Kamulaştırma Kanunundak Düzenleme Bakımından Kamulaştırma Sürec

Amaç ve Kapsam kısmından yola çıkarsak, bu kanunda neler düzenlend ğ göster l yor.

Gerçek ve Özel hukuk tüzel k ş ler n mülk yet nde bulunan taşınmaz malların, yan kamunun el nde bulunan taşınmaz mallar özel mülk yete tab olsa da kamulaştırılamaz. Devlet ve kamu tüzel k ş ler nce kamulaştırma yapılması hususu anayasadak yetk hususunu tekrarlıyor.

Kamulaştırma bedel n n hesaplanması, taşınmaz malın veya rt fak hakkının dare adına tesc l , kullanılmayan taşınmaz malın ger alınmasını, dareler arası taşınmaz malların dev r şlemler n , karşılıklı hak ve yükümlülükler ve bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemler n düzenler. Özel kanunlara dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzel k ş ler adına yapılacak kamulaştırmalarda da bu kanun hükümler uygulanır d yerek özel k ş leh ne kamulaştırmaya mkan ver yor. Tanımlar kısmında fadeler var. İdare neye den r. Taşınmaz mal ve Kaynağın bulunduğu yer ned r. Bunlar değerlend r l yor. Ondan sonra rt fak hakkının kurulmasına l şk n hususlar var. Kamu yararı kararı onay merc d ye 5. ve 6. maddelerde hükümler var. İlk get rd ğ güvence şudur; B r dare sted ğ zaman çok hızlı ve keyf olab lecek b r b ç mde kamulaştırma sürec n başlatamasın.

Dolayısıyla karar verecek ve onaylayacak makamlar bel rlenm şt r. Mesela kamu yararı kararını vermek ç n köy yararına kamulaştırmalarda köy ht yar kurulu kamulaştırmaya karar vermekted r. Yan köy muhtarı değ l köy ht yar kurulu ancak karar vereb lecek. İlk güvence burada gel yor. Köy muhtarını yetk kapsamından çıkarılıyor. Ondan sonra 6. maddede onay merc den l yor. köy ht yar kurulunun lçelerde kaymak l merkezler nde val n n onayına tab kılınıyor. Dolayısıyla Köy ht yar kurulunda çoğunluğu elde etm ş, b r a le veya b r yerel güç şebekes başkalarının malları konusunda kabaca hareket edemes n d ye araya b r de dar vesayet l şk s n koyuyor. Kamulaştırma sürec n n başlaması ç n Kaymakam veya Val n n onayı gerek yor. Dolayısıyla bu mantıkta b r dar vesayet l şk s k m zaman da farklı b r makamın onayını get rerek b r tüzel k ş l ğ n n yürütme organına tek başına kamulaştırma

115 kararı verememes sağlanmıştır. Yürütme organına ver lmem ş genel karar organına da çıkarılmamış aradak karar organına b r görev ver lm ş ve buna b r de onay merc get r lm şt r.

N tek m bu süreçte kamulaştırma şlem n n mülk yet hakkı üzer ndek etk s düşünülerek b r süzgeçten geç rme f ltreden geç rme b r raden n b r daren n rades n n etk s yle tek başına gündeme geleb lecek b r şey olmaktan çıkarılıyor. Farklı radeler n b rleşmes get r lm şt r.

Dolayısıyla bu 5. ve 6. maddelerdek karar verecek merc ler ve onaylayacak merc ler esasında b r yaklaşımı ortaya koymaktadır. Başlangıçtak kararın dare ç nde de b r süzgeçten geçerek ver leb lmes n sağlamaya çalışıyor. Böylel kle kamulaştırma kararı bakımından b r yaklaşım get r l yor. Bu 6. maddede onay merc vs. ded kten sonra bu k maddede altında ufak b r paragraf var. hang hallerde bu sürec kamu yararı alınmasına ve gerek olmadığına gerek olmadığını yazan b r paragraf var. O paragraf kamulaştırmaların % 90'ını oluşturuyor.

Dolayısıyla bu maddelerde düzenlenen s stem azalmış b r s stemd r. Esas yoğun olarak kullanılan kamulaştırmalar onaylı mar planlarına göre yapılmaktadır. Oda şu anlama gel yor.

Eğer b r alanda mar planı yapılmışsa bu mar planı yapılırken hang arsa parçasının ne ç n kullanılacağına l şk n çeş tl darelerden görüş alınarak onaylanarak ve planı yapan dare tarafından değerlend r lerek plana şlen yor. Artık bunda sadece kamulaştırmaya başlama kararı yeter. Kamu yararı kararı veya onayı gerekmez. Çünkü mar planı denmes o ş ç n ayrılmış b r arsa anlamına gelmekted r. İmar planında lk okul alanı olarak gözüken b r yer ancak lk okul olarak kullanılab l r. İlk okul yapmaya yetk l olan l özel dares mar planı uyarınca kamulaştırmaya başlama kararı alır. Artık mar planında lkokul alanı olarak gözüken b r yer ç n kamu yararı kararı onayı gerekmez. Çünkü bütün bu aşamalar mar planında burası lkokul alanı olarak ayrılma sürec nde zaten yapılmıştır. Dolayısıyla onaylı mar planı varsa kamu yararı kararı zaten var olarak kabul ed lmekted r. Dolayısıyla plan, kamulaştırmaya başlamak ç n b r sürec n başlangıcını oluşturmaktadır. Dolayısıyla kamu yararı karar ve onay merc meseles daha azalmış b r kısım ç n geçerl d r. Bu kamulaştırmalar planı olmayan yerlerde gündeme gelmekted r.

