Pavlus, incilinin içeriğinden “Tanrı’nın incili” (Sel. I 2/8; Kor. II 11/7), “Mesih’in incili”
(Sel. I 3/2; Kor. II 2/1-2; Rom. 15/9) ya da basitçe “incil” (Gal. 1/11, 2/2;Kor. I 9/14), “Mesih”
(Filip. 1/18) şeklinde; keza, “Tanrı’nın sözü” (Filip. 1/14), “haçın sözü” (Kor. I 5/18) ve
“barıştırma sözü” (Kor. II 5/19) deyimleriyle söz eder467. Korinliler’e I. Mektup 15/12-15’de dirilişi ve Korintliler’e II. Mektup 4/15’de ise, İsa Mesih’in Rab oluşunu tebliğ ettiğini söyler.
Ancak bu ifadeleri onun tebliğ ettiği incilin içeriğini tamamen ifade etmekten uzaktır.
Pavlus’un İncil’i onun insanlara ulaştırmaya çalıştığı konulardan oluşur. Bunlar da, Mesih’in öldüğü, Tanrı’nın onu dirilttiği, Mesih’in Rab olduğu, Rabb’ın döneceği, inanmayanların yok edileceği (Kor. II 4/3 vd), inananların -eğer canlı iseler değişmiş bedenleriyle, ölüyseler “ruhsal bedenlerde” (Kor.I 15/44) dirilerek- kurtulacaklarını ele alan konulardır. Pavlus başka konular da tebliğ etse de, ancak onun incilinin esas muhtevası bunlar oluşturur468
460 Rom. 1/1, 15/16, Kor II 11/7;Sel. I 2/12, 8, 9.
461 Rom.1/9.
462 Rom. 1/1, 9, 15/16; Kor. II, 2/12; 10/14;Gal. 1/7; Sel. I 3/7.
463 Tanrı’nın İncil’i (Rom. 1/1, 15/16; Sel.I 2/9) üç kullanımının arkasından ona denk olarak Mesih’in İncil’i (Rom.1/9; Kor. II 10/14; 11/17) kavramının üç kullanımı yer alır. Kor. II’de ise durum tersinedir. Beş kez Mesih’in İncil’i (10/14) kullanımına karşılık bir kez Tanrı’nın İncil’i (11/7) kullanımı yer alır. Selaniklilere I, beş Tanrı’nın İncil’i kullanımına karşılık bir Mesih’in İncil’i (3/29) kullanımı yer alır. Bu kullanımlardan hareketle bütün kullanımlar için esas olabilecek bir yorum tarzı geliştirmek mümkün değildir. Luther, a.g.m., DPL, S. 370.
464 Rom. 1/1; Sel. I 2/2, 8, 9; Kor. II 11/7; Rom. 15/16. Rom. 15/19; Kor. I 9/12; Kor. II 2/12, 4/4, 9/13, 10/14.
465 Luther, “Gospel”, DPL, s. 370; Leander, Paul and His Letters, s.323; Fitzmyer, “Pauline Theology, s. 1389. Rom. 1/1’de Tanrı’nın İncil’inden maksat, İncil’in kaynağı; Rom. 1/9’daki O’nun Oğlu’nun İncil’den maksat ise, Pavlus’un tebliğ ettiği İncil’in muhtevasıdır.
466 Luther, a.g.m., DPL, s.370; Witterinton, “Christoloy of Paul”, DPL, s. 101.
467 Sanders, Paul and Palestinian Judaism, s.444.
468 Sanders, a.g.e., s. 446.
Silinmiş: DPL.,
Silinmiş: DPL.,
Silinmiş: DPL.,
İncilinin bildirdiği şeyler, bir kimsenin hayatını değiştirmeksizin kabul edebileceği, Tanrı ve Mesih hakkındaki bir iddialar bütünü değildir. İncili’nin merkezi konusu, onun kristolojisidir. Ancak kristolojisi aynı zamanda kurutuluş öğretisi ile özdeştir. Bunun tersi de aynı şekilde geçerlidir469.
İncil’inin muhtevasına dair Pavlus’un teolojisindeki vurgu, bazen Mesih’e470, bazen de çarmıha gerilen Mesih471 üzerine kayar. İkisinin eşitliğini çağrıştırır bir şeklide, İncil’in tebliği ve Mesih’in tebliğini birbirinin yerine472 ve haç’ın mesajı ya da barışma mesajı da İncil’in yerine kullanılır473.
