MEMURLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İlk yükümlülük Anayasa ve kanunlara sadakat ödev . ¨Memurlar ve d ğer kamu görevl ler , Türk ye Cumhur yet Anayasasına ve kanunlarına sadakatla bağlı kalmakla yükümlüdür¨ d yor. Devlet Memurları Kanunu'nun 6. maddes nde de var. Esasında bu t p maddeler okurken d kkat çekeb lmek k m zaman zor olur. Bunun alternat f olab l r m yd , n ye bunu yazmaya gerek duymuş, d ye sorab l rs n z. Sadece memurlar değ l, sıradan vatandaşlar b le Anayasaya, kanunlara sadakat dışında başka b r şey yapab l rler m ? Eleşt reb l rler ama ben buna uymuyorum deme mkanı yok. Uymadığı zaman uymamanın dereceler ne göre yaptırımlar söz konusu. Burada n ç n bunu söylem ş? Esasen burada patron Devlet, Anayasa ve yasalar. Devlet, teşk lat ded ğ m z şey de yönet c ler değ lse ne olab l r?

Onu oluşturan hukuk zem n. Yan s z n esas ş veren n z Anayasa ve yasalardır. Dolayısıyla s z n onlara aykırı olmayacak şeyler yapmanız lazım. Ona aykırı olup olmadığına bakmanız lazım. S ze esas d rekt f veren, görev yükleyen, yapma yükümlülüğünüzün kapsamını bel rleyen Anayasalar ve yasalar. Bunu bel rtmek ç n get r lm ş b r hüküm.

Devlete bağlılığı 7. maddede göster yor. Bakın yem n belges var, Kanunda yem n belges n gündeme get rm ş. Bunlar tab öneml şeyler ama burada esasında d kkat edersen z,

192 yem n belges vesa reye değ nerek b r çeş t hatırlatma yapmak st yor. Yoksa nsanların ahlaken çöktüğü durumlarda yem n ett ğ şey ç ğnemes pek muhtemel olab l r. İnsanın yem n etmeye Kanunla zorlanmasının sebeb , uyması gereken hususların b r kere daha okuyarak b l nc ne varmasını sağlamak ç n. Onun ç n de "altını mzalar" d yor. Dolayısıyla bu, esasında yüksek ahlak değerlere sah p, sözünü ç ğnemeyecek nsanların varlığını sted ğ n de göster yor. Buna Gurv tch' n tr d mans yonel değerler şemasında, "yen l k get r c hareketler katı" den l yor. Yan nsanları aynı zamanda yükseltmeye çalışıyor. Olması gereken şek lde davranmaya yönelt yor.

“S z zaten söz ver rsen z, bu sözünüze uyacak k mselers n z. Ş md ye kadar öyle olmasanız b le bundan sonra öyle olacağınızdan em n m." demek. Onlara o n tel ğ , b l nc vereb lmek ç n. O yüzden de Kanuna koymuş. Devlete bağlılık da yükümlülüklerden b r s .

"...herhang b r s yas part , k ş veya zümren n yararını veya zararını hedef tutan b r davranışta bulunamazlar; görevler n yer ne get r rlerken d l, ırk, c ns yet, s yas düşünce, felsef nanç, d n ve mezhep g b ayırım yapamazlar; h çb r şek lde s yas ve deoloj k amaçlı beyanda ve eylemde bulunamazlar ve bu eylemlere katılamazlar." Bu da öneml b r lke. Bu lke değ şmeden, mantığında enteresan b r değ şme oldu. Ben de çok sabetl görüyorum.

