BİLGİ TOPLUMU IŞIĞINDA ASKERİ LİDERLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
4.3. BİLGİ TOPLUMUNDA ASKERİ LİDERLİK
4.3.1. Bilgi Harbi ve Bilgi Harekâtı Kavramı : Oldukça yeni bir kavram olan
bilgi harbi için pek çok kuruluş tarafından değişik tarifler yapılmaktadır. Burada konuya ışık tutması açısından birkaç tanıma göz atmakta fayda olduğunu düşünüyorum.
ABD Hava Kuvvetlerinin yaptığı tanıma göre; “Bilgi Harbi, düşmanın
sahip olduğu bilgi ve onun fonksiyonlarını engellemek, imha etmek, bozmak ve kendi çıkarımız doğrultusunda kullanmak için yapılan hareketlerle,
düşmanın bu faaliyetlerimize karşı önlem almasını engellemek ve benzeri harekâtına karşı korunmaktır”.410
Bilgi harbi, Kara Kuvvetleri Talimnamesi 100-6 Bilgi Harekâtı
dokümanında “kendi bilgi işlem sürecimizi, bilgi sistemlerimizi ve bilgisayar
ağlarımızı korurken, düşmanın bilgi-işlem süreci, bilgi sistemleri ve bilgisayar ağları üzerinde bilgi üstünlüğü sağlamak için icra edilen bir dizi harekât”
olarak tanımlanmıştır.411
Aynı dokümanda bilgi harekâtı şu şekilde tanımlanmaktadır: “Bilgi
harekâtı; muharebe alanında, kaynakların doğru zaman ve yerde
kullanılmasını, silahların seçilmesini ve muharebe etkinliğini artırılmasını sağlar. Bilgi harekâtı, askeri harekâtın bütün safhalarında tesis edilen askeri bilgi ortamındaki bütün bilgi-işlem faaliyetlerinin geliştirilmesi, işlenmesi ve korunmasına yönelik olarak yapılan sürekli bir askeri faaliyettir. Bilgi harekâtı aynı zamanda küresel bilgi ortamında yapılan önleyici çalışmalarla düşmanın
410 MÜTERCİMLER Erol, Yüksek Stratejiden Etki Odaklı Harekâta Geleceği Yönetmek, Alfa Yayınları,
Mart 2006, s. 541.
bilgi ve karar verme kabiliyetlerinin istismar edilmesi (hedef alınan sistemden gizlice bilgi sızdırılması durumunu ifade eder. Kullanılması istenen bilgi savaşı aracının, en zayıf noktasından sisteme sokulması aşaması sızma aşamasıdır) ve çalışamaz hale getirilmesi faaliyetidir.”412
30 Nisan 1998 tarihli, MCM-069-98 NATO Info Ops. Concept (Nato Bilgi Harekâtı Konsepti) dokümanında bilgi harekâtı şu şekilde tanımlanmaktadır: “Politik ve askeri hedefleri desteklemek için kendi bilgi ve / veya bilgi
sistemlerini etkili bir şekilde kullanıp korurken, hasmın bilgiye dayalı işlemlerini, komuta kontrol (C2) sistemlerini, muharebe bilgi sistemlerini etkileyerek karar vericilerin etkin olmalarını sağlamak amacıyla yerine getirilen faaliyetlerdir. Yürütülen harekâtın özelliğine göre bilgi harekâtı ikiye ayrılır; savunma ve taarruzi bilgi harekâtı.”413
Çokuluslu bir harekâtı destekleyecek şekilde geniş bir bilgi alt yapısının oluşturulması, oluşturulan bilgi alt yapısının harekât süresince etkinlikle kullanılması, ilk hedef olarak karşıt güçlerin (muhasımın) bilgi ve komuta kontrol sistemlerinin seçilmesi ve medyanın adeta bir harp vasıtası olarak kullanılması açısından, ilk kez Körfez Harbi’nde bilgi harbinin belirli alt bölümleriyle kısmen uygulandığı gözlemlenmiştir.
