Çalışma grubunda yer alan rehber öğretmenlere “Okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin verimli bir biçimde yürütülmesi için psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmenleri, öğrenciler ve veliler arasında koordinasyonun sağlanması ile ilgili okul yöneticilerinin eğilim ve eylemleri hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu konuda okul yöneticilerinden beklentileriniz nelerdir?” soruları yöneltilmiştir. Rehber öğretmenlerin görüşlerine göre okul yöneticilerinin koordinasyon sağlama sürecine yönelik eğilimleri ile ilgili görüşleri tablo 7’de sunulmuştur.
Tablo 7
Rehber Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Yöneticilerinin Koordinasyon Sağlamalarına Yönelik Eğilimleri
Görüşler n Katılımcı
Yöneticiler katkı sağlıyor fakat yeterli değil
28 RÖ1, RÖ2, RÖ3, RÖ6, RÖ7, RÖ8, RÖ10, RÖ12, RÖ14,
RÖ15, RÖ18, RÖ20, RÖ22, RÖ25, RÖ26, RÖ30, RÖ32,
RÖ33, RÖ34, RÖ36, RÖ37, RÖ38, RÖ40, RÖ42, RÖ43, Ö44,
Ö45, Ö47
Yöneticiler katkı sağlıyor 14 RÖ4, RÖ5, RÖ9, RÖ16, RÖ17, RÖ19, RÖ21, RÖ24, RÖ28,
RÖ29, RÖ31, Ö39, Ö46, Ö48
Yöneticiler katkı sağlamıyor
6 RÖ11, RÖ13, RÖ23, RÖ27, RÖ35, RÖ41
Tablo 7’de rehber öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin koordinasyon/eşgüdüm konusunda katkı sağlayıp sağlamadıklarına yönelik mevcut durum verilmiştir. Tabloya göre okul yöneticilerinin koordinasyon sağlamalarına ilişkin rehber öğretmen görüşleri incelendiğinde, yöneticilerin katkı sağladıklarını ancak yeterli olmadığını ifade eden rehber öğretmenler (n = 28), yöneticilerin katkı sağladıklarını ifade eden rehber öğretmenler (n = 14), yöneticilerin katkı sağlamadıklarını ifade eden rehber öğretmenler (n = 6), bulunmaktadır.
Tablo 8
Rehber Öğretmenlerin Okul Yöneticilerinden Koordinasyon Sağlamalarına Yönelik Beklentileri
Görüşler n Katılımcı
Yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde eşgüdüm sağlayarak çalışmalara destek olmaları
16 RÖ1, RÖ3, RÖ7, RÖ8, RÖ9, RÖ10, RÖ11,
RÖ15, RÖ20, RÖ26, RÖ32, RÖ34, RÖ35,
RÖ40, RÖ41, RÖ42
Yöneticilerin rehber öğretmenlerle işbirliği içinde olmaları
7 RÖ3, RÖ14, RÖ15, RÖ25, RÖ32, RÖ41, RÖ43
Yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde koordinasyon sağlamanın önemini bilmeleri
7 RÖ6, RÖ12, RÖ15, RÖ28, RÖ38, RÖ40, RÖ45
Yöneticilerin rehberlik alanı
hakkında bilgi sahibi olmaları 5 RÖ13, RÖ19, RÖ30, RÖ43, RÖ46 Yöneticilerin rehberliğe yönelik
yanlış algılara sahip olmamaları
5 RÖ8, RÖ24, RÖ32, RÖ33, RÖ36
Yöneticilerin koordinasyon
sürecinde rehber öğretmenlerle etkili iletişim kurmaları
5 RÖ2, RÖ9, RÖ12, RÖ21, RÖ28
Yöneticilerin rehberlik hizmetlerine karşı olumlu tutum sergilemeleri
4 RÖ14, RÖ22, RÖ28, RÖ44
Yöneticilerin rehberlik hizmetlerine yönelik ön yargılı olmamaları
2 RÖ5, RÖ15
Yöneticilerin olumlu okul ikliminin sağlanması için gayret göstermeleri
1 RÖ25
Etik ilkelere dikkat etmeleri 1 RÖ10
Rehberlik hizmetlerinde etkin koordinasyon için daha sık toplantılar yapmaları
1 RÖ47
