Kısmen Kamulaştırma

Kısmen kamulaştırmadan başlayalım. B raz önce verd ğ m z örnekte de olduğu dare, kamulaştırma yaparken t yacına göre bakar, k ş ye göre bakmaz. Dolayısı le; k ş ler kamulaştırmanın gerçek konusu değ ld r. Kamulaştırmanın gerçek konusu taşınmazlardır. B r alanda farklı mülk yet ç zg ler olduğunu düşünel m. S z o alana l şk n yol yapacaksanız, yolun geçeceğ güzergahı bel rleyeceks n z. Bu yolun geçeceğ güzergahta k m n ne arsası varsa onu alacaksınız. Aldığınız arsa A’ya a t olab l r, B ve C’ye a t ufak b r kısım olab l r, D’den b r kısım alab l rs n z, E’den alıyorsunuz ve belk de burada b r s n n de arsasının tamamını alıyorsunuz.

Dolayısıyla; burada bu güzergahı bel rlerken taşınmazların k me a t olduğuna bakmıyorsunuz, ht yacınıza bakıyorsunuz. Bu; ht yaç dolayısı le b r taşınmazın tamamının kamulaştırılması demek değ l; bazısının tamamı olab l r, bazısının b r kısmı olab l r. B r kısım olduğunda da nasıl bel rleyeceks n z? Mesela; A’nın arsasının kalan kısmı, h ç kullanılmayacak n tel kte se, bunu da kamulaştıracak mısınız? Bunun bedel n de verecek m s n z? Burada C’n n taşınmazının b r kısmı alınıyor ama C yola cephel olduğu ç n taşınmazı değerlen yor, taşınmazı değerlend d ye C’ye vereceğ n z paranın b r kısmını kesecek m s n z? D’n n taşınmazı ortadan k ye bölündü ve kalan kısmının değer düştü d ye kamulaştırma bedel n daha artıracak mısınız? Bu sorunlarla uğraşmaya kısm kamulaştırma den l yor. Mantığı da şöyle: Evet, b r k msen n taşınmazının b r kısmı kamulaştırıldı d ye kamulaştırılmayan kısımda değer düşüşü varsa o

137 değer düşüşünü karşılamak lazım bell kurallara göre. Değer artışı varsa da b r kısmını y ne bell kurallara göre emmek lazım. Ama; bunun b r sınırını bel rlemem z lazım. Öyleyse, kısm kamulaştırmanın b r hakkan yet gereğ al-ver kısmı olması lazım, b r yandan da hakkan yet gereğ bunun b r denges n n olması lazım.

Düşüşe göre ne kadar düşüş karşılanacak, yüksel şe göre bedelden ne kadar yüksel ş düşülecek. Bunu bel rlemek lazım. Pek kullanılmaya müsa t olmayan kısım da kamulaştırılacak mı? Mal sah b “Al bunu.” ded ğ zaman dare almak durumunda mı? Madde

“Evet, o zaman onu da almak zorundasın.” d yor. Madden n mantığı bu. Eğer kamulaştırmadan ger ye kalan kısım kullanılmaya müsa t değ lse lg l n n taleb üzer ne onun da kamulaştırılmasına karar ver leb l r. Yollarda olursa buna yol artığı derler. İdare yol artığı alır.

Madde “Kamulaştırma dolayısı le mal sah b n n el nde kalan kamulaştırılmayan kısmın kıymet düşmüşse kamulaştırma bedel ne düşen kıymet kadar da b r kamulaştırma bedel n eklemek gerek r. Eğer k ş n n ger de kalan arsası kamulaştırma neden le değerlenm şse daren n o değer de kamulaştırma bedel nden düşmes gerek r.” d yor. Maddey bu bakış açısı le okuyun.

Madde 12/1-b: “Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymet nde, kamulaştırma neden yle eks lme meydana geld ğ takd rde; bu eks len değer m ktarı tesp t ed lerek, kamulaştırılan kısmın (a) bend nde bel rt len esaslar da res nde tay n olunan kamulaştırma bedel ne eks len değer n eklenmes yle bulunan m ktardır.”

Yan ; “Bu eks len değer ekleyeceğ z.” d yor. “Kamulaştırma bedel mahkemen n b çt ğ bedeld r.” dem ş madden n a bend nde. B bend nde de “B r eks lme varsa bu eks lmen n eklenmes yle bulunan değerd r.” den lm ş. Eks lme nasıl olur? Arsanın bütünlüğü bozulab l r.

Bu sadece m² meseles değ ld r.

Bakın b r de şu var:

Madde 12/1-c: “c) Kamulaştırma dışında kalan kısmın bedel nde kamulaştırma neden yle (Yan kalan kısım değerlenm şse. Genell kle de yol vs. geçt ğ zaman değerlen r.