4.3.2. Bilgi Harbinin Bölümleri : Bilgi harbinin bölümleri arasında keskin bir
ayrım söz konusu değildir. Bu bölümlerin çoğu iç içe geçmiştir ya da birbirleriyle yakın ilişki içindedir.414
ABD Milli Savunma Koleji akademisyenlerinden Martin Libicki’nin internette yer alan “Bilgi Harbi Nedir” başlıklı yazısında bilgi harbi aşağıda belirtilen yedi alt kategoriye ayrılmıştır415 :
o Komuta kontrol harbi o İstihbarat temelli harp o Elektronik harp
o Psikolojik harp
o Bilgisayar korsan harbi (hacker) o Ekonomik bilgi harbi
o Siber harp
412 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 541-542. 413 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 542. 414 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 543.
415 LİBİCKİ Martin Dr., What is Information Warfare, National Defence University, 1995’den Türk Silahlı
4.3.2.1. Komuta Kontrol Harbi : Bilgi harbinin harp sahasında icra edilen
kısmıdr. Fiziki imhayı da içermektedir. Amacı, muhasımın komuta heyeti ile kuvvet arasındaki komuta zincirinin kırılmasıdır. Komuta kontrol harbi, komuta kontrol taarruzu ve komuta kontrol savunması olarak ikiye ayrılır.416
4.3.2.2. İstihbarat Temelli Harp : Taktik resmin elde edilmesi maksadıyla
kullanılan tüm vatsılar ve sensörler ile bu bilgileri işleyen, değerlendiren ve birliklere yayan sistemleri kapsamaktadır.
İstihbarat temelli harbin amacı, savaşın bilinen bir parçası olan sürprizleri engellemek ve komutana harekât planlarını şekillendirilmesinde yardımcı olmaktır. İyi bir istihbarat, harekâtın koordinasyonunu ve senkronizasyonunu sağlar.417
4.3.2.3. Elektronik harp : Muhasımın elektromanyetik spektrumu
kullanmasına mani olarak veya kullanma yeteneğini azaltarak ve dost kuvvetlerin etkin kullanımını sağlayarak E.M. spektrumundan daha fazla yararlanmak maksadı ile icra edilen askeri faaliyetlere elektronik harp adı verilmektedir. Elektronik destek tedbirleri, elektronik karşı tedbirler ve elektronik koruyucu tedbirleri kapsar.418
4.3.2.4. Psikolojik harp : Bu harp türünde ise bilginin insan ve fikir ve
düşüncelerine karşı ve bunları isteklerimiz doğrultusunda etkilemek maksadıyla kullanılması söz konusudur. Bu harp türü dört kategoriye ayrılmaktadır 419:
o Millete karşı harekât,
o Muhasım komutanlara karşı harekat, o Askerlere karşı harekât,
o Kültürel karmaşa yaratma harekâtı.
4.3.2.5. Bilgisayar korsan harbi (hacker) : İşlemci temeli sistemlere karşı
yürütülen harp türüdür. Düşmana karşı, fiziki bir kuvvet müdahalesi yapılmaksızın, bilgisayar virüsleri gibi daha çok yazılım tabanlı araçlar kullanılmaktadır.420
4.3.2.6. Ekonomik bilgi harbi : Bu harp türü ise bilgi savaşı ile ekonomik
416 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 544 417 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 545. 418 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 546. 419 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 546. 420 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 546.
harbin bir bileşkesi olarak ortaya çıkmaktadır. Bilgi satışı ve bilgi erişimi günümüzde ülkelere yüklü miktarda ekonomik değer olarak yansımaktadır. Bilgi kaynağına erişimi engellemek, ülkelerin bu suretle ekonomik çöküntü içine girmesine neden olabilecektir.421
4.3.2.7. Siber Harp : Bu harp türü ise bilgisayar sistemlerini esas alan
savaştır. Üç alt kategoriye ayrılmıştır.
a. Bilgi Terörizmi; insanlara ait bilgilerin açığa çıkarılarak bu insanları
özel yaşantılarına ilişkin bilgilerin kamuoyuna açıklanması veya bu insan / topluluk bilgi kartlarına yanlış bilgilerin girilmesi şeklinde icra edilmektedir.
