Richard Crawford :Bilgi toplumunun özelliklerini ABD'yi ele alarak

inceleyen araştırmacılardan biri de R. Crawford'dur. Yazar, sanayi

toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde ekonomik yapıda ortaya çıkan

değişiklikleri şöyle sıralamıştır:83

• Emek yoğun üretim faaliyetleri ile hizmet sektöründeki bazı işlerin otomasyonu,

• Sağlık, eğitim ve eğlence hizmetleri başta olmak üzere diğer hizmet faaliyetlerinin genişlemesi,

• Kadınların iş hayatına artan oranda girmesi sonucu, istihdam yapısının kadın işgücü lehine değişmesi,

• Bilginin sanayi toplumundaki hammadde ve sermaye donanımının yerini alması. Bu gelişme, eğitim ve araştırma merkezlerinin önem kazanmasını sağlayacaktır.

R. Crawford ilkel toplum, tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi

toplumunun temel farklılıklarını ekonomik değişim modeli içinde incelemiştir. Sanayi toplumu ve bilgi toplumu arasındaki temel farklılıklar, yazarın

hazırladığı tablodan yararlanılarak teknoloji, ekonomi, sosyal sistem, politik sistem ile bilim temeli ve düşünce sistemi başlıkları altında

değerlendirilecektir (bkz. TABLO 1 – 5).

• Teknoloji : Teknolojik gelişmeler, sanayi toplumunda kas gücünü ikame eden makinelerin yerini bilgi toplumunda bilgisayarların almasını sağlamıştır. Bu gelişme sonunda üretim, haberleşme ve ulaştırma sistemlerinde önemli değişiklikler olmuştur. Montaj hattı üretim sisteminden, robotların bulunduğu bir sisteme geçilmiştir. Bilgi toplumunda haberleşme sistemi de değişime uğramış, elektronik araçlarla haberleşme (teleks, faks vb.) yaygınlaşmıştır.

• Ekonomi : Sanayi toplumundaki ulusal piyasa ekonomileri; bilgi

toplumunda global ekonomiye dönüşmüştür. Bilgi toplumlarında temel ekonomik faaliyet, standartlaştırılmış mal üretiminden bilgi

hizmetlerinin sağlanmasına kaymaktadır. Maddi sermaye sanayi toplumunun en önemli ekonomik kaynağı iken, beşeri sermaye bilgi toplumunun temel ekonomik kaynağı haline gelmiştir.

• Sosyal sistem : Sanayi toplumundaki çekirdek ailenin yerini bilgi toplumunda bireyin merkezi konuma yerleştiği değişik aile tipleri

83 _{CRAWFORD Richard, In The Era of Human Capital: The Emergence of Talent, İntelligence, and}

Knowledge as the Worldwide Economic Force and What it Means to Managers and Investors, New York, Harper Collins Publishers, 1991, s.:17 vd.’den DURA – ATİK, a.g.e., s.: 54.

alacaktır. Bilgi toplumunda sosyal değerler değişime uğramakta, eşitlik ve bireysellik ön plana çıkmaktadır.

• Politik sistem : Bilgi toplumunun politik sistemi katılımcı

demokrasidir. Dolayısıyla, bilgi toplumlarında, sanayi toplumundaki temsili hükümet sistemi ortadan kalkacaktır. Sanayi toplumlarında sermayenin mülkiyeti ve kontrolü önemliyken, bilgi toplumlarında bilginin kontrolü ve sahipliği önemli olacaktır.

• Bilim temeli ve düşünce sistemi : Sanayi toplumunda temel bilimler fizik ve kimyadır. Bilgi toplumunda kuantum elektroniği ve moleküler biyoloji, bilginin temelini oluşturacaktır.

Tarım toplumunda insanların üstün güçler tarafından kontrol edildiğine inanılmaktadır. Bu düşünce tarzının bir sonucu olarak, insan yeteneklerinin sınırlı olduğu kabul edilmektedir. Bilgi toplumunda ana düşünce, insan yeteneklerinin sınırsızlığı ve sürekli olarak artırılmasıdır.

TABLO 1 – 5 Dört Temel Toplumun Özellikleri

Kriterler İlkel Toplum Tarım Toplumu Sanayi Toplumu Bilgi Toplumu

Teknoloji

Enerji İnsan enerjisi Doğal enerji (insan, hayvan,

rüzgâr) Fosil yakıtlar (petrol, kömür) Doğal enerji (güneş, rüzgâr) ve nükleer enerji

Malzemeler Hayvan postu ve taşlar Yenilenebilir kaynaklar

(ağaçlar, pamuk, yün)

Yenilenemez kaynaklar (metal vb.)