Yen yapılacak yerlerde gündeme gelmekted r. İmar planı yapılmadan kamulaştırma yapılması gündeme geld ğ nde gündeme gelmekted r. Şeh rlerarası yollarda, büyük baraj projeler nde, sulama projeler nde, kanalların geçt ğ yerlerde, boru hatlarının geçt ğ yerlerde vb. gündeme gelmekted r. Ancak bu t p büyük yerlerde k m zaman faal yete l şk n planlar yapılıp onaylandığı zaman y ne artık kamu yararı kararına gerek kalmamaktadır. Kamu yararının varlığı plana şlenmekle ortaya çıkmış oluyor. Dolayısıyla mesela hukukçu olanların

116 etrafını aydınlatacak en öneml noktalardan b r s de o alana yapılan planları zlemek gerekl l ğ n nsanlara hatırlatmalarıdır. Çünkü plan esasında yakında ne yapılacağını göstermekted r. Plan bell b r yerde daren n hang h zmetler göstermekted r.

Plan o h zmetler kapsamında nereler n kamulaştırılacağını göstermekted r. O yüzden, mesela üçüncü köprü yapılırken üçüncü köprü nereden geçecek, bağlantı yolları nelerd r vs.

d ye basında b r sürü haber çıkmasının neden ; köprü yolları nerden geçecekse kamulaştırmanın oralarda olacak olmasıdır. D ğer yandan da onu b l p etrafta arsa toplayanlar vs. bakımından da ekonom k değer olarak b r anlam fade etmekted r. Örneğ n Kavacık küçük b r köy ken köprünün geç ş noktası olduğu zaman plazaların f lan olduğu özel araz ler n değerlend r ld ğ b r yer hal ne gelm şt r. Üçüncü köprünün lk çıkış yer nde bağlantı noktasında yoların g r ş çıkışlarında da ulaşım kolaylığı vs. neden yle muhtemelen depolar yapılacak, taşıma ş rketler ş yerler vs. olacaktır. Dolayısıyla onları b lmek, burada havaalanı yapılacağını b l yorsanız, köprü yolu geçeceğ n b l yorsanız, orası kamulaştırmalar dışında değerlend r lecek olarak görüyorsunuz. Artık kıyıda kenarda b r arsa olmayacaktır. Ana yola bağlantısı olan b r yer hal ne gelecekt r. O yüzden de büyük arsa spekülatörler şöyle yapıyor: Çok büyük b r alanı oluşturan arsaları topluyorlar. D yel m k yol oradan geçecek se yolun geçt ğ yer dareye bağışlıyorlar. Çünkü yol geçt kten sonra kenarındak yerler arsanın bütünün b rkaç m sl bedel kadar artmış oluyor. Fakat s z n ufak b r arsanız var ve arsanızda yol üzer nde kalıyorsa 18.

madde uygulaması da olmuyorsa, s z n arsanızın değer kamulaştırma bedel kadar oluyor. Daha sonrak değerden yararlanamıyorsunuz. Taşınmazın o ank bedel ne se o kadar bedel dare s ze ver yor ve taşınmazı kamulaştırıyor. S z güzergâhı b l rsen z arsanız kamulaştırılacak yer se, kamulaştırılacağını en nde sonunda göreb l yorsunuz. Taşınmazın kenarındak alanların değerleneceğ n görüyorsunuz. Ona göre taşınmazı satıp satmamaya karar ver yorsunuz. Veya büyük arsanız var se ne kadarı g derse b le ger de kalanını düşünüyorsunuz.

Dolayısıyla planlar esas kamulaştırmanın yolunu bel rlemekted r. Çünkü b r alandak plan o alandak yapılacak dar faal yetler bel rl yor. Örneğ n, hastane nere olacak, karakol nerede olacak, lkokul nerede olacak, ün vers te alanı nerede olacak, merkez ş alanı nerede olacak, konut alanı nerde olacak, plan bunların heps n düzenl yor. Bunlar düzenlend ğ zaman, s z okul yapmak sted ğ n zde ayrıca b r araştırma yapmıyorsunuz M ll Eğ t m Bakanlığı olarak, Beled ye olarak b r park yapmak sted ğ n zde ayrıca b r araştırma yapmıyorsunuz.

Planda öngörülen yerde kamulaştırmaya başlıyorsunuz. Çünkü plan yapılırken bu araştırmalar yapılıyor. En uygun park yer neres se, en uygun sanay yer neres , en uygun konut yer neres se plan yapılırken bunlar düşünülüp tartışılıyor. Gerekl kurumlardan görüşler alınıyor. Onların

117 ht yaç duydukları taşınmazlar soruluyor. Taşınmazların özell kler soruluyor, ona göre plana yerleşt r l yor. Plan önces nde o kurumların görüşler ne başvuruluyor. Bunlar kabul ed ld kten sonra da plan yürürlüğe konuluyor. Dolayısıyla plan kamulaştırmada esas teşk l ed yor.

Plan olmazsa kamu yararı kararı ve onay sürec gel yor. Dolayısıyla kamu yararı kararı onay sürec şuanda kamulaştırmaların çok az b r kısmında uygulanan b r yöntemd r. Çünkü bu mantıkta kamu yararı, mar planı yapılma aşamasına çek lm ş durumdadır. İmar planı olmayan yerlerde onay sürec var.

Bu süreç tamamlandıktan sonra kamulaştırmanın b r d ğer aşaması var.

Kamulaştırmadan önce yapılacak şlerle lg l “ dar şerh” le lg l 7. maddede öngörülmüş b r kural var.