b. Semantik Hücumlar; sistemin arızalı olduğu anlaşılmadan yanlış
sonuçlar vermesini sağlamaktır. Sistemin sağlıklı işlemediği çok zor anlaşılmalıdır. Karar verme sistemlerine uygulanmaktadır.
c. Simule Edilmiş Harp; psikolojik harp kapsamında mütalaa edilmekle
birlikte harp oluşmadan taraflara ait bilgilerle harbin bilgisayarda simule edilerek oynanması ve sonucun o ülke aleyhine gelişeceği izlenimi verilmesidir.422
4.3.3. Bilgi Harbinin Araçları : Klasik savaştan oldukça farklı bir karakteri
olan bilgi harbi, konvansiyonel silahlardan oldukça farklı araç ve yöntemlerin kullanılmasını gündeme getirmiştir. Ancak bilgi harbini bölümleri esas alarak bilgi harbi araçlarına bakıldığında bunlar423 ;
o Komuta kontrol sistemlerini hedef alan harp araç ve vasıtaları, o Tespit ve teşhis sistemleri,
o Uydular,
o Aldatma – karıştırma sistemleri, o Bilgi iletişim, işlem sistemleri, o Casuslar, ajanlar,
o Medya,
o Sayısal bilgi harbi araçları: Bilgisayar virüsleri, Kurtlar, Truva atları 421 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 547. 422 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 547. 423 MÜTERCİMLER, a.g.e., s. 547-548
Mantık bombaları, Tuzak kapıları, Chipping
Nano mekanikler ve mikroplar,
HERF (High Enerji Radio Frequency) topları, Elektromanyetik Pals (EMP) bombası.
4.3.4. Bilgi Toplumunda Askeri Liderlik Uygulaması : Yeni dönemin askeri
liderleri klasik liderlik anlayışının ötesinde liderlik özelliklerine ihtiyaç duyacaklardır. Yeni dönemde artık askeri liderler sadece kendi ülkelerinin birliklerini değil, birden fazla ülkenin askerlerini oluşturduğu birlikleri yönetmek durumunda olacaklar, çünkü küresel dünyada askeri güçler de birleşik barış harekâtları yapmak durumunda kalabilirler. Bu nedenle askeri liderlerin dil ve kültürler arası iletişim becerilerini de geliştirmeleri gerekecek. Artık askeri liderlerin dünyayı sadece savaşçı gözlerle değil, birer iş adamı gibi görmeleri gerekecek, çünkü uzun dönemli askeri yatırımların planlanması belki de askeri liderliğin en önemli kısmını oluşturacak bir hal almış
bulunuyor.424 Yani artık askeri liderlerden savaş alanında gösterecekleri
kahramanlıklardan daha fazlası bekleniyor. Değişen askeri liderlik anlayışının en önemli noktalarından biriyse astlarını güçlendirme ve kişisel gücünün ötesine geçmesidir.425
Ortaya çıkan yeni trendlerle birlikte, liderliğin, komuta etmenin ve
dolayısıyla komutanlığın / yöneticiliğin işlevi daha büyük bir önem kazanmış bulunmaktadır. Bu bağlamda günümüz dünyasında, komutanlığın veya yöneticiliğin öne çıkan temel karakteristikleri;
o Bilgi ve yeteneğe dayanan uzmanlık, o Kuruma sadakat,
o Mesleki yetkinlik, o Moral değerler ve
o Fikirlerini ifade edebilme ve savunabilme becerisini ön plana çıkaran müzakerecilik özellikleri olarak sayılabilir.426
424 CANBAŞ, H. Serdar, Liderlik Yaklaşımları ve Yaklaşımlara Özgü Süreçler, Kara Harp Okulu, Liderlik
Sistemine Yönelik Bir Araştırma, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004, s. 93.
425 CANBAŞ, a.g. ylt., s. 93.
426 YALMAN Aytaç, Orgeneral, “Türk Kara Kuvvetlerinde Liderlik”, Uluslar arası Liderlik Sempozyumu:
BEŞİNCİ BÖLÜM
BİLGİ TOPLUMU DEĞİŞKENLERİ VE LİDERLİK DÜZEYİ İLİŞKİSİNİN