Mesela; s yas part ye üye olma yasağı bu kapsamda gündeme get r l yor. Esasında tarafsızlığı sağlamak öneml , tarafsız görünmek değ l. S yas part ye üye olmamak, tarafsız görünmek ç n b r unsur. Ama b r k msen n b r mensub yet varsa, b r f k r grubu çer s ndeyse, dünyaya a t b r bakış açısı terc h varsa, yen anlayış bunu saklamasını sağlamak değ l, tam ters ne legal ze etmek. Yan s yas part ye üye olsun, sted ğ derneğe, düşünce grubuna üye olsun. N ye? Çünkü bunu gördüğümüz takd rde, kamu gücünü kullanırken lehe veya aleyhe davranıp davranmadığını daha y anlamak mümkün olab l r. B r k mse s yas part ye üyel ğ n ortaya koyuyorsa, kamu gücünü kullanırken o s yas part ye üye olanları kayırıp kayırmadığı, o s yas part le rekabet çer s nde olanların aleyh ne kullanıp kullanmadığı daha rahat denetlen r.

Halbuk tarafsız gözükürse, (tarafsız gözükmek, tarafsız davranmaktan farklı b r şey) tarafsız davranıp davranmadığı anlaşılamaz. Dolayısıyla tam ters ne tarafsızlığı sağlamak ç n memurun taraf olmasına fırsat verme yaklaşımı var artık. Taraf olsun k veya tarafsa onu gösters n k , tarafsız davranıp davranmadığı anlaşılsın. Bu yüzden de kamu gücünü kullanırken kayırma yapıp yapmadığı anlaşılsın. Kıyafet yasakları esk den böyleyd . O zamanlar bu hep söylen yordu. Başörtüsü yasağı get rmek, tarafsızlığı sağlamak ç n y b r yöntem m d r yoksa başını örtmek steyen örtsün, davranırken buna yönel k olarak farklı b r davranış ç nde m değ l m , daha kolay denetleneb ls n. Dolayısıyla buradak tarafsızlık görünürdek b r tarafsızlıktan z yade çer kte. Bu nedenle de g derek memurun kıyafet esnekleşmeye başladı. Mesela öğret m

193 üyeler nde kıyafet mecbur yet , saç-sakal kuralı vs. f len yok. Tarafsız görünmek değ l davranmak büyük b r merhale, yaklaşım farkı oldu. Bunu da sağlayan, tarafsızlık ve devlete bağlılık maddes aynı kalsa b le anlayışın tam ters değ şmes . Esk den anlayış, tamamen şekle kalıba sokmayı, h ç b r şeye üye olmamasını sağlamayı, spor kulübüne b le üye olmak ç n önceden İç şler Bakanlığı'ndan z n almayı gerekt r yordu. Ş md , "Ne yaparsan yap ama kamu gücünü kend amaçların ç n kullanma, kamu gücünü gerekler ne göre kullan. Taraf olarak kamu gücünü kullanma." anlayışı söz konusu. O yüzden de kamuda dayanışmacı gruplara karşı olumsuz b r bakış söz konusu. Çünkü dayanışmacı b r grup söz konusu olursa, nsan kamu gücünü gerekt ğ şek lde kullanmaz d ye bakılıyor. Dolayısıyla görünürlüğü sağlamak değ l, kamu gücünü gerekt ğ şek lde kullanacak b r b l nçte olmak gerek yor. Tarafsızlık, y ne aynı maddede gündeme gel yor.

11. maddede taat ödev var. "Devlet memurları kanun, tüzük ve yönetmel klerde bel rt len esaslara uymakla ve am rler tarafından ver len görevler yer ne get rmekle yükümlü ve görevler n n y ve doğru yürütülmes nden am rler ne karşı sorumludurlar." İtaat ded ğ m z şey, h yerarş . Mantığı şöyle; devlet memuru da b r nsan ama kend terc h n , rades n kullanan b r nsan değ l. Devlet memuru olmak konusunda rades n kullanmış durumda. Sonra sabets z de olsa, kanuna aykırı olmadıkça bel rlenm ş b r radeye uyması gerek yor. Herkes kend ne göre davrandığı takd rde İdarede tutarlılık söz konusu olmaz. Dolayısıyla taat yükümlülüğü, "onlar yolcu, b z hancı" d yerek am rler d nlememek değ l. Tam ters ne d nlemey , onların d rekt fler doğrultusunda yapmayı, d rekt fler nde kanuna aykırılık varsa kaz etmey , suç n tel ğ varsa uymamayı gerekt r yor. Ama bu çerçevede h yerarş , kend radem z değ l İdare tüzel k ş l ğ adına oluşmuş radey yer ne get ren olmanızı st yor. Yan "Ben Aydın Gülan’ım ama görev m dolayısıyla bunu yapmak zorundayım." ded rtmek st yor, Kr stof Kolomb le Kral Ferd nand arasındak l şk de olduğu g b . "Kral olmasına kralım ama her sted ğ m de yapamam k ."

