• Sonuç bulunamadı

Nüfus ölçütünün Türkiye gibi hızla kentleşen bir ülke için çok düşük tutulmuş olma-

Belgede YÖNETİMLERARASI İLİŞKİLER (sayfa 133-136)

olma-| sı bir yana, yalnız yeni kurulanların değil, tüm belediyelerin gelirlerinin yetersizliği bilinmektedir.

(1) Aslında toplam İlçe sayısı 572'dlr. Ancak, İstanbul, Ankara ve İzmir belediyeleri sınırlan için-de 18 İlçe bulunduğundan, Uç* merkezi belediye sayısı Uca sayısından düşüktür.

121

Merkez-Yerel Arası Görev Bölüşümü: Kargaşa

Görevlerin merkez ve yerel yönetimler arasındaki bölüşümü, bunlar arasında-ki ilişarasında-kilerin de niteliğini ve yoğunluğunu belirleyici etmenlerin başında gelir. Bu nedenle çalışmanın amacı açısından önem taşır.

Kamu görevlerinin değişik düzeydeki kamu yönetimleri arasında paylaştırıl-ması, ülkelerin devlet felsefesine, geleneklerine ve toplumsal-ekonomik yapılarına göre belirlenir. Köklü yerel geleneği olan ülkelerde yerel birimlerin, çoğu ülkelerde merkeze verilen düzenleyici, üretici, hizmet sunucu bir dizi görevi de üstlenmiş bulun-duklarını görüyoruz. Bu nedenle, merkez—yerel biçiminde, evrensel nitelikli bir ayı-rım yapmak olanaksızdır. Genel ve özel yetki ilkeleri soyut, genel kavramlardır, yasa koyucunun anlayışına dayanırlar.

Daha işlevsel ölçütler olarak, yerel nitelikli, yerel halka yönelik, yerel katkıya elverişli, küçük ölçekli, daha verimli olarak yapılabilecek, akçal güçlerinin olanak verdiği görevlerin yerel yönetimlere bırakılması gerektiği söylenebilir. Bunlar da gerek-li açıldıktan uzak, toplumsal yapıya göre yoruma elverişgerek-li,soyut anlatımlardır.

ülkemizde merkez—yerel arası görev bölüşümünün belirli Ökelere dayandığı kolaylıkla söylenemez. Görevlerin iki düzey arasında değişimi hızlıdır. Kimi görev-lerin, sınırlı yerel geleneğe karşılık, yerel olarak nitelenmesine karşın, özellikle dü-zenlemeye ve üretime yönelik görevlerde kesinlik yoktur. Aynca geçişmeler, ikileme-ler ve boşluklar vardır.

Bu alt bölümde, İçişleri Bakanlığı, tç-Düzen Raporlarındaki (1972 ajbjc) kümelendirmeyi asıl olarak, merkez—yerel arasındaki görev kargaşasını ortaya koy-maya çalışacağız.

İl özel İdareleri:

• . " • »

İl özel idare görevlerinin, merkezi örgütlerle olduğu gibi, köy ve belediye gö-revleri ile de sınırlan, kapsamları belli ayırımları yapılmamıştır. Çoğu konularda, deği-şik yönetimler aynı anda görevli olarak görülmektedir.

1— Sağlık ve sosyal yardım görevleri: Başta 1913 tarihli Yasanın 78. maddesi olmak üzere, birçok yasa özel idarelere çevre sağlığı, sağlık kurumlan yapım ve işle-timi, toplumsal içerikli hizmetlerle ilgili değişik görevler vermiştir. Oysa, benzeri gö-revlerin belediyelere, asıl olarak da Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına verildiğini görüyoruz. Aynca 6134 sayılı Yasa ile özel idare hastaneleri anılan Bakanlığa geçmiş ve sağlık hizmetlerinin sosyalleştirildiği tüm illerde, her tür sağlık görevi merkeze geçmiş bulunmaktadır.

2— Bayındırlık görevleri: İl yollarının yapım, bakım"ve onarımı, köy yollan, içme sulan, bataklık ve göllerin kurutulması, iskele, köprü yapımı, kamulaştırmalar, bazı ulaşım araçları sağlamak, su ve elektrik gibi konularda imtiyaz vermek il özel idarelerinin bu alandaki görevlerindendir.

122

Ancak, il yollan yapımı Karayolları Genel Müdürlüğüne, köylerin yol, su ve elektrik işleri ise YSE ve TEK gibi merkezi yönetim kuruluşlarına ya da hizmet ye-rinden yönetim kuruluşlarına geçmiştir.

3— Eğitim ve kültür görevleri: önemli değişime uğrayan görev kümelerinden biri de budur.