Kabul etmeyecek olanlar için anlaşılması güç olan bu İncil474, onun zamanına kadar gizli kalmış, ancak şimdi İsa Mesih vasıtasıyla açığa çıkmış olan475, insanların kendisiyle kurtulacakları sözdür476; o, Kutsal kitap tarafından bildirilen477 Mesih’te ve Mesih vasıtasıyla gerçekleşen sırdır478. Hem Yahudilerin hem de yahudi olmayanları kurtaracak olan Tanrı’nın gücüdür; kurtuluş vasıtasıdır479. Bu güç, kıyamet günündeki yargılamada esas olacaktır480. Pavlus’un İncil’i bir inayet incilidir. O, Tanrı’nın bir lütfudur. Bu yüzden de, bazen incil ve inayet kelimeleri aynı bağlamda kullanılır481. Çünkü, Pavlus’un İncil’i, kurtuluşu Yasa’ya değil Tanrı’nın inayetine bağlar482.
Genel olarak evangelion, Mesih’in yaşadıklarına dair Pavlus’un kişisel takdimini gösterir. Normal olarak kullanıldığında ise onun tarafından tebliğ edileni, ilan edileni, haber verilen ve hakkında konuşulanı, elçilik mesajının içeriğini gösterir. Pavlus bu mesajın kaynağının Tanrı olduğunu düşünür: “Tanrı’nın incili” (Sela. I 2/2, 8-9; Kor. II 11/7; Rom. 1/1, 15/16). Kısaca, Pavlus’a göre, İncil’inin içeriği “Mesih’in incili” (Sela. I 3/2; Gal. 1/7; Filip.
1/27) ya da “Oğlu’nun incili”dir (Rom. 1/9); buradaki “nin” objektif olarak yani, İsa’ya dair müjde diye anlaşılır (Kor. II 5/20; Rom. 15/18-19). Daha özel anlamda ise incil, İsa’nın yüceliğinin müjdesi (Kor. II 4/4) yani, dirilen Mesih hakkındaki mesajdır: “Biz kendimizi değil Mesih İsa’yı Rab ilan ediyoruz (Kor. II 4/5). Burada Pavlus İsa’nın dirilen statüsüne en mükemmel sıfatı vermektedir. Bazen de incilin içeriği basitçe “iman” (Gal.1/23), “Kelime”
(Sela. I 1/6), ya da”Tanrı’nın kelimesi” (Kor. II 2/17) şeklinde ifade edilir483.
İncil (Euangelion), Mesih-olayının -Nasıralı İsa’nın484- geçmişte olduğu gibi günümüzde de insanlık tarihi ve varlık içinde hala sahip olduğu anlamın, Pavlus’un şahsi olarak özetleme tarzıdır. “Benim incilim” (Rom. 2/16), “tebliğ ettiğim incil” (Gal. 2/2. krş. 1/8,11) ya da “bizim incilimiz” (Sela. I 1/5; Kor. II 4/3. krş Kor. I 15/1) kullanımları bu bağlamda anlaşılmalıdır485.
469 Leander, Paul and His Letters, s. 49.
470 Gal. 1/16.
471 Kor. I 1/23.
472 Kor. I 1/17, 1/23, 15/1, 11, 15/12; Kor. II 4/3, 4/4.
473 Kor. I 1/17-18; Kor. II 5/19.
474 Kor. II 4/2-3.
475 Rom. 16/25.
476 Kor. I 15/1-3.
477 Gal. 3/8; Rom. 1/1-4. Pavlus’un İncil’i İbrahim’e kadar geri götürmeye çalışması ve Kitab-ı Mukaddes’ten referanslar göstermesi, İncil’in dünya çapında yayılmasına dair Tanrı’nın bir planının olduğunu gösterme gayretidir. Luther, “Gospel”, DPL, s. 371.
478 Rom. 16/25, 27.
479 Rom. 15/25, 27; Kor. I 15/1-3
480 Rom. 2/12.
481 Kor. II 9/14; Gal. 2/5, 14.
482 Gal. 2/16.
483 Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 38-39; Childs, BIBlical Theology of The Old and New Testament, s. 237.
484 Hz. İsa ve Nasıra ilişkisine dair bkz. Şinasi Gündüz, “Kuran’ın nasârâ terimi üzerine Etimolojik ve Tarihsel Bir Yaklaşım”, Mitolojii ve İnanç Arasında, Etüt Yayınları, Samsun, 1998, s, 81-99.
