Orta Babil (Kassitler)’de Aile

Orta Babil’e ait kısıtlı malzemelerde Babil yaşantısının özellikle toplumsal alandaki izlerini görmek mümkündür. Bir metinde babanın oğluna gelecekte gelin olmak üzere küçük (belki bebek) bir kızı satın alması aktarılmaktadır: “Yarım kübit370 boyunda, U4.9.KAM-belet adında Babil yerlisi genç bir kız İli-Şamaş’ın oğlu, tüccar Rabâ-sa-Ninimma ikinci oğlu Ninimma -zera-subşi ye gelin (eş) olsun diye onu babasından, Hurad-Hamatir kasabasındaki bir Kassit olan Kiautu’nun oğlu Kidin- Şumaliya’dan (ve) Sin-epi-ranni’nin kızı Agargarutu’dan satın aldı. Satın alma fiyatı olarak Rabâ-şa- Ninimma 2 ince muhtillû urbayı/giyisiyi, 2 šeqel altını Kidin-Şumaliya ile karısı Agargarutu’ya verdi; Rabâ-şa-Ninimma satın alma fiyatının geri kalanı için Kidin-Şumaliya ile karısı Agargarutu’ya yiyecek verecek…”371_.

Başka bir belgede İlabrūa isimli 1 kübit (50 cm) uzunluğunda Babil yerlisi erkek bebek, annesi İnbūsha’nın aralarında bulunduğu diğer kişilerle birlikte 11 šeqel altın karşılığında Šamaš-ētir’e satılmıştır. Gula-šemat isimli 2 kübit (100 cm) uzunluğunda Babil yerlisi küçük kız çocuğu ise babası, annesi, dayısı ve amcası tarafından 8 šeqel altın karşılığında Šamash-ētir’e satılmıştır. Epirtu adlı kadının Indalik-Be1 isimli yarım kübit (25cm) uzunluğundaki erkek bebeği SUKKAL-šāpik-zēri tarafından 5 giysi ya da tekstil ürünü karşılığında Kirimmuša’na verilmiştir. Šalašêtu adlı kız çocuğu da annesi Punzurtu’nun aralarında bulunduğu diğer kişilerle birlikte 10 šeqel altın karşılığında Banâ-ša-SUKKAL’a satılmıştır. Tüm bu satış belgelerinin içeriğinde çocuğun ailesi ya da akrabalarının gelecekte çocuk üzerinde hiçbir hak talep etmeyeceklerine dair hükümlere de yer verilmiştir372.

Ailenin temel geçim kaynağı olan toprakla ilgili düzenlemeler Kassitler Dönemi’nde önemini korumuştur. Toprak dağıtımında yaklaşık 250 hektarlık (625 akre) arazi en yaygın ve standart bir ölçü olarak görünse de özel kişilere bağışlanan toprakların büyüklüğünün 80 ile 1.000 hektar (200-2,500 akre) aralıklarında olduğu anlaşılmaktadır. Mezopotamya bilginleri ise 6-10 hektar (15-25 akre) ölçeğindeki bir arazinin beş kişilik bir ailenin hayatını devam ettirebilmesi için yeterli olduğu sonucuna varmışlardır. Böylece 250 hektarlık bir arazi en az 200 kişinin geçimini sağlayabilir

370 _{Eski Mezopotamya’da Sumerce “Kuš”, Akadca “ammatum” olarak geçen bir uzunluk ölçüsüdür. 1}

kübit= 0.5 m bkz. J. Postgate, a.g.e., 1994, not kısmı xix. ( 0.5 m ise 50 cm’dir)

371 _{A. Kuhrt, a.g.e., 2013, s. 441-442.; J. A. Brinkman, Materials and Studies for Kassite History, Vol.1,}

The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago 1976, s. 384.

372 _{Oliver R. Gurney, The Middle Babylonian Legal and Economic Texts from Ur, British Institute for the}

hatta oldukça büyük geniş bir ailenin hizmet personeli, köleler vb. dâhil ekonomik bağımsızlığını ve refahını garanti altına alabilmektedir373. Nitekim arazilerin bu kadar büyük ölçekte geniş olması da Orta Babil toplumunda zorunlu köle işçiliğini ortaya çıkarmıştır. Zaten Mezopotamya’nın diğer dönemlerinde olduğu gibi Kassit’ler zamanında da kölelik yaygındır ve bazen meslekler içinde köle statüsüne sahip kişilerden bahsedilmektedir374_.