Daha önce önünden yol geçmeyen b r taşınmazın b r kısmı alınıp yola katılırsa, yola cephel b r arsa hal ne gelecek. Bu tarım toprağı da olsa, şeh r toprağı da olsa değer artıran b r şey.) artış meydana geld ğ takd rde se, artış m ktarı tesp t ed lerek, kamulaştırılan kısmın (a) bend nde bel rt len esaslar da res nde tay n ed len bedel nden artan değer n çıkarılmasıyla bulunan m ktardır.”

Ama devamında;

138 Madde 12/2: “Şu kadar k , (c) bend gereğ nce yapılacak nd rme, kamulaştırma bedel n n yüzde ell s nden fazla olamaz.” den l yor. Yan ; “Bedel nd reb l rs n ama ne kadar çok değer artışı olursa olsun kamulaştırma bedel n n ancak %50’s n nd reb l rs n.” d yor.

Madde 12/3: “(b) ve (c) bentler nde sözü ed len bedel n düşüş ve artış m ktarları, 11 nc maddede bel rt len esaslara göre bedel takd r suret yle tesp t olunur.

Madde 12/4: Kamulaştırma dışında kalan kısım, mar mevzuatına göre yararlanmaya elver şl olduğu takd rde;kes len b na, hata duvarı, kanal zasyon, su, elektr k, havagazı kanalları, mak ne g b tes slerden mal sah pler ne kalacak olanlarının esk n tel kler da res nde kullanılab lecek duruma get r leb lmeler ç n gereken g der ve bedel, bel rlenerek kamulaştırma bedel ne lave olunur. (Yan ; b nanın yarısını kesm şsen z, kalan kısım da yen den b nayı yapacak/tamamlayacak se, yen b nayı tamamlamak ç n harcanacak parayı da kamulaştırma bedel ne ekleyeceks n z mar kanununa göre kullanılması mümkünse.) Bu masraf ve bedeller (b) bend nde yazılı kıymet düşüklüğü m ktarının bel rlenmes nde gözönünde tutulmaz.”

Madde 12/5: “B r kısmı kamulaştırılan taşınmaz maldan artan kısmı yararlanmaya elver şl b r durumda değ l se, kamulaştırma şlem ne karşı dar yargıda dava açılmayan hallerde mal sah b n n en geç kamulaştırma kararının tebl ğ nden t baren otuz gün ç nde yazılı başvurusu üzer ne, bu kısmın da kamulaştırılması zorunludur.”

Yan ; kullanılmaya müsa t olmayan kısmı da dare olarak ht yaç duyulmasa b le kamulaştırma bedel n ver p daren n el nden onu almanız söz konusu.

24.03.2016

Kamulaştırma (Devamı)

Kamulaştırmanın bütünü ç ndek şlemler n h çb r s , kamulaştırma şlem n n bütününü fade etmez. B rl kte değerlend r ld ğ nde b r kamulaştırma sürec bulunmaktadır.

Kamulaştırmaya başlama kararı⁵, dolayısıyla kavram olarak aldatab l r, ancak bu b r süreçt r.

Kamu yararı kararı, dar şerh konulması, mahkeme aracılığıyla tebl gat yapılması söz konusudur.

5 2942 s. Kanun mad. 7

139 Kısm Kamulaştırma Devam⁶

Kısm kamulaştırmada se, b rkaç problem söz konusudur.

Bunlardan lk , taşınmazın tamamının değ l, b r kısmının kamulaştırmasının değer düşüklüğüne veya değer artışına yol açması hususudur. Artış ve düşüşler n, kamulaştırma bedel n etk leyeceğ b r düzenleme öngörülmüştür. Örneğ n, değer düşmes n n %50’den daha fazla olmamasını kanun b r şart olarak öngörmüş. Sonuç olarak kamulaştırma bedel n n objekt f olarak, metrekare c ns nden bel rlenmes söz konusudur, kısm olması dolayısıyla da artış ve düşüş etk ler de hesaba katılmaktadır.

İk nc problem se, kısmen kamulaştırma neden yle kalan kısmın şe yaramaz olması hal nde durumun ne olacağına l şk nd r. Bu halde, lg l n n başvurusu üzere daren n o kısmı da kamulaştırması söz konusudur. Buna l şk n uyuşmazlığa se adl yargı bakmaktadır. Buradan kaynaklanan uyuşmazlıklar çoğunlukla para uyuşmazlıkları, taşınmazın kullanılıp kullanılmayacağı hususu, mülk yet bakımından adl yargının daha eh l olması dolayısıyla değ l de, eş tler arasındak uyuşmazlığı çözmek konusundak genel görevl adl yargıya bırakılmıştır.

İdare kamu gücü kullanarak, karşı tarafın rades ne bağlı olmaksızın kend mülk yet ne geç rme konusundak yetk s dışında herhang b r üstün yetk s n kullanamaması amacıyla bu şek lde düzenlenm şt r. Idaren n buradak tek üstünlüğü, satmama rades n kıran alma gücüdür.