485 Patristik yazarlar (Irenaeus,Tertullian gIBi), Eusebius’da Origen ve Eusebius’un kendisi Pavlus’un bu tür ifadelerinde kastettiği şeyi -onun tebliğinin bir özeti olması hasebiyle- bazen
Silinmiş: )
Silinmiş: DPL.,
Silinmiş:
Pavlus’un incilinin temel motifi olan Mesih’in ölümü ve dirilişinin kurtarıcı önemi, çok renkli bir tayf gibidir; insanın kayboluşuyla, bütün boyut ve düzeyiyle dünyayla ilgilenir.
Tanrısal yargılamada insanın suçluluğu ve cezalandırılabileceğine, iç uyumsuzluğuna ve güçsüzlüğüne, Tanrı’dan yüz çeviren ve O’na yabancılaşan ve onu çerçeveleyen dünyaya, Tanrı’ya muhalif olan güçlerle tehdit edilişine göndermeler yapar. Keza, bu dünyanın acı çeken bütün varlıkların kurtuluşundan, yeryüzündeki ve gökyüzündeki her şeyin şimdi ve büyük gelecekte barışmasından söz eder. Mesih’in doluluğu bakış açısından Pavlus’un incili, kilisenin bu dünyada ve tarihin devam ettirilmesi hususundaki görevini gösterir. Bakışlarını, Rabbin gelişi, ölülerin dirilişi ve her şeyin yenilenişini bekleyerek geleceğe yöneltir. Her şey, Mesih’in ölümünün ve dirilişinin kurtarıcı ışığı altında görülür486.
Pavlus’un tebliğinin tipik olan özelliği, aklanma ve barışma gibi kavramlarda var olan eskatolojik mesajı yorumlamak ve tercüme etmek değildir. Tersine, bu kavramlar -bunlar yeni şeyler değildirler- arkaplanlarını ve yeni içeriklerini insanı ve bütün dünyayı kapsayan tanrısal kurtuluş planının gerçekleşmesinden alır. Bu yüzden bu yönler göz önüne alınmaksızın, İncil’in öğrettiği kendisinin Tanrıyla, dünya ve onu kuşatan tarihle ilgili olarak, onun öğrettiklerinin yeni bir şekilde öğrenilmesi mümkün değildir487. Bu zikredilenlerin yanı sıra, Pavlus’un incilinin farklı özellikleri şöylece sıralanabilir:
1. Vahyî ve apokaliptik yapısı.
Tanrı’nın halkına yönelik kurtarıcı faaliyeti, İsa Mesih vasıtasıyla yeni bir tarzda bilinir hale gelir (Rom. 1/17); işte İncil bu yeni çağın, eschatonun bu gerçekliğini açığa vurur. İncil’in bu apokaliptik yapısına, Pavlus’un onu çağlar boyunca Tanrı’da gizlenen ve -Tanrı’nın kurtuluş planına dair yeni bir vahiy olarak- şimdi açığa çıkan mysterion, “sır” olarak anlayışı da eklenebilir. İncil’ini, Tanrı tarafından insanlığın kurtuluşu için tasarlanan, vahyedilen ve oğlunda gerçekleşen planının bir parçası olarak görür. Pavlus, “incilini” çarmıha gerilen Mesih’le” eşitlediği gibi “Tanrı’nın sırrı”nı da “çarmıha gerilen İsa Mesih”le eşitler (Kor. I 1/17, 23-24). Pavlus sır olarak isimlendirdiği İncili’nin ancak imanla anlaşılabileceğini ima eder. Vahyedildiğinde bile ilahi hikmetin belirsizliği tam olarak ortadan kaldırılamaz. Sır (mysterion) gibi, yahudi apokaliptik kaynaklarından alınmış eskatolojik bir terimin, incile atfedilmesi, euangelionun taşıdığı bir farkı, onda ancak dünyanın sonunda tam olarak anlaşılacak bazı şeylerin olduğunu ifade içindir488.