Orta Babil’de köle işçiler hakkında bilgi veren personel görev listeleri olduğu bilinmektedir. Bu listelerin bazılarında 250’den fazla çalışan görülmektedir. İstihdam edilen bu köle işçilerin faaliyet alanları ise çiftçilik, bahçıvanlık, sulayıcılık, çobanlık, balıkçılık, dokumacılık, deri işçiliği, marangozluk, biracılık, kamış işçiliği, çömlekçiliktir. Ev hizmetlerinde çalışanlar da kapı bekçiliği, çöpçülük, sakilik, akrobatlık, müzisyenlik, şehir gözcülüğü, kâtiplik gibi görevleri yerine getirmektedirler. Bu yüzden köle işçiler önemli yetenek ya da eğitim gerektiren çeşitli mesleklerde istihdam edilmiştir. Listelere göre onlara istihdam koşulu olarak tahıl yün ve yağ sağlanmıştır. Alınan miktarlar da bireyin cinsiyeti-yaşı375 ve mesleğine göre değişiklik göstermiştir. Yine listelerin birçoğunda erzaklar köle işçi ailelerine (qunni) akrabalık ve evlilik ilişkileri göz önüne alınarak belirli bir biçimde dağıtılmıştır376.

MÖ 1295, Nazi-Maruttaš yıl 13, şeklinde tarihlendirilen BE 14 58 adlı tayın listesinde 12 ay içinde 46 köleye dağıtılan arpa kaydedilmiştir. Tayını teslim alan kölelerin yaş ve cinsiyetleri, isimleri, aile ilişkileri, meslekleri de belirtilmiştir. Bu belgede geçen ailelerden biri mesleği yük taşıyıcılık olan Dayyānī-Šamaš’ın altı kişilik ailesidir. Aile şu bireylerden oluşmuştur: Dayyānī-Šamaš (ailenin reisi ve babası), Tambi-Dadu (Dayyānī-Šamaš’ın karısı), Dalīlūša (ailenin en büyük çocuğu- genç bir kız, yaptığı iş: kumaş taramak), Arad-Nuska (ailenin en büyük genç erkek çocuğu, seyahatte, Tašrītu ayından bu yana arpa tayın listesinde adı çizili değil), Nuska-kīna-

373 _{W. Sommerfeld, a.g.m., 2000, s. 922.}

374 _{J. A. Brinkman, “Review: Administration and Society in Kassite Babylonia”, Journal of the American}

Oriental Society, Vol.124, No. 2, 2004, s. 283-284.

375 _{Büyük çoğunluğu Nippur civarında bulunan personel görevlendirme listelerinde belirtilen cinsiyet ve}

yaş terimleri şöyledir: “Yaşlı erkek=ŠU.GI, yaşlı kadın= SAL. ŠU.GI, yetişkin erkek=GURUŠ, yetişkin kadın= SAL4, genç erkek= GURUŠ.TUR, genç kız=SAL.TUR, erkek çocuk= GURUŠ.TUR.TUR, kız çocuk= SAL.TUR.TUR, sütten kesilmiş erkek çocuk= pir-su, sütten kesilmiş kız çocuk= pir-sa-tu(m), erkek süt bebeği= DUMU.GABA, kız süt bebeği= DUMU.SAL.GABA” bkz. J. A. Brinkman, “Sex, Age, and Physical Condition Designations for Servile Laborers in the Middle Babylonian Period,” Zikir Šumim: Assyriological Studies Presented to F. R. Kraus, (ed.) G. van Driel, Th. J. H. Krispin, M. Stol, K. R. Veenhof, Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, Leiden, 1982, s. 1-4.

376 _{J. A. Brinkman, “Forced Laborers in the Middle Babylonian Period”, Journal of Cuneiform Studies,}

usụr (ailenin diğer küçük erkek çocuğu), Gab-Martaš (ailenin erkek süt çocuğu). Dayyānī-Šamaš daha sonra meslek değiştirmiş ve biracı olmuştur377.