Tablo 8’de rehber öğretmenlerin, okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin verimli bir biçimde yürütülmesi için psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmenleri, öğrenciler ve veliler arasında koordinasyonun sağlanması ile ilgili, okul yöneticilerinin eğilim ve eylemleri hakkında okul yöneticilerinden beklentileri sunulmuştur. Tablo incelendiğinde, rehber öğretmenlerin yöneticilerden beklentileri; yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde eşgüdüm sağlayarak çalışmalara destek olmaları (n = 16), yöneticilerin rehber öğretmenlerle işbirliği içinde olmaları (n = 7), yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde koordinasyon sağlamanın önemini bilmeleri (n = 7), yöneticilerin rehberlik alanı hakkında bilgi sahibi olmaları (n = 5), yöneticilerin rehberliğe yönelik yanlış algılara sahip olmamaları (n = 5), koordinasyon sürecinde rehber öğretmenlerle etkili iletişim kurmaları (n = 5), rehberlik hizmetlerine karşı olumlu tutum
sergilemeleri (n = 4), önyargılı olmamaları (n = 2), olumlu okul ikliminin sağlanması için gayret göstermeleri (n = 1), etik ilkelere dikkat etmeleri (n = 1) ve rehberlik hizmetlerinde etkin koordinasyon için daha sık toplantılar yapmalarıdır (n = 1).
Verilen cevaplara ilişkin en çok vurgulanan, özel ve önemli görülen görüşler rehber öğretmenlerin kendi ifadeleri ile aşağıda belirtilmiştir.
Okul yöneticilerinin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde eşgüdüm sağlayarak çalışmalara destek sağlamaları gerektiğini ifade eden bir rehber öğretmen (RÖ1) “Gerek
sınav sistemi, gerekse okullarda (ortaokul) rehberlik saatlerinin kaldırılması sebebiyle rehberlik hizmetleri gerektiği şekilde yürütülemiyor. Merkezi sınavlara (TEOG) girecek öğrencilerle bireysel ve grup görüşmeleri neredeyse hayal oldu. Çünkü branş öğretmenleri 8. sınıfların derslerini vermek istemiyor. Okul yöneticileri de bu davranışı destekliyor. Rehberlik hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde işlemesi için koordinasyon görevini yerine getirmeleri en büyük beklentim.”, başka bir öğretmen (RÖ10) “Okul yöneticileri öğretmen-
veli ve öğrenciye yönelik rehberlik servisinin yaptığı çalışmalarda destek vermelidir. Rehber öğretmenin görüşleri alınmalı, tutarlı bir tavır sergilenmelidir. Gizliliğe önem verilmelidir. Uzmanlık gerektiren bazı hassas konularda yönetim karışmamalıdır.”, diğer bir öğretmen (RÖ11) “Rehberlik servisi-okul-veli-öğretmen koordinasyonu konusunda
genelde yalnız kalmaktayız. Bu sürecin işletilmesi ve yürütülmesi konusunda okul yönetimi katkı sağlamıyor ve bunu rehberlik servislerinin görevi olarak görüyor. Rehberlik işlerinin sadece rehber öğretmenler tarafından değil okul yönetimiyle koordineli bir şekilde yürütülmesinde yardımcı olmalılar.” şeklinde görüşlerini ifade ederken başka bir öğretmen ise (RÖ20) “Bu koordinasyonda illa ki psikolojik danışmanın kendi tutumu da çok önemli.
Veli ve öğrencilerle olan koordinasyonda okul yöneticilerinin çok etkisi olmayabilir (bende öyle oldu). Psikolojik danışmanın yaklaşımı önemlidir. Fakat rehberlik hizmetlerinin uygulanması aşamasında olaya sınıf rehber öğretmenleri girmekte. Kimi zaman onlara verilen görevler ve sorumlulukları yapmadıkları oluyor. Bu durumda okul idaresinin araya girmesi, rehberlik servisi ve sınıf rehber öğretmenlerinin çatışma yaşamasını önleyebilir.” şeklinde görüşlerini belirtmiştir. Benzer şekilde (RÖ34) “Öncelikle okul yöneticilerinin
psikolojik danışmanların varlığını kabul etmeleri ve çalışmalarını desteklemeleri gerekiyor. Daha sonra koordinasyon kendiliğinden oluşuyor.”, başka bir öğretmen (RÖ42) “Destek
olmalıdır, bu koordinasyonu rehber öğretmen yapamaz. Çünkü sınıf rehber öğretmenine ‘sen şunu yap’ diyemez. Derse eğer ilişkiler bozulur.” diye ifade etmiştir.