2. Dinamik yapısı.
Pavlus’un incili, dinamiktir ve bu dinamikliğini tarihe müdahale eden Tanrı kaynaklı olmasına borçludur. O, “Tanrı’nın gücü”, bütün insanların kurtuluşu için beşer dünyasına açılan kurtarıcı bir güçtür (Rom. 1/16). İncil, Tanrı’nın ölümden dirilttiği, bizi Tanrı’nın azabından/gazabından kurtaracak olan İsa’nın Rabblığını takdim eder (Sela. I 1/10). Bu yüzden de, incil, yalnızca söz olarak değil güç ve Kutsal Ruh’la gelir, “o, siz inananlar arasında faaliyette olan Tanrı’nın sözüdür”(Sel. I 2/13. Krş. Kor. I 15/2).
3. Kerigmatik Karakteri.
Pavlus’un incili Pavlus öncesi kerigmatik gelenekle ilgilidir: “Özellikle size ne aldıysam onu verdim” (Kor. I 15/1-2). Pavlus’un tebliğ ettiği İncil’in (kurtuluş öğretisinin) diğer elçilerin tebliğ ettikleriyle aynı olduğunu vurgular; “işte, gerek benim yaydığım gerek diğer elçilerin yaydığı ve sizin de iman ettiğiniz bildiri budur” (Kor. I 15/11).
4. Normatif Oluşu
İncil, hıristiyanın davranışı, kilise görevleri ve insan öğretiminde belirleyicidir. Ondan başka incil yoktur (Gal. 1/7). İnsanlar onu hoş karşılamaya (Kor. I 11/4), ona itaat etmeye
Luka incili olarak yorumlamalarına rağmen bu tür anlatılardan İncil anlatımı gIBi hususi bir şey anlaşılamaz. Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 39.
486 Ridderbos, Paul:An Outline of His Theology, s. 159.
487 Ridderbos, a.g.e., s.160.
488 Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 40; Fitzmyer, “Pauline Theology”, NJBC, s. 1389-90.
Silinmiş: Fitzmyer, “Pauline Theology”
Silinmiş: ,
(Rom. 1/27) ve onu dinlemeye (Rom. 10/16-17) çağrılır. O, bir hayat rehberidir: “Ancak yaşayışınız Mesih’in inciline layık olsun” (Filip. 1/27). Pavlus, Antakya’da Kifas’ı bile incile uygun davranmadığı için tenkit eder (Gal. 2/14). Normatif olmakla birlikte Pavlus’un incili özgürleştircidir de. “İncil gerçeği” Mesih İsa’da sahip olunan özgürlüktür (Gal. 2/4). Bu yüzden o, normatif olmasına rağmen aynı zamanda insanların icadı olan kuralcılıktan (legalizm) da kurtarıcıdır489.
Norm olma açısından Pavlus, İncil’i, Yasa’nın karşısına konuşlandırır. Bunlar birbirlerine mutlak anlamda zıttırlar. Bir insan hem birine hem de ötekine göre yaşayamaz;
bunlardan birini seçmek zorundadır490.
5. Vaad İçeren Yapısı ve Evrensel Karakteri
İncil, Eski Ahid’in Tanrı’sı tarafından yapılan vadi devam ettirir: O, “Kutsal metinlerde daha önceden peygamberler vasıtasıyla vaad edilen”dir (Rom. 1/1. krş. İşa. 52/7)491. İncil, İsa Mesih’in gönderildiği içinden çıktığı yahudilere değil, tüm insanlığa gönderilmiştir. Tanrı’nın, önce yahudiler olmak üzere ve Grekler de dahil bütün iman sahiplerinin kurtuluşunu hedefleyen Tanrı’nın gücüdür (Rom. 1/16)492. İncil’i bu şekilde anlamlandırması, İsa Mesih’in daraltıcı “diğer uluslara gitmeyin. Samiriyelilere ait kentlere uğramayın (Matta 10/5) ” emrinin aksine, onun mesajının evrenselleştirmiş ya da evrensel olduğunu düşündüğünün temel dayanaklarından biridir
IV. HAVARİLİK ANLAYIŞI
Yeni Ahid’de havari karşılığı olarak apostolos (απωστωλωδ, ing. Apostle) kullanılır.
Kelimenin Yeni Ahid öncesi Yunan dilinde kullanımı çok azdır. Klasik Yunanca’da denizciliğe özgü bir kullanımı vardır. Heredot kelimeyi, “ulak, kurye, haber taşıyan” anlamında iki, Yetmişler’de (Septuaginte) ise aynı anlamda bir kez kullanılır. Yetmişlerdeki kullanımın aksine birinci yüzyıl Yahudiliğinde kelime ikili bir kullanıma sahiptir. Birincisi, Yetmişlerdeki seküler anlamı, ikincisi ise İsa’nın kendisi için de kullandığı dini anlamdır493.