ded rtmek. Görev m n gerekler n yapmak zorundayım, beğenm yorsam ayrılacağım, ama bunun ç ndeysem yer nde, sabetl bulmasam b le bu ben m adıma ve ben m rademle değ l, ç nde bulunduğum raden n b r kararı olduğu ç n bunu yer ne get receğ m. Dolayısıyla bunu yer ne get rmek de b r yükümlülük. Korunaklı statünün yükümlülükler altında. Yan korunaklı statü sadece b r koruma get rm yor, b r de davranış yükümlülükler get r yor.

H zmet şahsen ve kes nt s z olarak görme ödev . Bu da öneml ödevlerden b r s . Esk den çok lg nç uygulamalar vardı. Mesela b r s devlet memuru oluyor. B r maaş alıyor, kend yer ne başka b r s n daha düşük maaşa şe get r p götürüyor. Kend s aradan kom syon alıyor. Böyle b r şey, skandal n tel ğ nde. Olmaması gerek r. Artık 3. dünya ülkeler nde oluyor. Türk ye'de

194 artık çok örneğ ne rastlanmıyor. B r ara tem zl k şç ler nde söz konusuydu. Tem zl k şç ler toplu sözleşme le çok yüksek den len b r ücret alıyordu. Asgarî ücretle yer ne başka b r s n tutuyorlardı. Kend ler çalışmıyor, o ücret alıp yer ne başkasına ver yordu. Oysa şahsen yapmak yükümlülüğü var, özell kler n neden yle sen seç ld n, devlet memuru oldun. Yan başkasına devredemezs n, başkasını kend n yer ne kame edemezs n. "Ben gece bekç s y m ama ş m var kayınpeder m dursun yer mde. Sonuçta mesele gece b r n n durması değ l m ? Ha ben durmuşum, ha kayınpeder m. B r şey farketmez." Bu, olmaz. Şahsen ve kes nt s z olarak yapman lazım. Kes nt s zl k de kronoloj k b r kes nt s zl k değ l. Kamu h zmet n anlatırken bahsett k. İz nler dışında devam etmek. Dolayısıyla kes nt s zl k göreve tam b r devamı gerekt r yor. Cumartes -pazar gelmemes kes nt sayılmıyor. N ç n? H zmet n gerekt rd ğ zaman d l m ç nde olmak gerek yor. Yıllık tat ller de bu sebeple kes nt sayılmıyor. Mazeret zn , sağlık zn , doğum zn ... Bunlarla kes nt s zl k etk lenm yor. Bunun dışında görev n başında olmak ve kes nt s zl k b rb r n tamamlayan hususlar.

Mal b ld r m nde bulunma ödev . Memurların mal b ld r m nde bulunması lazım. Göreve g rerken, sonu 0 ve 5 le b ten yıllarda ve mal varlığında öneml b r gel şme olduğunda mal b ld r m nde bulunması gerek yor. N ç n memurun mal b ld r m nde bulunması gerek yor?

Yolsuzluklara engel olmak ç n. Görev dolayısıyla açıklanamayan b r kazanç sağlamışsa bunu anlayab lmek ç n. Maaş hesabı bell , m ras kalmadıkça veya b r başka şey olmadıkça gel r n n artışı bell olacak. Mal b ld r m bununla lg l . Bunun ç n de h çb r gel şme olmasa b le 5 senede b r mal b ld r m nde bulunma yükümlülüğü var. Ayrıca mal varlığında öneml b r artış olduğunda 1 ay ç nde b ld rmes gerek yor. Araba aldığında, ev aldığında.. Aynı zamanda eş ne ve çocuklarına l şk n hususları da b ld rmes gerek yor. Devlet memurluğu benzer görevlere gelenlerde de bu söz konusu. Beled ye başkanı, bakan.. vs. memurluk dışında yönet m görevler ne gelenlerde de. Bu da arkadaşımızın söyled ğ g b yolsuzlukla mücadele kapsamında get r lm ş b r hüküm.