İlkokulların yapımı, onarımı, bakımı ve donatımı, hizmetlilerin ücretleri, ye-tiştirme kursları, orta deceli mesleki ve teknik okullar, halk okulları, tarihsel anıtla-rın korunması, sanat ve kültür etkinlikleri, gazete çıkarılması gibi konularda fi özel idarelerine görevler verilmiştir. Oysa, bu konular merkezi yönetimin temel hizmet alanlarıdır.

İlköğretimle ilgili temel Yasa (222 «aydı) bu konuda devlet, fl özel idareleri ve belediyelerin işbirliğini zorunlu kılmıştır. Benzeri durumları okulların bakımı, ona-rım ve donatımları konusunda da görüyoruz.

4— Tarım ve hayvancılık görevleri: Ü özel idarelerine çiftlikler ve fidanlıklar kurmak, tarımsal sulama, araçlar sağlamak, okul açmak, damızlık depoları kurmak, damızlık hayvanları dağıtmak, mera yapmak, tarımsal ve hayvan hastalıklarıyla savaş-mak gibi çok değişik görevler verilmiştir.

Ancak, aynı konular başta Gıda, Tanm ve Hayvancılık ile Orman Bakanlıkları olmak üzere, Toprak Su, DSİ gibi bölge kuruluşları ile Zirai Donatım Kurumu gibi kamu iktisadi teşebbüslerinin temel görevleridir.

5— Ekonomik görevler: Bunlar arasında ticaret ve sanayi odaları, tasarruf ve kredi sandıklan kurmak, sergi, pazar ve panayırlar düzenlemek sayılabilir. .

Ticaret ve sanayi odalan kurmak görevi merkezi yönetimce, tasarruf ve kredi sandıklan ise özel ve kamu bankalarınca yapılmaktadır. Sergi, panayır, gibi görevler ise merkezi yönetim ve belediyelerle paylaşılmışta-,

6— Çeşitli görevler: Uzun dönemli yatırım planlan yapılması, mülki amirlere taşıt, lojman sağlanması gibi görevler merkezi yönetimle paylaşılmaktadır.

Çok kısa olarak sunduğumuz il özel idaresi görevlerinin başta merkezi yönetim olmak üzere, belediye ve köylere de verildiğini, önemli görevlerin hemen tümünün doğrudan merkezi yönetime bağlı eylemci birimlerce yapıldığım görüyoruz.

20. yüzyılın başlangıç yıllannin koşullarına göre belirlenmiş il özel idaresi görevlerinin hemen hemen tümü izleyen yıllarda, çeşitli nedenlerden dolayı merkezi yönetime geçmiştir; Ortaklaşılan görevlerin önemlî^bir bölümü de ya doğrudan mer-kezi yönetimce yapılmakta ya da meimer-kezi yönetim aktanmlanyla gerçekleştirilmek-tedir.

Köy Yönetimleri:

Köylerin öbür yerel yönetimlerden ayrılan bir özelliği vardır. Şöyle ki, il özel idarelerin tümü, belediyelerin büyük çoğunluğu aynı zamanda merkezi yönetimlerin mülki bölümlerinin merkezlerinde kurulmuşlardır. Oysa köyler mülki bir kademe de-ğildir. Dolayısıyla köylere, belediye ve özel idarelerle kıyaslanmayacak sayıda adli, askeri ve yönetsel nitelikli devlet görevleri verilmiştir. Bu nedenledir ki, köy görev-lerini iki ana kümede düşünmek gerekir:

1— Köyün merkezi yönetim görevleri: Saptayabildiğimiz kadarıyla, köyün 35 yasa ve çok sayıda tüzük ve yönetmeliklerle verilmiş, irili ufaklı olarak, yaklaşık 185 tür görevi vardır. Çalışmanın amacı dışında olduğu için ayrıntılarına girmediğimiz, merkezi yönetim adına yapılan köy görevleri bayındırlıktan sivil savunmaya, tekel-den adalet işlerine kadar çok değişik alan ve konulan kapsar.

2— Köyün yerel görevleri: Başta 442 sayılı Köy Kanunu olmak üzere, 16 ayrı yasa^ köye 120'nin üzerinde görev vermiş bulunmaktadır. Köy Kanununun belirle-diği görev sayısı ise 37'si zorunlu (madde 13), 32'si seçimlik (madde 14) olmak üze-re toplam 69'dur.

122 yerel görevin hizmet konularına göre dağılımı ise şöyledir:

Sağlık ve Sosyal Yardım : 2 3

Belgede YÖNETİMLERARASI İLİŞKİLER (sayfa 133-136)