Yöneticilerin iş birliği içinde olması gerektiğine işaret eden bazı rehber öğretmen görüşleri şu şekildedir:
Bu konuda bir öğretmen (RÖ14) “Okul yöneticilerinin tüm toplantılarda, kullanmış olduğu
ifadelerde okul psikolojik danışmanı ve rehberliğe yönelik olumlu tutumunu her fırsatta yansıtmış olması çok önemli. Bu bizlerin işlerini kolaylaştırıcı bir etken. Yapacağı çalışmalarda psikolojik danışmanın fikrini alması ve iş birliği halinde olması önemli. Okul yöneticilerin bakış açısı, öğretmenleri, öğrencileri ve velileri ciddi anlamda etkilemektedir.” şeklinde görüşlerini ifade ederken başka bir öğretmen (RÖ25) “Öncelikle
bu koordinasyonun getireceği fayda hakkında sınıf rehber öğretmenleri ve velilerin bilgilendirilmesi, hemfikir olunması gerekmektedir. Bu konuda okul rehber öğretmeni ve yöneticiler iş birliği içinde olmalıdır. Koordinasyon için uyum ve huzurlu ortam olması gerektiğini düşünüyorum. Okul yöneticilerinin en büyük görevi, okul içerisinde huzurlu ortamı sağlamaktır ki bunun için gereksiz katı kuralları biraz esnetmek ve yenilik yapmak gerekir diye düşünüyorum.” diyerek düşüncelerini belirtmiştir.
Yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde koordinasyon sağlamanın önemini bilmesi gerektiğine işaret eden bazı rehber öğretmen görüşleri şöyledir:
Bu konuda bir öğretmen (RÖ15) “Okullardaki genel işleyişte koordinasyon görevi rehberlik
öğretmeni üzerinde bulunmaktadır. Konu ve alana uzak olan, önyargılı öğretmen ve okul yöneticileri rehberlik çalışmalarına katılmama eğilimi göstermekte, katılsa bile gereken önemi ve özeni göstermemektedir. Bu noktada gerek serviste görev yapan rehberlik öğretmeni gerekse okulda görevli diğer personel ve yöneticiler daha katılımcı ve paylaşımcı bir anlayış benimseyerek servisin işleyişine gereken önemi vermeleri beklenmektedir.”, diğer bir öğretmen(RÖ28) “Okul yöneticisi rehberlik servisini ne kadar
önemser ise diğerleri ile iletişim o derece sağlıklı olur. Özellikle sınıf öğretmenlerinin koordinesi, yöneticinin bakış açısıyla doğru orantılıdır.”, başka bir öğretmen (RÖ45)
“Rehber öğretmenler öğrencilerle öğretmenler arasında köprü konumundadır. Ancak bunu öğretmenlerin kabul etmediğini görüyoruz. Rehberlik servisinin varlığını kabul etmeleri de okul yönetiminin rehberlik çalışmalarına ne kadar önem verdiği ile ilgilidir. Okul yönetimi rehberlik servisini gerekli görmeli ve çalışmalarına dahil etmelidir.” şeklinde görüşlerini belirtmiştir.