Dolayısıyla alma sürec ndek adl yargının devreye g rmes meseles , daren n başka kamu gücü kullanımına mkan vermemes ne yönel k b r terc h n görünümü olab l r.

6 2942 s.Kanun, mad.12

‘Kısmen kamulaştırılan taşınmaz malın değer ;

a) Kamulaştırılmayan kısmın değer nde, kamulaştırma sebeb yle b r değ ş kl k olmadığı takd rde, o malın 11 nc maddede bel rt len esaslara göre takd r ed len bedel nden kamulaştırılan kısma düşen m ktarıdır.

b) Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymet nde, kamulaştırma neden yle eks lme meydana geld ğ takd rde; bu eks len değer m ktarı tesp t ed lerek, kamulaştırılan kısmın (a) bend nde bel rt len esaslar da res nde tay n olunan kamulaştırma bedel ne eks len değer n eklenmes yle bulunan m ktardır.

c) Kamulaştırma dışında kalan kısmın bedel nde kamulaştırma neden yle artış meydana geld ğ takd rde se, artış m ktarı tesp t ed lerek, kamulaştırılan kısmın (a) bend nde bel rt len esaslar da res nde tay n ed len bedel nden artan değer n çıkarılmasıyla bulunan m ktardır. Şu kadar k , (c) bend gereğ nce yapılacak nd rme, kamulaştırma

bedel n n yüzde ell s nden fazla olamaz.

…

Bu madden n uygulanmasından doğacak anlaşmazlıklar adl yargıda çözümlen r.’

140 Dava Hakkı⁷

Bu madde, Kamulaştırma Kanunu’nun ana damarını oluşturmaktadır. Bu madde, dar yargı sürec n devreye sokmaktadır. Kamulaştırmanın yapılıp yapılmadığı meseles n bel rleyecek olan, dar yargıdır. Adl yargı, kamulaştırmanın varlığına yönel k b r süreç yürütülmemekted r, dahası bedel n hakkan yete uygunluğuna l şk n değerlend rme yapmakta olup, bu husus k nc l b r meseled r. Kamulaştırmanın yapılmaması gerekt ğ düşünülüyor se, araç olarak dar yargı devreye g rmekted r.

Idar yargıda görülecek davalarda süreler n yarıya nd r lm ş olduğu görülmekted r. 60 günlük dava açma süres , 30 gün olarak bel rlenm şt r.⁸ İdaren n çabuklaştırma rades n n b r görünümüdür. Yargılama usuller de bu madde de bel rlenm ş, örneğ n b rden fazla mal k n olduğu davalarda⁹, tek başına dava açma hakkı olduğu kabul ed lmekte ve buna l şk n açılan davaların öncel kl görülmes ne l şk n b r yaklaşım söz konusudur. Sonuç olarak Kamulaştırma Kanunu bütüncül b r bakış açısıyla, sadece şlem n yapılışına l şk n değ l, dar usule l şk n şler de ele almış. Öneml görülen usullerde düzenleyerek bütüncül yaklaşımını göstermekted r. Hatta, kamulaştırma davalarında, avukatların bedel üzer nden ücret vekalet sözleşmes¹⁰ yapılmasını yasaklamaktadır. Başka kanuna ht yaç duyulmasının önüne geç yor.

7 2942 sayılı Kanun. mad. 14

‘Kamulaştırmaya konu taşınmaz malın mal k tarafından 10 uncu madde gereğ nce mahkemece yapılan tebl gat gününden, kend ler ne tebl gat yapılamayanlara tebl gat yer ne geçmek üzere mahkemece gazete le yapılan lan tar h nden t baren otuz gün ç nde, kamulaştırma şlem ne karşı dar yargıda ptal ve madd hatalara karşı da adl yargıda düzelt m davası açılab l r.

İdar yargıda açılan davalar öncel kle görülür.

İşt rak hal nde veya müşterek mülk yette, paydaşların tek başına dava hakları vardır.

İdare, kamulaştırma belgeler n n mahkemeye ver ld ğ günden t baren otuz gün ç nde madd hatalara karşı adl

yargıda düzelt m davası açab l r.

İdare tarafından, bu Kanun hükümler ne göre tesp t olunan mal ke ve z lyede karşı açılan davaların görülmes sırasında, taşınmaz malın gerçek mal k n n başka b r şahıs olduğu anlaşıldığı takd rde, davaya bu gerçek mal k, tapu mal k n n daha önce öldüğü sab t olursa m rasçıları da dah l ed lmek suret yle devam olunur.

Açılan davaların sonuçları dava açmayanları etk lemez.

8 Dördüncü sınıfta İdar Yargılama Usulü ders nde bu konu şlenecekt r.

9 2942 s K. Mad.14/3 10 2942 s.K. Geç c 6.mad./7

‘Bu madde kapsamında açılan davalarda mahkeme ve cra harçları le her türlü vekalet ücretler bedel tesp t davalarında öngörülen şek lde maktu olarak bel rlen r.’

141