Eski Ahid’in Yetmişler tercümesindeki nadir kullanımının aksine, Pavlus külliyatında otuz beş, diğer Yeni Ahid metinlerinde ise seksen defa olmak üzere toplam yüz on beş kez kullanılır. Kullanımdaki bu yoğunluk Pavlus ve diğer Yeni Ahid müellifleri için kavramın ifade ettiği önemin bir göstergesidir494.
Kavramın kaynağına dair çalışmalar, J.B. Ligtfoot’un bir denemesiyle başlar. Ligtfoot’un Rabbinik Yahudi kaynağının kullanımının Yeni Ahid sonrası bir döneme ait olması, bu yüzden de aralarında sonrakinin öncekine kaynak olması anlamında bir ilişki kurmanın zorluğunu ortaya koymuş olması, kavrama yeni kaynaklar aranmasına yol açmıştır495. W. Schmithals, havarilik kavramına kaynak olarak Suriye gnostisizmini teklif etmiştir. Ancak, bu teklif aynı
489 Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 40; Fitzmyer, “Pauline Theology”, NJBC, s.1390.
490 Gal. 5/2 vd. Morgan, The Relgion and Theology of Paul, s. 79.
491 Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 41.Fitzmyer, “Pauline Theology”, NJBC, s.1390. Diğer ifadeler için bkz. Gal. 3/14-19, 4/21-31; Rom. 4/13-21, 9/4-13. Pavlus’un bu yaklaşımı daha sonra Efes.1/13, 3/6’da daha gelişmiş bir şekilde formüle edilir.
492 Fitzmyer, Paul and His Theology, s. 41.
493 P.W. Barnett, “Apostle”, DPL, s. 45. İsa zamanında biri tarafından gönderilme anlamında kullanılan saliah’ın yaygın olarak kullanıldığı ve İsa’nın kavramı aldığı, “Tanrı tarafından gönderilen biri” anlamında önce kendisine uyguladığı sonra da seçtiği kimseler için kullandığına dair, bkz. Barnett, a.g.m., DPL, s. 47.
494 Barnett, “Apostle”, DPL, s. 45.
495 Hem seküler hem de dini anlamda kullanılan Saliah’in Yeni Ahid sonrası bir döneme ait olması, kelimenin fiil şeklinde apostelliein ve ex-apostellein olarak -yaklaşık olarak yedi yüz kez- kullanımına karşılık apostolos’un bir kez kullanımı ile ilgili olarak, bkz. Barnett, a.g.m., DPL, s.
45.
Silinmiş: Fitzmyer, “Pauline Theology”
Silinmiş: ,
Silinmiş: Fitzmyer, “Pauline Theology”
Silinmiş: ,
Silinmiş: DPL., Silinmiş: DPL.,
Silinmiş: – Silinmiş: DPL.,
dönemdeki Suriye’nin dini ortamının tam olarak bilinmemesi yüzünden destek bulamamıştır496. J. Munck ve A. Ehrhardt, Lightfoot’un ve Schmithals’un tekliflerini, Yeni Ahid havarilerinin diğerlerine nazaran daha aktif olmaları sebebiyle, kabul etmezler ve bizatihi hıristiyan kaynaklı olduğunu savunurlar. Ancak diğerleri gibi bu teklif de, havarilik sürecine yeterli açıklama getirmediği için fazla kabul görmemiştir497.
Kilise ile olduğu kadar, Mesih’le ilgili hususi konumu yüzünden havarilik, tabiatı gereği, Mesih’in hayattayken görülmesiyle alakalı olduğunda, tekrarlanamaz ve bir başkasına miras veya herhangi bir yolla nakledilemez. Havari kavramı her şeyden önce, tayin edilme ve yetki verme düşüncesiyle belirlenir. Mesih’in havarilerinin sözü, kilisede mutlak bir otoriteye sahiptir ve kendilerine itaat edilmesini gerektirir (Rom. 1/5; Kor. II 2/9; Filip. 2/12). Onlar, geleneğin alıcısı ve onun taşıyıcıları (Kor. I 15/3-7; 11/23; Sel. I 2/13); hıristiyan cemaatin (kilisenin) kurucularıdır (Kor. I 3/10)498.