Bağımsız İdar Otor teler

Gündem şu: Bu yapı ç nde dare şemasının, dar teşk lat türler n n ht yaçlara cevap vermed ğ kabul ed l yor. Nasıl vermed ğ kabul ed l yor? Mesela; GSM pazarını ele alalım.

GSM pazarı çok büyük b r pazardır. Türk ye’de neredeyse herkes n b r telefonu var. Herkes ayda buna l şk n 25 TL’den başlayıp daha büyük paralara kadar çıkab len bell b r para harcıyor. Dolayısıyla; bu kadar büyük ve hazır müşter s olan b r pazar çok caz p b r pazardır.

Ama bu pazardan pay alab lmek ç n de müth ş yatırım yapmak gerek r. Yatırım yapan k mse d yor k : “Ben böyle b r şeye g receğ m ve çok da para kazanmayı düşünüyorum; ama bu dare teşk latı ç nde ben m muhatabım Ulaştırma Bakanlığı olursa, Ulaştırma Bakanı sürekl değ ş yor. Bakan, seç mden seç me sürekl değ ş yor ve hatta bazen aynı part n n kt darı dönem nde olsa b le bakanlar değ şt ğ zaman yaklaşım değ ş yor. S z de bu teknoloj n n

58 gelmes n st yorsanız, ülken ze ben m bu parayı yatırab lmem ç n ben m muhatabımın günlük ülke s yaset nden ayrı ve bu şte uzman k mseler n bel rleyeceğ , dünyadak elektron k haberleşme standartları çerçeves nde tecrübel , tekn k b lg ye sah p b r karar verme mekan zması olması lazım. Bana bu konuda uzman ve ‘bağımsız’ b r kuruluş lazım.”.

Karşısında: “Madem bu denl büyük yatırım get receks n, ayrı b r tüzel k ş l k kurulacak (BTK) ve Ulaştırma Bakanlığı ç nde olmayacaktır. Bu tüzel k ş l k sadece bu konu le lg lenecek b r tüzel k ş l k olacak ve bu tüzel k ş l ğe konusunda uzman k ş ler atayacağım, bu tüzel k ş l ğe atadığım k mselere bağımsızlık vereceğ m, güvence vereceğ m ve bunlar ülken n genel pol t kalarından, hükümet n kararlarından bağımsız olarak kend kararlarını alacaklar. Bu ş hang kararı gerekt r yorsa onu alacaklar.” Derv ş Kanunları le -Kemal Derv ş o ekonom bakanı ken çıkarıldığı ç n kanunlar o şek lde anılıyor- 15 kurul kuruldu. Dünyadak sermayen n geleb lmes ç n, ekonom k alanda yatırım yapılacak alanlardak aktörlere sted kler hukuk güvenl ğ ve devamlılığı sağlayacak uzman kuruluşlar get r ld . Uluslararası dolaşan para, b r ülkeye yatırım amacıyla gelmek ç n McDonald’s sandv çler g b b r hukuk s stem st yor. Buna Fransızlar McDonald zasyon (McDonald sat on) d yor. Yan ; “Ben Fransa’da da aynı telekomün kasyon mevzuatına tâb olayım, ABD’de de, Türk ye’de de…

Türk ye’de aynı mevzuata tâb olmazsam gelmem, s z b l rs n z. Ben paramı g der başka yere yatırır, orda kazanırım.” Ülkeler de gel p nsanlar para yatırsın, buradak teknoloj y gel şt rs n ve yapsın d ye buna uygun olarak hukuk s stemler n değ şt r p değ şt rmemeye karar ver yorlar. İşte Derv ş Kanunları aşaması böyle b r karar mekan zmasıydı. Ekonom k bakımdan dışarıdan para g r ş ne ht yaç olduğu da düşünüldü, teknoloj dek yen l kler de. Dolayısıyla;

“Madem st yorsunuz ben de s ze Tütün Kurulu’nu kuruyorum, Şeker Kurulu’nu kuruyorum, Rekabet Kurulu’nu gel şt r yorum, BDDK’yı kuruyorum..” den ld . Bütün bu bağımsız dar kurullar, ekonom k hayatın gerekt rd ğ ayrı karar vereb lecek uzman kuruluşlar olsun d ye yapılıyor.

“Hukuk hukukçulara bırakılamayacak kadar öneml b r şt r.” den l yor. Hukukçulara bıraktığınızda masa başında düzenl yorlar, bu ş n uzmanı olanlar hukukçular yardımı le ş n gerekler n düzenleyecekler. Bunu düzenleyeb lmek ç n de ayrı b r tüzel k ş l k model ne ht yacımız var. İşte ortaya ş md BİO yan bağımsız dar otor te den len tüzel k ş ler çıkıyor.

Merkezden yönet m değ l, ayrı tüzel k ş l ğ var. B r nc n telemeye göre h zmet bakımından yer nden yönet m tüzel k ş s . İk nc n telemeye göre se kamu kurumu; ama kend ne özgü b r

ht yacın ortaya çıkarttığı b r yönet m model d r.