Yöneticilerin rehberlik alanı hakkında bilgi sahibi olmaları gerektiğini yansıtan bazı rehber öğretmen görüşleri şu şekildedir:
Bir öğretmen (RÖ43) “Okul yöneticileri bu konuda psikolojik danışma hizmetlerini koordine
edebilme bilgi ve donanımına sahip değil. Bu yüzden sınıf öğretmenleri ve velilerin bilinçli ve iş birlikçi olmasına katkı sağlayamıyorlar.” şeklinde ifade ederken diğer bir öğretmen (RÖ46) “Bir
çok konuda olduğu gibi bu konuda da rehberlik çalışmaları rehber öğretmenin sorumluluğunda. Bazı öğretmen ve velilerle çalışmak inanılmaz keyif verici. Ancak genel olarak sınıf öğretmenleri rehberlik servisinin gerekliliğine inanmıyor. Bu yüzden zorluklar yaşıyorum. Okul idaresinden genel olarak bu konuda destek alıyorum. Tek beklentim rehberliği biraz daha ön plana çıkararak öğretmenlerde bu konuda bilinç oluşturmaları.” diyerek görüşlerini ifade etmiştir. Yöneticilerin rehberlik servisine ilişkin yanlış algılara sahip olmamaları yönünde beklentilerini ifade eden bazı rehber öğretmen görüşleri şöyledir:
Bu yönde bir öğretmen (RÖ33) “Okul yöneticileri, rehberlik servislerini sihirli değnekle dokunup
iyileştiren, suç ve ceza birimi olarak görmemelidir. Görüşmeler randevulu yapılmalı, gelişigüzel veli ve öğrenci gönderilmemelidir.” başka bir öğretmen ise (RÖ36) “Okul yönetimi ve
öğretmenler, rehberlik servisinin disiplin kurulu gibi işletilmesini istiyor. Bu ise istendik yönde rehberlik hizmeti verilmesini engelliyor. Yöneticilerin eski anlayışlarını değiştirmesi gerekiyor.” şeklinde ifade etmiştir.
Yöneticilerin koordinasyon sürecinde etkili iletişim kurmaları yönünde beklentilerini ifade eden bazı rehber öğretmen görüşleri şu şekildedir:
Bu konu hakkındaki görüşlerini bir öğretmen (RÖ2) “Koordinasyonun sağlanması başta okul
müdürü olmak üzere diğer yöneticilerin de görevi. Ama iyi bir psikolojik danışmanın veli ve öğrenciyle iletişime geçmek için gerekli sistemi kendi oturtması ve bunu okulun diğer çalışanlarına da benimsetmesi gerekebilir. Okul yöneticilerinden beklentim iletişim konusunda mümkün olduğu kadar rahatlık sağlamaları gerektiğidir.” şeklinde, başka bir öğretmen (RÖ12 )
“Rehberlik servisinin kıymetini bilen idareciler bu konuda her zaman rehberlik servisi merkezli eğitim yapmaya gayret ederler. Öğretmen-veli arasında koordine sağlayarak, etkin iletişimde bulunarak çalışmaların başarılı olmasına katkıda bulunmalıdırlar.” şeklinde ifade etmiştir.
Diğer önemli görülen bazı rehber öğretmen görüşleri şunlardır:
Her işi rehber öğretmen yapar mantığından sıyrılıp her konuda çözüme ulaşacak kişi görüntüsü ve düşüncesinden sıyrılmamız gerektiğini düşünüyorum. Özellikle sınıf öğretmenlerinin bizleri direkt ‘sorun halledici’ olarak görmelerinin sonucunda beklentinin yüksek olması ancak değişimin yaşanmaması ya da uzun vadeye yayılması durumunda aldığımız geri bildirimler bizleri olumsuz etkilemektedir. Bu konuda rehberlik servisinin tanıtımları iyi yapılmalı ve onlara çalışma alanları verilmelidir. RÖ8
Okul rehberlik servisleri kendi başına bırakılmış durumda. Hiçbir hizmet üretmese göze batmıyor. Hizmet üretilmeye çalışılınca engeller, ciddiyetsizlikler ve imkânsızlıklarla karşılaşılıyor.
Okul yöneticileri PDR hizmetleri hakkında yeterince donanımlı olmalı ve bu yönde hizmet beklentisi içinde olmalıdır. RÖ13
Okul yönetiminin PDR hizmetlerine bakış açısı çok önemli. Artık okullarda rehberlik derslerinin de kalkması ile birlikte okul yöneticilerinin koordinasyon rolü daha da artmıştır. Çünkü öğrencilerle görüşmelerde, uygulanacak etkinliklerde, ders değişimlerindeki birçok konuda idareci belirleyici konumdadır. RÖ22
Genel eğilim rehber öğretmenler olarak tüm koordinasyonu sağlamamız yönünde. Tabi kimi duyarlı ve işin öneminin farkında olan okul idarecileri bu koordinasyonu sağlamak için aktif çalışmakta. Tüm idareciler, rehberlik hizmetlerinin yürütülebilmesi için bu görevi etkin bir şekilde yerine getirmelidir. RÖ40
4.4. Rehber Öğretmenlerin Görev Dışı İş Talepleri Konusundaki Yönetici Eğilimleri ile