Kıyafet mecbur yet . Bu da DMK'ya ek 19. maddede get r lm ş durumda. Yazlık, kışlık kıyafet g b düzenlemeler var. Bu da memurluğun gerekt rd ğ c dd yete sah p olmaya yönel k olarak değerlend r l yor. Kıyafet ne göre b r k msen n memur olup olmadığını alışkın göz anlar.

Kıyafet n bel rley c unsurları vardır. Mesela merkez teşk lat memuru olup olmadığı b le kıyafet ne göre anlaşılır. Ankara'dak bütün devlet memurları, sadece ceket-kravat değ l, takım elb se-kravat g yerler. H zmetl ler b le neredeyse öyled r. Dolayısıyla b r kıyafet geleneğ vardır. Yazlık kıyafette ceket hang hallerde g y lmez, makam-ı arzda nasıl g y l r, kadınlar bakımdan tayyör g ymek, pantolon g ymemek vs. g b hususlar vardır. Ama bu, neredeyse

195 oyb rl ğ le aşılmakta olan b r yaklaşımdır. Çünkü ded ğ m g b anlayış artık, görünürdek tarafsızlık, görünürdek memurluktan z yade davranışlarda tarafsızlık, davranışlarda memurluğun gerekt rd ğ c dd yet ç nde olmaya dönmüştür. Dolayısıyla şekl davranış kalıpları, öze l şk n b r dönüşüm geç rmekted r.

Resmî belge, araç ve gereçler ger verme ödev . Devlet memurları, ver len araç ve gereçler , yetk ver len mahal dışına çıkaramazlar. Husus şler nde kullanamazlar. Bu, öneml lkelerden b r s . Kend s ne ver len resm araç ve gereçler , görevler sona erd ğ zaman ade etmek zorundadır. Mühürler olab l r, başka araçlar olab l r. Mesela b z m odalarımızda tarayıcı, yazıcı, b lg sayarlar var. Bunları h zmet gerekler dışında kullanmakla lg l hususlar gündeme geleb l r. Bunlar, ş n ruhu gereğ get r lm ş yükümlülüklerden b r s d r. D kkat edersen z bunlar, yükümlülükler.

Esk den bu yükümlülüklerden çok lg nç b r tanes vardı. O da kamet mecbur yet . Bu kamet mecbur yet , 2011'de yürürlükten kaldırıldı. Esk den memur, görev yaptığı beled yen n sınırları ç nde oturmak zorundaydı. Bunun mantığı da şuydu; acele gelmes gerekeb l r, özell kle doktorları esas alırsak. D yel m k ; doktor Çatalca'da çalışıyor ama Kartal'da oturuyor.

Çatalca Devlet Hastanes 'nde görev saatler dışında b r traf k kazası le an den ht yaç olsa zaten Çatalca'ya gelmes saatler sürer. Dolayısıyla özell kle pol s, tıp görevl s , tfa ye, AFAD görevl s g b ac l personellerde önem taşıyor. İcapçı den len statü, yan mesa saat dışında da çağrıldığında gelmes gereken k ş ler. Onlar ç n get r lm ş b r yükümlülüktü. Ama herkes ç n söz konusuydu. Mesela b z m ün vers ten n Gebze'ye kadar serv s vardı. Ama Gebze'de oturmak yasaktı. Bu artık çel şk hal ne geld ğ ç n kanun değ ş kl ğ le kalktı. Hala bell görevler ç n get r lm ş böyle özel düzenlemeler var. Yan statünün genel ne l şk n olmaktan çıktı; doktorlar, pol sler ç n kend alt statüler nde kalan b r yükümlülük hal ne geld .

Bunlar yükümlülüklerd , ş md yasaklara geld k.