları da artmıştır. Bu imkânlar sayesinde riskli olayın gerçekleşme olasılığı veya gerçekleştiği durumda etkisi azaltılabildiğinden dolayı tedarik zincirinde güvenliği artırıcı uygulamalar önem arz etmektedir. Bu uygulamalardan önemli olanlar şunlardır [119];

 Araç takibi: Bu fonksiyon araç ve yükün durumunun ve rotadaki hareketlerinin izlenme ve gözetimini sağlar. Bu görünürlük ve kontrol sayesinde yükün tahrifatı, kaybolması ve diğer güvenlik ihlali gibi riskler önemli oranda düşürülmüş olur. Araç takibinde en önemli cihazlar haberleşmeye olanak sağlayanlardır. Bunlar uzun mesafe mobil haberleşme için uydu ve hücresel sistemlerdir. Bu cihazlar taşıma sisteminin herhangi bir yer ve zamanında bilgi sağlama imkân ve kabiliyetine sahip olduğundan çok önemli yararlar sağlarlar.

100 metre ve daha kısa mesafelerde kullanılmasına rağmen ürün ve kargo ile ilgili birçok bilgi sağladığından kısa mesafe haberleşmede RFID çok etkilidir.

Bu tip mobil haberleşme vasıtalarının güvenlik sağlamayla ilgili dikkat çeken özelliği bir olay rapor edildiğinde veya mesaj gönderildiğinde cari konumun

kaydedilmesidir. Bu sayede riskli olayın nerede, ne zaman, ne sıklıkla gerçekleştiği takip edilebilir ve risk haritasının oluşturulmasında kullanılabilir.

 Coğrafi mevki koruma duvarı (Geofencing): Araş takibiyle ilgili bir konsepttir ve sevk memuru ve emniyet görevlilerinin, araçların rotaya bağlılıklarını kontrol etmelerine olanak sağlar. Bu teknoloji, konum bilgilerini analiz etmek ve görüntülemek için bilgisayar algoritmaları kullanır. Rotadan sapma, yasaklanmış bölgelere girme veya herhangi bir riskli durumda bilgiler kaydedilir ve unsurlar ikaz edilir. Bu risk takip ve gözetim tekniği sayesinde hem olası aksaklıkların önüne geçilir, hem de olayların kaydı tutulur.

 Tedarik zinciri varlıkları için araca monteli takip sistemleri: Güvenlik destekleyici bu sistemlerle araç işletim parametreleri ve kargo durumunun takibi, zorla girme ve tahrifatın tespiti, uzaktan kilitleme ve kilit açma mümkün olmaktadır. Sensörler vasıtasıyla uzaktaki unsurdan bilgiler toplanarak değerlendirme için ana merkeze iletilir. Daha gelişmiş sistemlerde ise uzaktaki unsura merkezden doğrudan müdahale edilebilir. Soğuk hava konteynırlarının soğutma ve dondurma işlemleri merkezden takip edilebilir. Güney Afrika’da hırsızlara karşı araçlara merkezden komuta edilen biber gazı üniteleri takılmıştır. Toksik sensörler zararlı madde taşıyan araçların takip ve kontrolünde kullanılmaktadır. Diğer bir güvenlik sistemi ise bir tehlike anında sürücülerin kullandığı kablosuz acil durum butonlarıdır. Sürücünün butona bastığı yer GPS’den anında tespit edilmekte ve acil müdahale edilebilmektedir.

 Giriş noktası kolaylıkları: Terminal, muayene noktaları ve gümrük geçişleri gibi giriş noktalarındaki işlemleri geliştiren birçok teknoloji vardır. Bunlardan otomatik sürücü tanımlama ve doğrulama sistemi, retina taraması, parmak izi gibi biometrik tanımlayıcılar, hırsızlık, terörizm ve diğer güvenlik ihlallerini önemli ölçüde engellemektedir. Gama ve X ışını tarayıcıları konteynırları veya ambalajları açmadan kargonun yoğunluğunu ölçerek kontrol etme imkânı sağlar.

 Nakliye ve şebeke durumu bilgileri: Nakliye bilgisi paylaşımı ve tedarik zinciri aktörlerine sistemin son durumu ile ilgili bilgi sağlayan birçok yeni teknolojik uygulamalar tasarlanmıştır. Örneğin, hem ticari ve hem de kamu sektörü web tabanlı nakliye portalı kullanmaktadırlar. Nakliyeciler ve 3PL sağlayıcılar müşterilerine nakliyenin durumu ve teslim zamanı ile ilgili web sitesi hizmeti vermektedirler. Birçok taşıma teknolojisi ile trafik yoğunluğu ikazı ve

kaçınılacak rota bilgileri sağlanır. Kamera ve yol sensörleri ile elde edilen bilgiler öngörü modellerine dâhil edilebilir ve web portalında kullanıma sunulabilir. Bu bilgiler özellikle okyanus terminalleri ve gümrük geçişleri gibi kalabalık noktalardan ürün transferi gerçekleştirirken önemlidir. Uygun bir çizelgeleme veya alternatif rotalarla bu noktalardan ve yoğunluktan kaçınılarak temin zamanının gecikme riski önlenmiş olur.

Risk kontrol ve gözetiminde en önemli husus, tedarik zinciri görünürlüğünü artırmaktır.

6. TEDARİK ZİNCİRİ RİSK ETKİLERİNİN AZALTILMASINDA RİSK