Yenilenebilir kaynaklar (bioteknoloji) ve seramik Araçlar Taştan yapılmış, kesme ve

dövmeye yarayan araçlar insan kasının kullanılmasını sağlayan (kaldıraç ve vinçler)

ya da doğal güçleri çalışır duruma getiren (yelken ve su değirmeni) araçlar

Emeğin yerine geçen

makineler Aklı geliştirici makineler (bilgisayarlar ve ilgili

elektronik araçlar)

Üretim yöntemi Yok El sanatlarına dayanan

üretim Kurmak-monte etmek Robotlar

Ulaşım sistemi Yürüme At, tren, yelkenli gemi Kara, hava, deniz ve

demiryolu Uzay gemisi

Haber/eşme

sistemi Konuşma El yazımı Basın,TV Elektronik araçlarla bireysel iletişimin sınırsız genişlemesi

Ekonomi Toplayıcılık, avcılık, balıkçılık • Kendi kendine yeterli yerel bir ekonomi.

• Piyasa değeri olmayan temel yiyecek

maddelerinin üretimine dayalı ekonomik faaliyet. • Köy ekonomisi düzeyinde

basit işbölümü. • Düzeyleri açıkça

belirlenmiş sınırlı sayıda otorite (soylular, rahipler, askerler, köleler ve serfler) • Birincil kaynak: Toprak

• Ulusal düzeyde kitlesel pazar ekonomisi.

• Temel ekonomik faaliyet, standart malların

üretimidir.

• Sınırlı uzmanlık yeteneğine bağlı olarak karmaşık işbölümü

• Standart iş kalıpları'. • Büyük hiyerarşik

kurumlarda çok sayıda otorite

• Birincil kaynak: Maddi sermaye

• Bütün/eşmiş küresel ekonomi: Temel ekonomik faaliyet, üretici ve

tüketicileri daha çok birleştiren bilgi

hizmetlerinin üretimidir. • Çıkarlarını korumaya

yönelik üyelerden oluşan küçük girişimciliğin örgütlenmesi

• Birincil kaynak: Beşeri sermaye

TABLO 1 – 5 Dört Temel Toplumun Özellikleri (devam)

Kriterler İlkel Toplum Tarım Toplumu Sanayi Toplumu Bilgi Toplumu Sosyal Sistem Küçük gruplar veya aşiretler • Büyük aile ve ailenin

birinci dayanak olması • Seçkinlerle sınırlı kalan

eğitim

• Çekirdek aile

• Sosyal değerler: Uygunluk, seçkinlik ve sosyal sınıf yapısı ön plandadır.

• Yetişkinlikte tamamlanan kitlesel eğitim.

• Bireyin merkezi konumda olduğu değişik aile tipleri • Sosyal değerler: Çeşitlilik,

eşitlik ve bireysellik • Eğitim: Bireysel bir nitelik

kazanmıştır. Sürekli eğitim, gündemdedir.

Politik Sistem Aşiret yaşlılarının ve şefin kuralları çerçevesinde aşiretlerin temel politik birim olması

Feodalizm: Hukuk, din, sosyal sınıf ve politika doğumla kazanılan otoriteye bağlıdır. Aristokrasi kuralları geçerlidir. Temel politik birim yerel topluluktur.

• Kapitalizm ve Marksizm: Hukuk, din, sosyal sınıf ve politikayı sermayenin mülkiyetine sahip olanlar şekillendirmektedir.

• Milliyetçilik: Temsili hükümet veya diktatörlük şeklinde güçlü merkezi ulusal hükümet

• Küresel işbirliği: Bilginin kontrolü ve sahipliği için uluslarüstü örgütlerin kurumlaşması.

• Katılımcı demokrasi: Temsili demokrasinin yerini

almaktadır.

Bilim Temeli ve Düşünce Sistemi

Dünyanın tamamen doğal

haliyle gözlenmesi • Bilim (cebir, geometri), temeli: Matematik

astronomi

• Merkezi düşünce:

İnsanların üstün güçler (örneğin Tanrı), mistik görüş (astroloji) tarafından kontrol edildiğine inanılması. • Değer sistemi: Doğa ile

uyum

• Bilim temeli: Fizik, kimya • Merkezi düşünce: insanların

rekabetçi bir dünyada ödül ve ceza sistemiyle kontrol edildiğine inanılmaktadır.

• Bilim temeli: Kuantum elektroniği, moleküler biyoloji, biyoloji, çevresel bilimler.

• Merkezi düşünce: insan yeteneklerinin sürekli olarak artırılması (beynin bütünüyle düşünmesi).

• Değer sistemi: Kadına özgü değerlerin ön plana çıktığı bağımsız bireylerden oluşan bir toplumsal yapı.

KAYNAK : Richard Crawford, in tne Era of Human Capital: The Emergence of Talent, lntelligence,and Knowledge as the VVorlvvide Economic Force and What it means