59 Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönem nde esasında bunun örnekler var. Ş md k İstanbul Erkek L ses b nasının olduğu yerde bulunan Rej ’n n kuruluş sebeb , Osmanlı’nın borçlarını bütçes ne g rmeden alacaklıların tahs l edeb lmes ç nd r. Yan ; ayrı b r tüzel k ş l k olarak kurmuş ve tuz vs. t caret nden gelen gel rlere kap tülasyonlar çerçeves nde alacaklarını tahs l edecekler gel r get ren faal yetlere kaynakta el koymak stenm şt r. Bakış açılarına göre de k m s “Ne güzel uluslararası f nans dünyasından ülkeye para gel yor” d yor k m s de

“Dünyadak sermaye, ülkeler n ekonom ler n çökertmek ç n kend ne göre de hukuk yaparak gel yor. Ve öyle de b r gel yor ve öyle de b r bağımlılık da oluşturuyor k çek ld ğ anda yıkılırsın. B r anda çek lse yıkılacağınız şek lde s ze bağımlılık oluşturuyor. Dolayısıyla; çok yanlıştır.” d yor.

Uluslararası f nans p yasası, bağımsız dar otor teler ve mümkün olduğu kadar bölünmüş tüzel k ş l kler st yor, mümkün olduğu kadar çok ş ver lm ş yerel yönet mler st yor. “Onlar ş n ç nden kalkamayacağı ç n sözleşme le b ze verecekler ve nasıl olsa b z yapacağız.

Dolayısıyla; hem bölel m ve buradak kamu h zmet n n kamuya dönüşen kısmını rahatça alalım hem de sonra b rleşt rel m, AB d yel m.” d ye düşünüyor. AB’n n kuruluş amacı; kend ler n n de ortaya koyduğu üzere tamamen rekabet sağlamaktır. AB hem kend ç nde yerel yönet mler çok gel şt r yor, f nansa uygun lokmalar hal ne get r yor hem de b r bütün olarak toparlıyor ve kend düzenlemeler le adeta “İş n p ben m el mde, ben düzenl yorum, ben m yaptığım dışında b r şey yapamazlar. Ben m kurallarıma uymak zorundalar” d yor. İşley ş kanunla sağlanacak g b olmadığı, hız gerekt rd ğ ç n kanunla genel yetk almış bağımsız dar otor teler faal yet n gerekt rd ğ her türlü kararı kend ler düzenl yorlar. Uyulup uyulmadığını denetleyerek uymayana yaptırım uyguluyorlar. Yan ; hem kuralı koyuyor, hem cra ed yor, hem de adeta yarı yargısal b r b ç mde yaptırım uyguluyorlar. Dolayısıyla; bu bağımsız dar otor teler, ekonom n n ve faal yet n gerekt rd ğ hıza sah p, kend alanlarında genel yetk l , düzenlemeler n kend s yapan, hızlı ekonom n n gerekler ne uyan yapılardır. Böyle b r ht yaç var. Bu b r klas k yönet m ht yacının ortaya koyduğu b r tüzel k ş l k model değ l; bu ekonom k baskının ve t car faal yet n gerekt rd ğ hukuk güvenl k arayışının dare le olan l şk ler nde sted ğ b r tüzel k ş l k yapılanmasıdır. Bunu doğru okuyab lmek ç n ger ye doğru b rkaç katman g tmek lazım, ler ye doğru da fütür st yaklaşmak gerek r.

İk nc b r ht yaç; bu sefer dareden kaynaklanıyor. İdare, b rçok ş n kamu hukuku kurallarına göre yapamıyor. Mesela; İBB Cemal Reş t Rey Salonu’nu şletecek. Cemal Reş t Rey Salonu’nda çeş tl etk nl kler oluyor, dernek toplantıları, kongreler oluyor. Bu t p salonların şlet lmes ayrı b r b lg gerekt r yor. Bu ayrı b r uzmanlık gerekt r yor ve bunun ç n de devlet

60 memuru maaşı le eleman st hdam edem yor. Kamu hukuku kurallarına göre faal yet gösterecek tüzel k ş lerle bu ş yapamıyor ve kend s b r ş rket kuruyor. Cemal Reş t Rey Salonu’nu 1 yıllığına o ş rkete hale le ver yor. Ş rket de Cemal Reş t Rey Salonu’nu şlet yor, kararları hemen hzılıca alıyor, k m s ne 10 b n dolar üzer nden ver yor, k m s ne kongre alanı taleb çok fazla se 20 b n dolara çıkartıyor, k m kongrelere daha ucuza ver yor. Yan ; dolar üzer nden yapab ld ğ , mevs m ne göre f yatlarını artırıp azaltab ld ğ b r hareketl l k göster yor.

Halbuk kamunun el nde olsa, b r tar fe yayınlayacak ve tar feye göre de “Salonun k rası şu kadardır.” d yecek ve bu salon k rasına l şk n sözleşme model n ona göre yapacak, yetk l ler bu konuda gereken hızda karar alamayacak. Dolayısıyla ne yapıyor? Çöp toplamadan tutun da salonun şlet lmes ne kadar, bu kamu hukukuna göre olmuyor, özel hukuka göre faal yet gösters n d ye b rçok ş n kend kurduğu ş rketlere yaptırıyor.